12

Rozmowy kuriera

23 maja­15 czerwca 2017 nr 9­10 (277­278) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Ormianin to dwa razy Polak!

Jest coś takiego w narodzie ormiańskim, że jak gdyby splaca swój dlug krajowi,

który nie będąc jego krajem ojczystym, dobrze go przyjąl. Ormianie polscy czuli

się podwójnie zobligowani, by dla drugiej ojczyzny uczynić jak najwięcej za to, że

stworzono im dobre warunki i dobrze ich tu przyjęto.

Boskiej, nie ma możliwości uczest-

Rozmawiali FRANCISZEK

niczenia w liturgii ormiańskiej, chyba,

RAPACKI i WOJCIECH JAN-

że przyjedzie ksiądz z Warszawy.

KOWSKI.

Podkreśla Pani, że są

Dlaczego ten rok jest nie-

państwo polskimi Ormiana-

zwykly dla polskich Ormian?

mi. Co to znaczy być polskim

Maciej Bohosiewicz ­ Jest

Ormianinem?

to jubileusz 650-lecia dokumentu wy-

M A-B ­ Ja się zawsze śmieję,

danego przez Kazimierza Wielkiego,

bo miedzy mną, a moim tatą jest taka

zezwalającego na zalożenie biskup-

rozbieżność. Ja mówię, że jestem

stwa ormiańskiego we Lwowie, czyli

Ormianką polską, a mój tata mówi:

nie jest to data przybycia Ormian do

,,Nie jesteś Ormianką polską, bo ja

Lwowa, gdyż Ormianie we Lwowie

jestem Polakiem ormiańskiego po-

byli już wcześniej. 4 lutego 1367

chodzenia!" [obopólny śmiech]. Co to

roku zostal podpisany państwowy

znaczy? To znaczy, że jesteśmy na

dokument, potwierdzający obecność

terenie Rzeczpospolitej co najmniej

i prawa Ormian we Lwowie. Warto

trzysta lat i musimy deklarować się

dodać, że obchodzimy również rocz-

jako Ormianie polscy. Zawiera to

nicę 25-lecia nawiązania stosunków

pewien bagaż historyczny. Jednak

dyplomatycznych między Republiką

Ormianami są przede wszystkim

Armenii a Rzeczpospolitą Polską.

Ormianie z Armenii, natomiast my

jesteśmy Ormianami polskimi, którzy

Dlaczego postanowiliście

Maciej Bohosiewicz i Marta Axentowicz-Bohosiewicz

mieli bardzo duży wplyw na kulturę,

uczcić tę rocznicę?

Ormian przede wszystkim dlatego,

kresach II Rzeczpospolitej, i na te-

daniem jest scalać mlode pokolenie.

MB ­ Jesteśmy Ormianami pol-

naukę, historię, tradycję polską, i

że do II wojny światowej bylo to w

rytorium obecnej Polski znaleźli się

Pokolenie naszych ojców odchodzi.

skimi. Zostaliśmy wychowani, zarów-

trzeba to wyróżnić! Program, o któ-

zasadzie jedyne miejsce, gdzie Or-

po II wojnie światowej, tymczasem

Nie jesteśmy w stanie przywrócić

no malżonka, jak i ja, w domach, gdzie

rym mówil mój mąż, jest skierowany

mianie polscy poslugiwali się jesz-

mój dziadek przyjechal tu wcześniej

straconego za komuny czasu, kiedy

wiedza o korzeniach ormiańskich

przede wszystkim do mlodzieży po-

cze językiem ormiańskim! Nie we

z racji kariery zawodowej. Zajmowal

ludzie bali się przyznawać do swo-

byla przekazywana z dziada, pradzia-

chodzącej z rodzin Ormian polskich.

Lwowie, nie w Stanislawowie, nie w

się papiernictwem, z wyksztalcenia

ich korzeni, czy nawet swojej wiary,

da, i silą rzeczy, od dziecka byliśmy

To im mamy przypomnieć o naszych

Kamieńcu Podolskim, tylko wlaśnie

byl prawnikiem, zalożyl izbę rze-

wskutek czego lączność między

angażowani w dzialalność naszych

korzeniach. Możemy mlodym Ormia-

tam. W Kutach do zeszlego roku

mieślniczą, której byl dyrektorem..

nami zostala przerwana.

rodziców. Zarówno dziadek mój, jak

nom ukazywać to, co bylo kiedyś, ale

jeszcze żyly panie, które modlily się

MB ­ Moja rodzina jest bardzo

i Marty prowadzili polskie domy i byli

dla nas równie istotne jest to bogac-

Czy obecnie wszyscy Or-

i śpiewaly piosenki po ormiańsku.

duża. Moi przodkowie pochodzą z

dzialaczami polskimi na Bukowinie.

two, które Ormianie wnieśli do historii

mianie polscy są wierzący-

Bylo tam jakieś 500-600 osób, które

Banilowa, jest to wioska polożona 70

Nasi przodkowie wspierali polskość,

Polski, które jest na tyle znaczące, że

mi i mają kontakt z kościo-

przechowaly i przekazywaly naszą

km od Czerniowiec. Jest to gniazdo

i jednocześnie zawsze podkreślali

warto się do niego przyznawać.

lem ormiańsko-katolickim?

tradycję i język dalej, i to wystarczylo,

rodzinne Bohosiewiczów. Z Banilowa

MB ­ To trudna sprawa, bo jest

swoje ormiańskie pochodzenie, stąd

Odczuwają Państwo na-

żebyśmy je poznali.

rodzina przeniosla się do Kut, a z Kut

malo kaplanów. Wszystko zależy od

ukulo się takie powiedzenie, że Or-

plyw nowej krwi ormiań-

przemieszczala się w kierunku Stani-

ich aktywności, jeżeli jest, to ta spo-

mianin to dwa razy Polak. Mimo, że

Spoleczność ormiańska

skiej. Jak wyglądają relacje

slawowa. Moi dziadkowie mieli ma-

leczność jest lepiej zorganizowana. Z

ich korzenie sięgaly na wschód, nasi

stanowila tam 30%, co bylo

miedzy starymi a nowymi

jątek ziemski Kozina, obok majątku

księżmi niestety po II wojnie świato-

Ormianie podkreślali swoją polskość i

liczbą znaczącą.

Ormianami?

M A-B ­ Kuty byly wyjątkowe

Dzieduszyckich w Jezupolu pod Sta-

wej byly problemy, byl czas kiedy byl

kultywowali ormiańskość, jest to feno-

MB ­ Dzialalność naszej funda-

pod tym względem. Byl tam kościól

nislawowem i w innych mniejszych

tylko jeden ksiądz ormiański w Pol-

men etniczny, który wytworzyl się w

cji jest tak ukierunkowana, żeby tak

ormiańsko-katolicki. Proboszcz tego

miejscowościach oraz we Lwowie.

sce. Byla to ruchoma parafia. Ksiądz

Polsce wśród naszej spoleczności.

zwana nowa emigracja czula się w

kościola, Samuel Manugiewicz, byl

przemieszczal się pociągiem, potem

Polsce bardzo dobrze. Kiedy na prze-

Czyli mamy do czynienia

Zatem rodziny Państwa

przez jakiś czas senatorem. Roz-

samochodem. Trudno więc, żeby to

lomie lat 80. i 90. w Polsce pojawila

z typowym szlakiem ormiań-

wywodzily się z Bukowiny?

propagowal Kuty jako uzdrowisko,

poslugiwanie bylo regularne.

MB ­ Nasze rodziny pochodzą

się nowa fala migracji Ormian, naszą

skim.

do którego przyjeżdżaly potem elity

MB ­ To tak wlaśnie przebiegalo.

M A-B ­ W naszej spoleczności

stamtąd. Na Bukowinie mieszkalo

rolą byla pomoc w ich asymilowaniu

Rzeczpospolitej, o czym teraz nikt nie

Mój dziadek byl dyrektorem Państwo-

przynależność do kościola ormiań-

wielu Ormian, którzy stamtąd prze-

się ze spolecznością polską. Byla to

wspomina. Mówi się o Zaleszczykach,

wej Kasy Oszczędności w Boryslawiu

sko-katolickiego byla zachowywana

mieszczali się na pólnoc, coraz bli-

dla tych emigrantów zarobkowych

natomiast Kuty są pomijane. Senator

i stamtąd transportem przyjechal z

i podtrzymywana przede wszystkim

żej Lwowa. Byly to duże rodziny. Ich

pomoc socjalna, prawna, zawodowa.

Manugiewicz reklamowal Kuty jako

rodziną do Krakowa. Z opowieści

poprzez chrzty. Jak już nie bylo moż-

czlonkowie byli wlaścicielami albo

Oni rzeczywiście do nas przychodzi-

miejscowość, która ma dobry, lagod-

rodzinnych wiem, że część rodziny

liwości uczestniczenia w ormiańskich

zarządcami wielkich majątków ziem-

li i, na ile mogliśmy, pomagaliśmy.

ny klimat i niezwykle piękne poloże-

już byla w Krakowie. Tam mieszkali

mszach świętych, to przynajmniej

skich. Można to zobaczyć na przed-

Kiedy pierwsze potrzeby są zaspo-

nie. Dzięki niemu i dzialalności kilku

i zastanawiali się co dalej robić. Kie-

dzieci byly chrzczone przez księdza

wojennych mapach historycznych.

kojone, wówczas pojawia się potrze-

burmistrzów ormiańskiego pochodze-

dyś dziadek ze swoim bratem wsiedli

ormiańskiego. Bylo to wykonalne, na-

Ormianie polscy są jedną wielką ro-

ba uczestniczenia w jakiejś grupie

nia niewielka ormiańska spoleczność

do ciężarówki wojskowej, jadącej do

wet przy dużym rozrzuceniu Ormian

dziną, wszyscy jesteśmy spowinowa-

spolecznej. Slużyly temu Dni Kultury

Kut byla bardzo znacząca.

Gliwic na ziemie odzyskanie, byly tam

­ ksiądz przyjeżdżal, chrzcil i jechal

ceni. Przeglądając drzewa genealo-

Ormiańskiej, które od lat 90. odbywa-

MB ­ ,,Kuty nad Czeremoszem

poniemieckie domy. Wybrali jeden

dalej.

giczne, widzimy w nich 99% nazwisk

ją się co roku w czerwcu do dnia dzi-

­ mala stolica Ormian ,,­ jest to poję-

taki dom, i rodzina stopniowo przenio-

ormiańskich.

siejszego. Nie daloby się ich przepro-

Gdzie w tej chwili ma

cie wykreowane przez nas. To nazwa

sla się do Gliwic. Bardzo duża część

wadzić bez udzialu naszych braci z

miejsce posluga duszpa-

Proszę  przybliżyć  na-

projektu, który prowadzimy. W tym

Ormian przybyla potem do tego mia-

Armenii, czyli tzw. nowej diaspory. To

sterska Ormianom w koście-

szym czytelnikom losy Pań-

roku będzie miala miejsce już jego

sta. W Gliwicach bylo duże, dobrze

dla nas dobry zastrzyk, bo dzięki nim

le katolickim?

stwa rodzin.

dziesiąta edycja. Jest to obóz wolon-

zorganizowane środowisko ormiań-

M A-B ­ W tej chwili można

wracamy do korzeni. Oni nam ukazu-

Marta Axentowicz-Boho-

tariacki, na który zbieramy mlodzież

skie, kościól, ksiądz. Moi dziadkowie

powiedzieć, że regularna praca

siewicz ­ Część mojej rodziny

ją pewne rzeczy, o których zapomnieli

i dzieci pochodzenia ormiańskiego.

znaleźli się tu inaczej niż dziadkowie

duszpasterska ma miejsce tylko w

pochodzi z Czerniowiec i okolic,

nasi rodzice. Na przyklad, tlumacząc

Jedziemy wspólnie na dwa tygodnie

mojej malżonki, którzy mieszkali tu

Warszawie. Podkreślam regularna.

natomiast moja prababcia, z drugiej

to na język kulinarii. Ormianie polscy

do Kut. Pracujemy tam na cmentarzu,

wcześniej ­ moi przyjechali w wyniku

Ksiądz Tadeusz Issakowicz-Zaleski,

strony, pochodzi z Kut. Mój dziadek

nie piekli chleba ormiańskiego zwa-

a przy okazji pokazujemy mlodzieży

wojny.

obsluguje Gliwice, wraz z poludniową

urodzil się na przedmieściach Czer-

nego lawaszem. Wiemy na pewno,

to, co pozostalo po ormiańskości na

częścią kraju. W Gdańsku jest obraz

niowiec, które w dwudziestoleciu

że nie używali tego chleba od roku

...ale jedni i drudzy za-

Pokuciu. Uczestnicy obozu mieszka-

Matki Boskiej Stanislawowskiej. Wi-

należaly do Rumunii, przed wojną

1930 do lat 50, nawet do 80. Nie bylo

haczyli o Kuty!

ją w różnych częściach Polski, więc

MB ­ My wszyscy wywodzimy

sial najpierw w kaplicy, która slużyla

przeprowadzil się do Kielc, a potem

tego chleba. Możemy jedynie przy-

zależy nam na tym, żeby poznali się

się z Kut! Grzebiąc w materialach

jako sanktuarium ormiańskie. Teraz

do Warszawy i spędzil tam II wojnę

puszczać, co bylo wcześniej. Może

ze sobą, żeby się zintegrowali. Co

związanych z Kutami i w samych

zostal przeniesiony do glównego olta-

światową i powstanie. Dziadkowie nie

byl, ale o wiele wcześniej i pamięć

spowodowala wojna? Przed wojną

Kutach, odkrywamy, że 95% rodzin

rza odrestaurowanego kościola. Tam-

mieszkali potem w Warszawie, ale te-

o nim zaginęla. A teraz pieczemy go

w Kutach byla zwarta spoleczność,

ormiańskich wywodzi się stamtąd!

tejszy ksiądz jest tytularnie kaplanem

raz mieszkamy wlaśnie w mieszkaniu

znowu. Nowa emigracja przywiozla

mieszkali kolo siebie, żyli ze sobą,

ormiańskokatolickim, ale nie odprawia

kupionym przez dziadków jeszcze

ten chleb ze sobą, i my przyjęliśmy go

Zresztą byly one nazywa-

chodzili na potańcówki. Wojna znisz-

w obrządku ormiańskim. Jest parafia,

przed wojną. Jest to nietypowe, gdyż

jako nasz. Jest to wspanialy przyklad

ne stolicą polskich Ormian.

czyla tę wspólnotę, rozrzucila tych

M A-B ­ Kuty nad Czeremo-

ale poza tradycją stanislawowską i

mówiąc o Ormianach polskich, mamy

wspólnoty korzeni, że mamy takie

Ormian po calej Polsce. Naszym za-

szem byly nazywane stolicą polskich

samym obrazem cudownym Matki

na myśli tych, którzy mieszkali na

same potrawy, że np. lubimy zupę o