img
20
Okruchy historii
23 maja­15 czerwca 2017 nr 9­10 (277­278) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
Janina Zamojska:
To wydarzenie ilustruje nasze dzieje
związane z religią i z Kościolem ka-
tarzu Orląt, koniec znajdowal się
O polskich Ormianach we
tolickim. Jedna z tych korporacji na
jeszcze przy kościele Bernardynów.
Lwowie, w szczególności o
Uniwersytecie Jana Kazimierza we
Pogrzeb byl wielką manifestacją
arcybiskupie Józefie Teofilu
Lwowie zorganizowala pielgrzymkę
ku czci arcybiskupa Teodorowicza,
Teodorowiczu z panią JANI-
na Jasną Górę, w której uczestni-
który tak nas ukochal i dbal o nasz
ZAMOJSKĄ rozmawiala
czyla mlodzież z calej Polski i dala
patriotyzm. W pogrzebie uczestni-
MARIA BASZA.
początek corocznym pielgrzymkom,
czyla mlodzież lwowska. Bylam tak-
które odbywają do dziś.
że wśród nich i przeżylam to bardzo
7 czerwca 2011 roku, we
W latach 30. powstala także
glęboko.
Lwowie, miala miejsce uro-
organizacja katolicka ,,Odrodzenie",
Sowiecka wladza rozpoczęla de-
czystość powtórnego po-
do której należeli studenci i nawet
wastację Cmentarza Orląt, na którym
chówku doczesnych szcząt-
starsi obywatele lwowscy. ,,Odrodze-
byl pochowany arcybiskup Teodo-
ków arcybiskupa ormiań-
nie" istnialo w konspiracji również w
rowicz ­ jeden z najwybitniejszych
skiego Józefa Teofila Teodo-
czasach Związku Sowieckiego. Pry-
obrońców Lwowa z 1918 r. Odbywalo
rowicza na Cmentarzu Orląt
mas Polski kard. Stefan Wyszyński
się także niszczenie calego Cmen-
Lwowskich. Znala Pani tego
co roku, za czasów sowieckich,
tarza Lyczakowskiego. Wykradano
hierarchę, sluchala jego ka-
zapraszal na Jasną Górę wszyst-
cenne ozdoby na cmentarzu, wyko-
zań w katedrze ormiańskiej,
kich tych, którzy kiedyś należeli do
nane przez slynnych artystów ­ Pola-
później uczestniczyla w jego
,,Odrodzenia". Tam organizowal dla
ków lub spolonizowanych Niemców.
pogrzebie, proszę podzielić
nas specjalne wyklady, które prowa-
Wtedy pewna grupa osób w wielkiej
się z czytelnikami Kuriera
dzili profesorowie i duchowieństwo.
tajemnicy postanowila wyjąć trumnę
Galicyjskiego swoimi wspo-
Myśmy byli zawsze gotowi nie tylko
ze zwlokami arcybiskupa Teodorowi-
mnieniami z tego okresu.
do propagandy, ale staraliśmy się,
cza i przenieść w bezpieczne miejsce
Urodzila się Pani i mieszka
także o to, żeby wartości, które byly
na teren Cmentarza Lyczakowskie-
przez caly czas we Lwowie?
Jestem lwowianką. Urodzilam się
nam wszczepiane, stawaly się na-
go. Ktoś wiedzial, że w grobowcu
we Lwowie, we Lwowie mieszkam
szym życiem. Byly to ważne sprawy
państwa Klosowskich jest miejsce,
i pewnie do śmierci tu pozostanę w
polskie i katolickie.
gdzie można by tę trumnę umieścić.
myśl zasady, a nawet pieśni naszej
W okresie lat 30., kiedy znalazlam
Wlaściciele grobowca wyrazili zgo-
­ ,,Nie rzucim ziemi, skąd nasz ród".
się w gimnazjum sióstr Nazaretanek
dę. Tak się też stalo. Od 1974 roku
Trzeba to zrobić, a nie tylko o tym
we Lwowie, naszym wykladowcą re-
(może trochę się mylę w datach, ale
Janina Zamojska
śpiewać.
ligii byl ksiądz z katedry ormiańskiej
niewiele), w wielkiej konspiracji trum-
się w to referendum i byl po stronie
prawia tam msze św. i glosi wspania-
Trzydzieste lata we Lwowie,
we Lwowie Leon Isakowicz. Księża
na z Cmentarza Orląt zostala prze-
Niemców. Wtedy ks. arcybiskup Jó-
le kazania. Mnóstwo ludzi chodzilo
zresztą w calej Polsce, są to lata po
ormiańskokatoliccy prowadzili we
niesiona do grobowca Klosowskich.
zef Teodorowicz razem z biskupem
na te kazania, bo byly one takie na-
uzyskaniu niepodleglości (w 1918 r.),
wszystkich naszych kościolach re-
Tak więc, doczesne szczątki arcybi-
Adamem Sapiehą przeciwstawili się
sze ­ i patriotyczne polskie, i przede
gdy caly nasz naród zacząl żyć i pra-
kolekcje. Jeden z nich ­ ks. Adam
skupa Teodorowicza byly przecho-
jego akcji. Obaj hierarchowie powie-
wszystkim ­ glębokie od strony teolo-
cować w warunkach zupelnej wolno-
Bogdanowicz, który później zginąl
wywane w grobowcu Klosowskich do
dzieli, że Polacy dadzą sobie z tym
gicznej. Kazania wyglaszane byly w
ści. Wówczas we Lwowie, podobnie
w więzieniu we Lwowie, kiedy bol-
roku 2011.
radę sami. W konsekwencji Polska
każdą niedzielę. Oprócz tego, arcybi-
jak w calym kraju, powstaly różne
szewicy uciekali stąd pierwszy raz,
Ormianie polscy, którzy mają
wygrala ten plebiscyt. To wszystko
skup Teodorowicz w okresie Wielkie-
związki, zrzeszające obywateli, po-
nauczyl nas codziennej Komunii św.
swoją fundację w Warszawie i sta-
zlożylo się na nasze stanowisko pro-
go Postu glosil przez radio rekolekcje
czynając od dzieci. Po okresie ro-
To wyszlo od Ormian tu, we Lwowie,
rają się o odnowienie wszystkiego,
ormiańskie, pelne wdzięczności dla
dla chorych. Jednak zarządzeniem
mantyzmu, nastąpil pozytywizm, któ-
może gdzieindziej od kogoś innego.
co ormiańskie, postanowili dokonać
Ormian, ponieważ oni zawsze sta-
ówczesnych wladz miasta Lwowa
ry wniósl niewlaściwe wartości, jeśli
Ten ruch, który wzbudzili Ormianie,
ekshumacji. Z wladzami miasta i z
chodzi o życie spoleczne i osobiste.
wladzami Cmentarza Lyczakow-
Pojawily się odchylenia od dawnej
skiego udalo im się osiągnąć poro-
tradycji, która byla powiązana z wia-
zumienie w tej sprawie. Tu jeszcze
rą, z Kościolem katolickim i naszą,
dygresja. Nazywanie Cmentarza
polską tradycją. Przedstawicielem
Lyczakowskiego muzeum urąga
pozytywizmu byl profesor filozofii na
wszelkiej prawdzie. Nawet w tej
Uniwersytecie Jana Kazimierza we
chwili cmentarz nie jest traktowany
Lwowie, krewny ówczesnego arcy-
jako muzeum ­ stare, polskie, za-
biskupa metropolii lwowskiej Bole-
bytkowe grobowceoddawane
slawa Twardowskiego ­ Kazimierz
nowym nabywcom.
Twardowski. Studenci gromadzili się
Pani Janino, zostaly w
przed gmachem naszej politechniki,
Pani pamięci czasy, kiedy re-
gdzie prof. Twardowski wyglaszal
lacje polsko-ormiańskie we
tezy filozofii, której byl twórcą.
Lwowie byly bardzo żywe.
Kiedy poszlam do gimnazjum,
Jest Pani emocjonalne zwią-
spotkalam się z tym, że wielu moich
zana z arcybiskupem Teodo-
profesorów bylo niewierzących i nie-
rowiczem. Byla Pani na jego
praktykujących. Jak się okazalo ­ byli
powtórnym pogrzebie.
to sluchacze prof. Kazimierza Twar-
Bylam tam, i jest to wspomnienie
dowskiego.
z bogatej przeszlości, jest to jeden z
Z drugiej strony, wzbudzila się w
fragmentów, świadczących o tym, jaki
spoleczeństwie, a zwlaszcza wśród
byl nasz i ormiański patriotyzm, jakie
Uroczystości powtórnego pochówku arcybiskupa Józefa Teofila Teodorowicza na Cmen-
mlodzieży, tendencja powrotu do
bylo nasze przywiązanie do Ojczy-
tarzu Orląt Lwowskich
dawnych tradycji. Powstaly stronnic-
zny. To krótkie wydarzenie ilustruje
twa, organizacje, związki: Krucjaty
nasze dzieje. To, co bylo zawsze na-
byl bardzo żywy i przyciągal wielu.
rekolekcje przerwano i zabroniono
wali po naszej stronie, zawsze bronili
Eucharystyczne, do których należaly
sze ­ jeszcze nie zginęlo i prawdo-
Uczyliśmy się przede wszystkim na-
dalszych audycji.
naszego patriotyzmu i naszej historii,
dzieci szkól podstawowych, w gimna-
podobnie nie zginie, bowiem wciąż
szej historii. To nas bardzo polączylo
Arcybiskup Teodorowicz często
którą dobrze znali, bo z naszych ziem
zjach dzialala Sodalicja Mariańska i
silnenasze, polskie pragnienia,
z Ormianami.
mówil, że ma dwie ojczyzny ­ Polskę
pochodzili.
Narodowa Organizacja Gimnazjalna,
żebyśmy nie zginęli. Nigdzie ­ i tu,
i Armenię. Wielką jego zaslugą bylo
Pogrzeb arcybiskupa Józefa
Kiedy Pani poznala arcy-
potocznie nazywana ,,Noga". Mlo-
i w Polsce.
ustosunkowanie się do plebiscytu
Teofila Teodorowicza w 1938 roku
biskupa Józefa Teofila Teo-
dzież uczyla się bardzo pilnie historii
na temat przynależności Śląska do
zgromadzil prawie calą spoleczność
dorowicza?
polskiej, gdyż po 123 latach niewoli
Pani Janina Zamojska zmarla
Pośród nas, mlodzieży, a także
Rzeczpospolitej Polskiej. Ówcze-
polską we Lwowie. Kondukt pogrze-
mogla dowiedzieć się calej prawdy.
30 grudnia 2015 r. w wieku 93 lat i
wśród doroslych rozeszla się wieść,
sny nuncjusz papieski w Warszawie
bowy wyruszyl z kościola Bernardy-
Na uniwersytetach dzialaly przeróż-
zostala pochowana na Cmentarzu
że w katedrze ormiańskiej pracuje
Achilles Ratti, jako przedstawiciel
nów i szedl przez cale miasto. Gdy
ne korporacje, niektóre byly bardzo
Lyczakowskim we Lwowie.
arcybiskup Teodorowicz, który od-
Watykanu, niepotrzebnie wplątal
początek kolumny byl już na Cmen-