22

Okruchy historii

23 maja­15 czerwca 2017 nr 9­10 (277­278) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Arcybiskup Izaak Mikolaj Isakowicz (1824-1901)

duszpasterz parafii ormiańskiej w Stanislawowie

Dziewiętnastowieczny Stanislawów byl zamieszkiwany przede wszystkim

przez Polaków, Żydów i Ukraińców. Na tle tego wielonarodowościowego

miasta wyróżniala się niewielka liczba Ormian, która mimo polonizacji,

zachowala swój dawny obrządek. Wybitną postacią w tamtym czasie byl

Izaak Mikolaj Isakowicz, który zanim zasiadl na ormiańską stolicę arcybi-

skupią we Lwowie, pelnil przez szereg lat funkcję wikarego, a później pro-

boszcza parafii ormiańskiej w Stanislawowie.

Suczawy na Bukowinie, gdzie zostal

początku 1849 roku znaleźć się w

JAROSLAW KRASNODĘBSKI

kapelanem. Niedlugo sprawowal on

Stanislawowie, mieście dobrze mu

jednak tę funkcję. W 1865 roku, gdy

znanym, choćby z okresu gimnazjal-

Urodzil się w 1824 roku, w ma-

zmarl proboszcz stanislawowski ks.

nego. Zapewne posiadal również

lej miejscowości Lysiec na Pokuciu,

Haywas, na jego stanowisko wy-

sporo informacji o miejscowej pa-

polożonej zaledwie dziewięć kilome-

brano, ku radości parafian, bylego

rafii ormiańskiej, liczącej wówczas

trów od Stanislawowa. Rodzicami

wikarego. Pierwsze lata probostwa

okolo 300 dusz. Świątynia polożona

przyszlego arcybiskupa byli Samuel

Izaaka Isakowicza zastaly go w

przy rynku, blisko ratusza, byla jak

i Rypsyma Slowacka, bliska krewna

trudnym dla parafii okresie. Pamięt-

podkreślano ,,pięknym pomnikiem

wybitnego poety polskiego Juliusza

nego dnia 28 września 1868 roku

wloskiego baroku". A we wnętrzu

Slowackiego. W Lyścu mieszkala

na ulicy Lipowej wybuchl pożar i w

znajdowal się jej najdroższy skarb,

liczna spoleczność ormiańska, znaj-

bardzo szybkim czasie ogień objąl

obraz Matki Boskiej Laskawej, który

dowal się również kościól ormiański,

centrum miasta. Kościól ormiański

w roku 1742 zaplakal, prawdziwymi

otwarty na potrzeby wiernych ob-

stanąl w plomieniach, a odnowiony

lzami, występującymi ,,jakby kro-

rządku lacińskiego. W jego oltarzu

przed laty dach ,,zamienil go w kupę

pelki rosy". Wizerunek Maryi zostal

glównym umieszczony byl slynący

gruzów". Jak dowiadujemy się ,,oca-

otoczony glęboką czcią, do Stani-

cudami obraz Matki Boskiej Lysiec-

laly wlaściwie tylko mury, sklepienia

slawowa zaczęly przybywać piel-

kiej, który ściągal rzesze pielgrzy-

bowiem byly bardzo oslabione".

grzymki wiernych trzech obrządków,

mów z okolicy.

Zniszczeniu ulegly oltarze, odrzwia,

a dokonujące się cuda zapisywano

W rodzinnej miejscowości nasz

ucierpialy także cenne freski, za to

w specjalnej księdze.

bohater uczęszczal do szkoly ludo-

przetrwaly liczne rzeźby.

Mlody wikary szybko znalazl

wej, następnie zaś wstąpil do gimna-

Proboszcz stanąl przed niela-

uznanie wśród parafian, przede

zjum w Stanislawowie, szkoly o dlu-

twym zadaniem odbudowy świątyni.

wszystkim jako wymowny kaznodzie-

gich tradycjach, sięgających jeszcze

Nie udalo mu się niestety zebrać

ja. Na odprawianych przez niego

czasów zalożyciela miasta Jędrzeja

potrzebnych funduszy na przywró-

nabożeństwach pojawialy się rzesze

Potockiego. Ukończylo ją nawet kilku

cenie jej do stanu przed pożarem.

wiernych, wśród których nie brakowa-

duchownych ormiańskich, spośród

Dzięki energicznemu dzialaniu, w cią-

lo też wyznawców innych obrządków

nich arcybiskup Samuel Cyryl Stefa-

gu dwóch lat, zaprowadzono jednak

katolickich. ,,Gdy nadszedl wielki post

nowicz (1755­1858) i Grzegorz Józef

Ksiądz Izaak Mikolaj Isakowicz, okolo 1880 roku

szereg zmian i odbudowano kościól w

­ wspominal publicysta i poeta Józef

Romaszkan (1809­1881).

nowej szacie. W efekcie czego wyko-

Rogosz (1844­1896) ­ caly Stanisla-

1865)], a nie ks. Isakowicz". Między

nad trumną arcybiskupa ormiańskie-

Do tego grona osób dolączyl

nane prace niekiedy mocno odbiega-

wów spieszyl popoludniu do kościola

duchownymi dochodzilo nawet do

go Samuela Cyryla Stefanowicza

wkrótce Izaak, który uzyskawszy z

ly od dawnego wyglądu, między inny-

ormiańskiego, aby sluchać nauk ks.

nieporozumień, ale ,,na szczęście ­

z 1858 roku, który byl opiekunem

najlepszymi wynikami świadectwo

mi zniżono o jedno piętro wysokość

Isakowicza. Choć nas studentów

pisze dalej autor ­ konflikty te lago-

duchowym ks. Isakowicza i pomimo

ukończenia gimnazjum wstąpil do

wież, a barokowe helmy zastąpiono

nikt do tego nie zachęcal, biegliśmy

dzone byly z wielkim taktem przez

widocznej różnicy wiekowej przyjaź-

seminarium duchownego we Lwowie.

dzwonowymi kopulami. Nie udalo się

i my do kościola, gdzie bywaly takie

samego wikarego".

nil się z nim.

Po czterech latach studiów, w 1848

także przywrócić dawnej świetności

tlumy, żeśmy się docisnąć nie mogli".

Popularność kaznodziei byla na

Z dużym zaangażowaniem wika-

roku zostal wyświęcony na kaplana w

fresków. Zdawano sobie jednak spra-

Ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski, spo-

tyle duża, że zapraszano go na różne

ry wlączyl się również w restaurację

katedrze ormiańskiej.

wę z trudnej sytuacji finansowej pa-

krewniony z naszym bohaterem, na

uroczystości w okolicznych parafiach.

kościola ormiańskiego. Mimo grun-

rafii i doceniano ten nie lada wysilek

kartach jego biografii, pisal że niekie-

Poza tym, wikary wyglaszal mowy na

towniej jego odnowy, przeprowadzo-

Wikary (1849­1863)

wlożony przez proboszcza.

dy ,,wierni z wielkim niezadowoleniem

pogrzebach miejscowej inteligencji

nej w drugiej polowie lat 20. XIX wie-

Pierwszą mszę św. odprawil w

Wielką odwagą podczas pożaru

patrzyli, gdy na ambonę wychodzil

i duchownych. Za najslynniejszą z

ku, świątynia wymagala przeprowa-

Lyścu, następnie przez kilka miesię-

wykazali się wierni, którzy narażając

ks. proboszcz [Filip] Haywas [(1802­

tego okresu uchodzi wygloszona

dzenia remontu. Ksiądz proboszcz

cy byl wikarym w Tyśmienicy, by na

swoje życie wynieśli cudowny obraz

Haywas, z uwagi na wiek i pogarsza-

Matki Boskiej Laskawej. Uratowany

jący się stan zdrowia, powierzyl jego

wizerunek otaczany byl nieslabną-

nadzór wikaremu. Z pomocą przy-

cym kultem, do czego przyczynil się

szedl żyjący wówczas arcybiskup

sam ks. Izaak Isakowicz, uważany za

Stefanowicz, który zaopatrzyl go w

wielkiego czciciela Laskawej Panny.

stosowny list do Ormian, prosząc ich

Na potrzeby wiernych, uciekających

o pomoc finansową w tym dziele. Wi-

się pod jej opiekę, odpowiedzial pa-

kary ,,jeździl przez wiele miesięcy ­

pież Pius IX. W 1870 roku rozsze-

jak zanotowal ks. Isakowicz-Zaleski

rzyl obchodzony dotychczas odpust

­ zwyklym chlopskim wozem od mia-

rocznicy wprowadzenia obrazu do

sta do miasta, od dworu do dworu.

kościola z jednego do trzech dni.

Wszędzie, gdzie zjeżdżal, spotykal

Podczas odbywającego się nabo-

się z dużą życzliwością i zrozumie-

żeństwa 40-godzinnego pielgrzymi

niem dla sprawy". I tak dzięki ofiar-

zaś mogli uzyskać odpust zupelny.

ności Ormian galicyjskich udalo się

W okresie probostwa ks. Isako-

w roku 1856 i 1857 przeprowadzić

wicza wciąż towarzyszyla mu sla-

szereg prac remontowych, między

wa pierwszorzędnego kaznodziei.

innymi wykonano nowe pokrycie da-

Do kościola ormiańskiego, który

chowe świątyni.

wszak mial niedużą liczbę parafian,

podobnie jak dawniej, garnęly się

Proboszcz (1865-1882)

tlumy wiernych innych obrządków

Po czternastu latach poslugi

katolickich. Proboszcz nie zaniechal

ks. Isakowicz opuścil bliskie jego

również wyglaszania mów pogrzebo-

sercu miasto i udal się na pierwszą

Centrum Stanislawowa po pożarze w 1868 roku (z prawej strony widok kościola ormiań-

wych, ostatnia glośna z tego okresu,

samodzielną placówkę do odleglej

skiego)