27

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 23 maja­15 czerwca 2017 nr 9­10 (277­278)

sklepieniu poludniowego ramienia

w prezbiterium ­ grupa rzeźbiarska

Na zewnątrz kościól powtórnie

ce. Więc, zniszczono albo zamu-

dwóch mlodych wikariuszy: ks.

transeptu jest przedstawiona scena

Zwiastowanie, figury św. Konstante-

otynkowano, przy czym odslonięto

rowano część barokowych bialo-

Kazimierza Romaszkana i ks. Ser-

,,Modlitwa w Ogrójcu". Na ścianach

go Wielkiego, św. Longina; w tran-

i odrestaurowano część bialo-ka-

kamiennych elementów ozdobienia

giusza Eguliana. 17 listopada 1936

freski przedstawiają Chrystusa przed

sepcie ­ św. Grzegorza, Archaniola

miennych gzymsów i portal wejścia

fasady, przebudowano kopuly wież,

r. ogloszono dekret najprzewieleb-

Pilatem, Pocalunek Judasza i Niesie-

Michala, św. Andrzeja, św. Jakuba,

glównego. Osuszono zawilgocone

zaś same wieże nieco obniżono.

niejszej kapituly watykańskiej o

nie (dźwiganie) Krzyża na Golgotę.

dwie figury św. biskupów i dwie figu-

fundamenty, przeprowadzono ka-

Zamurowano dwa wejścia boczne

koronacji, a delegatem papieża do

Na ścianie pólnocnego ramienia

ry świętych rycerzy (prawdopodob-

do kościola, które znajdowaly się w

nalizację i oświetlenie elektryczne.

dokonania koronacji mianowano

transeptu na sklepieniu przedstawio-

nie św. Marcin i św. Jerzy). Ambona

wieżach frontowych. Po rzemieślni-

Zbudowano nowe ogrodzenie i dwie

abpa Józefa Teodorowicza. Arcybi-

no scenę z historii Armenii ­ chrzest

byla zwieńczona figurą św. Ambro-

bramy wjazdowe. We wnętrzu przed

czemu, niefachowo, przemalowano

skup postanowil również polączyć

Króla Armenii Tirydatesa III i jego

żego. Oltarze boczne zdobily baro-

prezbiterium zbudowano nowe ba-

freski. Dach świątyni nakryto nową

uroczystość koronacji cudownego

malżonki Królowej Aszchen, udzie-

kowe figurki puttów (uskrzydlonych

laski z czarnego alabastru i bialego

blachą, zawieszono dwa nowe

obrazu z obchodami jubileuszu 50-

lany im przez świętego Grzegorza

aniolków). Część rzeźb z kościola

marmuru. W wejściach do zakrystii

dzwony, wybudowano nowy budy-

lecia swoich święceń kaplańskich.

Oświeciciela (301 r.) Ściana pól-

ormiańskiego znajduje się obecnie

oraz skarbca wmurowano nowe

nek parafialny. Po tym remoncie

Taki wybór nie byl przypadkiem,

nocnego ramienia transeptu zostala

w muzeach Stanislawowa i Oleska.

odrzwia alabastrowe i zamontowano

świątyni znacznie obniżyl się po-

ponieważ mlody ksiądz Teodoro-

ozdobiona alegorycznymi scenami.

W Stanislawowskim Muzeum Kra-

dębowe drzwi. Wszystkie prace z

ziom ozdobienia wnętrz, również

wicz odprawil swoją pierwszą Mszę

W iluzjonistycznych niszach na coko-

joznawczym ­ figury św. Onufrego,

alabastru i marmuru wykonala stani-

zmienil się jej wygląd zewnętrzny.

świętą 2 lutego 1887 r. wlaśnie w

lach namalowano figury dwóch świę-

św. Piotra, św. Pawla, św. Longina,

slawowska firma rzeźbiarza Mariana

stanislawowskiej świątyni, a na pa-

tych starców, jeden z krzyżem, drugi

Józefa, Jana, Jerzego. W Muzeum

Antoniaka.

miątkę tego wydarzenia jego matka

Odrestaurowanie świątyni

z książką (Ewangelią). Dookola nich

Sztuki (w dawnej kolegiacie) znaj-

Przeprowadzono

renowację

Gertruda Teodorowicz z domu Oha-

w latach 20. XX w.

są postacie Chińczyka, Murzyna oraz

duje się rzeźba św. Mikolaja. Poli-

wszystkich drewnianych XVIII-wiecz-

Podczas I wojny światowej w la-

nowicz zlożyla w oltarzu glównym,

Indianina. Być może, jest to sym-

chromowane w ciemnych kolorach

nych rzeźb i odnalezionych w prezbi-

tach 1916­1917 Rosjanie umieścili

u stóp cudownego obrazu ,,koronę

boliczne przedstawienie szerzenia

figury św. Jana Nepomucena, Ro-

terium pod warstwą tynku fresków w

pozycję swojej artylerii niedaleko

szczerozlotą i bogato ozdobioną

wiary chrześcijańskiej w Azji, Afryce

cha, a również Dawida i Salamona

kolorze sepii, ze scenami z historii

świątyni ormiańskiej. W wyniku ich

kamieniami szlachetnymi".

i Ameryce oraz pracy misjonarskiej

znajdują się w muzeum w Olesku.

obstrzalu przez wojska austriackie,

cudownego obrazu Matki Boskiej La-

Uroczystości koronacyjne odbyly

duchowieństwa katolickiego.

Owe cztery rzeźby pochodzą z ol-

kilka pocisków austriackich trafilo w

skawej. Z ofiar wiernych zakupiono

się 30 maja 1937 r. Kościól byl bogato

tarzy bocznych w kaplicach. Katalog

kościól ­ w wieżę i fasadę. Dach zo-

trzy nowe dzwony o wartości 9 549

i gustownie ozdobiony i na zewnątrz

wystawy stanislawowskiej z 1928

stal uszkodzony w wielu miejscach.

zl, czwarty ofiarowal proboszcz ks. F.

oświetlony. Przybylo 17 biskupów

Oltarze

Księgi inwentaryzacyjne z końca

r. zawiera jeszcze kilka figur świę-

Komusiewicz. 20.10.1927 r. odbylo

wszystkich trzech obrządków kato-

XVIII w. i początku XIX w. (1818 r.)

tych z kościola ormiańskiego, które

się uroczyste poświęcenie dzwo-

lickich, na czele z prymasem Polski

świadczą o tym, że wielki oltarz byl

byly przedstawione na tej wystawie,

nów, które otrzymaly imiona: Matki

Augustem Hlondem. Wśród bisku-

murowany i pomalowany pod imi-

zaś miejsce, w którym znajdują się

Boskiej Laskawej, św. Grzegorza

pów rzymskokatolickich byli: Adam

tację marmuru. Między czterema

obecnie nie jest znane. Są to posta-

Oświeciciela, św. Stanislawa Kostki,

Sapieha z Krakowa, R. Jalbrzykow-

kolumnami staly dwie figury świę-

cie: Chrystusa Zmartwychwstalego,

św. Józefa. W 1930 r. lwowski jubiler

ski z Wilna. Kościól greckokatolicki

tych, tabernakulum bylo drewniane,

alegorii Wiary i Milości, a również

W. Sokulski odrestaurowal i pozlocil

prezentowali biskup S. Czarniecki, J.

pozlacane, ozdobione drewnianymi,

drewniana, polichromowana kropiel-

osiem kielichów, dwie monstrancje,

Buczko, G. Chomyszyn. Z Wiednia

pozlacanymi rzeźbami Dawida, Moj-

nica. Na tej samej wystawie przed-

dwa kandelabry i inne przedmioty,

przyjechal przelożony generalny or-

żesza i dwóch biskupów. Na ścianie

stawiono portrety i obrazy, które w

ogólnie na sumę 1 535 zl. Szczegól-

miańskich mechitarystów o. Mesrop

nad oltarzem znajdowal się duży ob-

tym czasie znajdowaly się w koście-

ną wartość stanowila monstrancja,

Habozian. Uroczystości koronacyjne

raz Matki Boskiej Niepokalanego Po-

le lub plebanii ormiańskiej. Wśród

która pochodzila z 1702 r. Do 1930 r.

odbywaly się na boisku w Dąbrowie.

częcia. W oltarzu byly umieszczone

nich portrety arcybiskupów S. Stefa-

glówne prace restauracyjne kościola

Za wzorcową organizację uroczysto-

dwa obrazy ­ Matki Boskiej Laskawej

nowicza, J. Tumanowicza i jeszcze

zakończono. Ich koszt wynosil 60

ści papież Pius XI mianowal ks. L.

i Chrystusa, który upadl pod ciężarem

dwóch nieznanych lwowskich arcy-

000 zl. Po zakończeniu remontów w

Isakowicza tajnym szambelanem pa-

krzyża. W prezbiterium byly cztery ol-

biskupów, również stanislawowskich

1930 r. w prezbiterium wmurowano

pieskim. W 1938 r. abp Józef Teodo-

tarze boczne, w kaplicach nawy ­ też

księży Krzysztofa Roszko Bogdano-

dwie brązowe restauracyjne tablice

rowicz mianowal wikariuszami dwóch

cztery i dwa przy ścianach transeptu.

wicza (1686­1767), Jakuba War-

pamiątkowe.

mlodych księży ­ Kazimierza Filipia-

Oltarze w kaplicach mialy marmuro-

teresiewicza (zmarl w 1732 r.), Ja-

Prace kontynuowano w latach

ka i Kazimierza Roszkę. W czasie II

we kolumny, reszta ­ kamienne. W

kuba Manugiewicza (zmarl w 1774

1930­1936, a ogólna suma wydat-

wojny światowej wlaśnie oni wraz z

nawie byly 32 lawki i 2 konfesjona-

r.), ojca Leona z zakonu Trynitarzy,

ków przekroczyla 375 000 zl. Tylko

proboszczem L. Isakowiczem opie-

ly. Posadzka byla z plyt piaskowca.

św. Grzegorza Oświeciciela Armenii

przebudowa i remont organów, za-

kowali się świątynią ormiańską i nie-

Przed prezbiterium zostaly zbudowa-

(XVII w.), Matki Boskiej z Dzieciąt-

opatrzenie ich w nowy elektryczny

liczną wspólnotą ormiańską.

Ambona

ne drewniane balaski. W kaplicach

kiem Jezus (XVI­XVII w.), Chrystus

silnik dla tloczenia powietrza i bu-

bocznych oltarze byly poświęcone

na krzyżu z klęczącą Marią Magda-

dowa nowego neobarokowego pro-

Podczas wycofywania się wojsk ro-

Losy ormiańskiej parafii

świętym ­ Michalowi, Józefowi, An-

leną, Poklon Trzech Króli (XVIII w.)

spektu wg projektu W. Rawskiego

syjskich żolnierze wybili drzwi do za-

stanislawowskiej

toniemu i Kajetanowi. W oltarzu na

Glowa Chrystusa (XVII­XVIII w.),

kosztowaly 56 000 zl. Zabytkowe

krystii. Śnieg i deszcz przenikaly do

po II wojnie światowej

stronie pólnocnej transeptu byl duży

namalowana na skórze koziej.

organy byly zbudowane jeszcze w

4 maja 1944 r. zmarl ks. L.

wnętrza świątyni, w wyniku, czego

obraz olejny ,,Chrzest króla Armenii

końcu XVIII w., mialy 11 rejestrów,

Isakowicz i zgodnie z jego wolą

znacznie ucierpialy freski. Rosyjska

Tirydatesa III". Na przeciwleglej, po-

jeden manual i pedal i byly odrestau-

proboszczem mianowano ks. K.

wladza wojskowa zarekwirowala

Losy kościola w XIX

ludniowej stronie w oltarzu znajdowal

rowane w latach: 1850, 1869 oraz

Filipiaka. W maju 1946 r. on, jako

wszystkie dzwony. W 1919 r. no-

i na początku XX w.

się obraz Chrystusa Ukrzyżowane-

W ciągu XIX w. kościól ormiań-

1901. W świątyni przeprowadzono

jeden z ostatnich repatriantów,

wym proboszczem zostal ks. Fran-

go. Później (w XX w.) znajdowal się

ski byl kilka razy odnawiany, a nawet

restaurację 16 siedmiometrowych

wyjechal do Polski, zabierając ze

ciszek Komusiewicz. On rozpocząl

tam również obraz Matki Boskiej Try-

byl częściowo przebudowany. W la-

kolumn oltarza glównego, a także

sobą cudowny obraz Matki Boskiej

remont kościola i świątynia zostala

nitarskiej (trzymającej w ręce kwiat)

tach 1811­1826 świątynia zostala

bocznych, wstawiono nowe metalo-

Laskawej, część przedmiotów kultu

odrestaurowana jako zabytek archi-

pochodzący z już nieistniejącego

zamknięta, bo nie bylo odpowied-

we okna. Brak środków nie pozwolil

i ozdobienia oltarzy, archiwum pa-

tektury i historii. W pierwszej kolej-

kościola ojców Trynitarzy, który zo-

nich środków na remont. W 1826 r.

na wprawienie w okna witraży, które

rafii. Wszystkie te rzeczy przywiózl

ności w 1922 r. przebudowano dach

stal zamknięty podczas reform józe-

nowy proboszcz Antoni Borkowski

zamierzano zamówić u Jana Henry-

do Gdańska i umieścil w kaplicy

oraz pokryto go nową ocynkowaną

fińskich.

rozpocząl renowację i regularne od-

ka Rosena. Zabraklo pieniędzy rów-

zrujnowanego kościola św. Piotra

blachą, a kopuly wież ­ miedzianą.

prawianie mszy św. w kościele. Owe

nież na wykonanie wedlug projektu

i Pawla. Wiele lat swego życia po-

Roboty byly prowadzone przez firmy

prace prowadzone w ciągu siedmiu

Wincentego Rawskiego pięciu no-

świecil na odbudowę tego kościola

stanislawowskie Ignacego Gonka i

Dekoracja rzeźbiarska

Dekoracja rzeźbiarska świątyni

lat zostaly zakończone w 1833 r. W

wych marmurowych antepediów dla

i zachowanie zabytków historycz-

Alfreda Gellnera, koszty wykorzy-

byla wykonana między rokiem 1748,

latach 1855­1858 podczas kolejnej

oltarzy bocznych.

nych Ormian stanislawowskich. Po

stane na remont stanowily 6 390

gdy tylko zaczęto wznosić mury, a

renowacji dach nakryto blachą. 28

wyjeździe ks. K. Filipiaka wladze

288 marek polskich. Technicznym

rokiem 1762. W XVIII w. skladala się

września 1868 r. w Stanislawowie

sowieckie  przekazaly  świątynię

kierownikiem zostal inżynier Broni-

Koronacja obrazu

ona z 38 wielkich pozlacanych figur

wybuchl straszny pożar, który znisz-

Rosyjskiej Cerkwi Prawoslawnej, a

slaw Kulakowski, a od 1924 r. ­ inż.

Matki Boskiej Laskawej

świętych, wykonanych w stylu baro-

czyl prawie cale miasto, między in-

Ks. Franciszek Komusiewicz

po dwu latach przekazano kościól

Stanislaw Trela. Pod jego nadzorem

kowym. Rzeźby byly ustanowione w

nymi, znacznie zostala uszkodzona

przez kilka lat prowadzil przygoto-

na potrzeby pracowni miejscowych

i kierownictwem oraz konserwatora

oltarzach, w nawie glównej obok fi-

świątynia ormiańska. Sklepienia

wania do uroczystej koronacji zloty-

malarzy i rzeźbiarzy. W 1971 r. po

dra Józefa Piotrowskiego przeprowa-

larów i kolumn i w górnej części nad

ulegly oslabieniu, na nich pojawily

mi koronami papieskimi cudownego

gruntownym remoncie w dawnym

dzono gruntowną renowację fresków

gzymsem w prezbiterium oraz w

się pęknięcia. Zostala zniszczona

obrazu Matki Boskiej Laskawej, ale

kościele otwarto Muzeum Historii

i dwóch bocznych alabastrowych

transepcie. Z biegiem czasu część

część fresków, rzeźb i ozdobienie

zmarl w przeddzień uroczystości

Religii i Ateizmu. W 1990 r. dawną

oltarzy św. Michala i św. Józefa. Z

rzeźb znikla lub zostala przekazana

oltarzy bocznych. Odbudową zająl

28.08.1936 r. W tej sytuacji arcybi-

świątynię ormiańską przekazano

bialego marmuru wykonano nowe

do muzeów.

się nowy proboszcz Isaak Isako-

skup Józef Teodorowicz mianowal

Cerkwi Prawoslawnej patriarchatu

antepedium oltarza glównego (koszt

Dekoracja rzeźbiarska kościola

wicz, przyszly arcybiskup lwowski.

nowym administratorem, a później

kijowskiego. Pomieszczenia kościo-

­ 5 200 zl), które ozdobiono subtel-

ormiańskiego wyróżnia się wysokim

Na remont udalo się mu zebrać 18

­ proboszczem parafii ks. Leona

la zmieniono zgodnie z wymogami

nymi reliefami, w stylu art deco, we-

poziomem artystycznym wykonania

tys. zl reńskich. Byly to zbyt nikle

Isakowicza, który zrobil wszystko,

obrządku wschodniego ­ zbudo-

dlug projektu architekta lwowskiego

i stylową jednorodnością. Jednak,

koszty, z tego powodu nie brano

co tylko możliwe, żeby wzorco-

wano ikonostas, pojawily się nowe

Witolda Rawskiego. Wedlug tego

nie da się wyznaczyć autora (lub

pod uwagę wymagań konserwato-

wo zorganizować i przeprowadzić

napisy, obrazy etc. W 1992 r. ko-

projektu, wylożono nową marmuro-

autorów) owych figur. Do dnia dzi-

rów, prowadzono tylko podstawowe

proces koronacji. Arcybiskup mia-

ściól podniesiono do rangi świątyni

wą posadzkę w prezbiterium i z plyt

siejszego w kościele zachowaly się:

prace budowlane i zabezpieczają-

nowal również do Stanislawowa

katedralnej.

kamiennych w nawie.