29

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 23 maja­15 czerwca 2017 nr 9­10 (277­278)

Drugi ormiański chaczkar zostal

się Zorij Balajan, wybitny pisarz, pu-

,,Chrzest Armenii" pędzla Teodora

Maltańskich, którzy wyposażyli je-

chcieli się zgodzić, żeby plac zieleni,

ustawiony w Elblągu. Jego autorem

blicysta, legenda radzieckiego dzien-

Axentowicza, wybitnego polskiego

den z armeńskich szpitali w sprzęt

na którym postawiono chaczkar mial

jest erywański artysta rzeźbiarz Ro-

nikarstwa, deputowany do Rady

malarza o ormiańskich korzeniach,

medyczny. Chaczkar w Klebarku

stać się skwerem Ormiańskim.

bert Howsepian. Elbląski monument

Najwyższej Związku Radzieckiego,

rektora krakowskiej Akademii Sztuk

poświęcil (15 września 2012 roku)

Jeszcze jeden ormiański chacz-

jest pierwszym w Polsce dzielem

w latach 1987­1988 podczas maso-

Pięknych, siostrzeńca arcybisku-

arcybiskup senior Edmund Piszcz.

kar, odslonięty 10 listopada 2013

stworzonym pod niebem Armenii,

wych protestów Ormian i ich narodo-

pa Izaaka Mikolaja Isakowicza. W

Taron Martytosian i Bagrad Balade-

roku, znajduje się na terenie parafii

z armeńskiego tabaczkowego tufu

wego przebudzenia, razem z poetką

ustawienie chaczkaru w Gdańsku

kian wykonali również krzyż kwitnący

rzymskokatolickiej NMP Laskawej w

wulkanicznego. Do Elbląga przy-

Silwą Kaputikian jeździl do Moskwy

zaangażowal się mieszkający w tym

dla Wroclawia, który byl poświęcony

Lodzi. Poświęcenia dokonal o. Da-

wieźli je polscy Ormianie z Kielc,

i negocjowal z Michailem Gorbaczo-

mieście ormiański artysta-plastyk

21 września 2012 roku podczas II

dżad Caturian, duszpasterz Ormian

którzy jechali z Erywania przez Tur-

wem. Zorij Balajan jest zwolennikiem

Gagik Parsamian, który doprowadzil

Dni Ormiańskich. Zostal ustawiony

w Polsce z Ormiańskiego Kościola

cję, Bulgarię i pozostale państwa eu-

samodzielności państwowej Arcachu

również do tego, że jeszcze jeden

w pobliżu klasztoru dominikanów,

Apostolskiego, w obecności duchow-

ropejskie. Posiada typowe cechy, w

­ Republiki Górskiego Karabachu.

ormiański krzyż wotywny zostal

przed kościolem św. Wojciecha przy

nych rzymskokatolickich oraz licznie

tym misternie rzeźbioną tzw. plecion-

ustawiony w Gliwicach. Poświęce-

Kolejny chaczkar w Polsce, bę-

placu Dominikańskim.

zgromadzonych Ormian i Polaków.

kę, charakterystyczną dla chaczka-

nia dokonal (9 lipca 2011 roku) arcy-

dący darem erywańskiej Fundacji

Oprócz typowych wolno stojących

W maju 2016 roku, staraniem Ma-

rów tworzonych na terenie Armenii.

,,Piunik" jako znak wielowiekowej

biskup Grzegorz (Grigo Buniatian)

chaczkarów zostaly także odslonięte

cieja Bohosiewicza i fundacji ,,Arme-

Obelisk ten zostal ustawiony przed

duchowy przywódca Ormiańskiego

przyjaźni Ormian i Polaków, zostal

okolicznościowe plyty we Wroclawiu

nian Foundation" ormiański chaczkar

kościolem Milosierdzia Bożego, a

Kościola Apostolskiego na Ukrainie.

ustawiony i poświęcony 7 paździer-

i Rzeszowie. Tablica we Wroclawiu,

zostal ustawiony na warszawskich

poświęcenia (30 października 2005

Krzyż ten sprowadzony zostal drogą

nika 2009 r. w Gdańsku przy murach

odslonięta w październiku 2005 roku,

Powązkach na grobie Jadwigi Za-

roku) dokonali ówczesny Biskup El-

lotniczą z Armenii dzięki staraniom

kościola św. Piotra i Pawla, a ota-

zostala wmurowana w boczną ścia-

rugiewiczowej ­ symbolicznej Matki

bląski Jan Styrna i katolicko-ormiań-

Stowarzyszenia ,,Sztuka bez granic"

czająca świątynię uliczka otrzymala

nę kościola dominikańskiego św.

Grobu Nieznanego. Kiedy w 1925

ski duszpasterz Ormian ­ ks. Artur

roku w odbudowującej swoją pań-

Awdalian. Elbląski chaczkar upa-

stwowość i narodową tożsamość

miętnia odwieczną przyjaźń armeń-

Polsce urządzano Grób Nieznanego

sko-polską, 95. rocznicę Ludobój-

Żolnierza, symbolizujący wszystkich

stwa Ormian w 1915 roku oraz 1600.

poleglych w walce o wolność i nie-

rocznicę stworzenia ormiańskiego

podleglość Ojczyzny, poproszono ją

alfabetu. Inicjatorzy przedsięwzięcia

­ matkę jednego z Orląt Lwowskich,

nie mieli żadnych trudności w usta-

Konstantego Zarugiewicza, który

wieniu chaczkaru i uzyskali wsparcie

w wieku dziewiętnastu lat zginąl w

także wladz miejskich Elbląga, które

sierpniu 1920 roku podczas bitwy z

uczestniczyly w jego poświęceniu.

bolszewikami pod Zadwórzem (jego

W uroczystości odslonięcia krzyża

ciala nie znaleziono), aby wskazala

wzięli udzial Ormianie mieszkający

trumnę nieznanego żolnierza, która

w Elblągu oraz przedstawiciele spo-

zostala przewieziona do Warszawy.

leczności ormiańskich m.in. z Gdań-

Dla Ormian mieszkających w

ska, Gdyni, Kartuz, Pruszcza Gdań-

Polce, wszystkie ustawione chacz-

skiego, Warszawy, Gliwic, Krakowa

kary są symbolem upamiętniającym

oraz z rosyjskiego Kaliningradu. W

największą tragedię ich narodu ­

Zaloga żaglowca ,,Kilikia" i elbląscy Ormianie przed chaczkarem w Elblągu

Elblągu obecni byli również przybyli

genocyd, ludobójstwo popelnione

z Erywania goście ­ Alla Kuźmińska

na ludności ormiańskiej. Staly się

z Erywania, przy wydatnej pomocy

Wojciecha. Z kolei w ścianę wieży

nazwę ,,Zaulek Ormiański". Parafia-

­ prezes Związku Polaków w Armenii

ich dumą i jednocześnie miejscem

ormiańskiego ministerstwa obrony

kościola farnego św. Wojciecha i Sta-

mi Rzymskokatolicką i Ormiańsko-

,,Polonia", Agasi Arszakian ­ deputo-

pielgrzymek, ważnym miejscem mo-

narodowej.

nislawa w Rzeszowie, w 2009 roku

katolicką kieruje ks. Pralat Cezary

wany ormiańskiego Zgromadzenia

dlitw, skupienia, spotkań. W przewa-

Chaczkar stal się także formą

wmurowano tablicę z wizerunkiem

Annuszewicz, pochodzący ze starej

Narodowego i przyjaciel Polski -Su-

żającej większości zlokalizowane są

podziękowania za udzieloną pomoc

chaczkaru, upamiętniającą Ormian

emigracji ormiańskiej. Mieści się

ren Czachmachczjan, który mocno

w przestrzeni sakralnej, w pobliżu

i wsparcie, jak stalo się w przy-

poleglych podczas I i II wojny świa-

tutaj też Diecezjalne Sanktuarium

zaangażowal się w proces powsta-

świątyń należących do systemu sa-

padku monumentu odsloniętego w

towej, oraz pomordowanych w Turcji

Matki Bożej Laskawej z cudownym

wania chaczkaru. Obecny byl też

kralnych krajobrazów kulturowych.

Klebarku, który zostal podarowany

podczas ludobójstwa Ormian.

obrazem ze Stanislawowa, koro-

Robert Howsepian, rzeźbiarz, autor

Są obiektami religijnymi w krajo-

przez katolikosa Ormian. Wykona-

Ustawieniu chaczkaru w War-

nowanym w 1937 roku przez ks.

i wykonawca chaczkaru, który też

brazach sakralnych i przestrzeni

li go ormiańscy rzeźbiarze Taron

szawie towarzyszyl pośpiech i moglo

Józefa Teodorowicza, ostatniego

nadzorowal jego ustawienie.

publicznej polskich miast, stając się

Martytosian i Bagrad Baladekian.

dojść do sporego skandalu. Uro-

arcybiskupa lwowskiego obrząd-

Chaczkar w Elblągu nawiedzila w

widocznym, materialnym znakiem

Jego treść nawiązuje do wszech-

czystość, a wlaściwie termin jego

ku ormiańskokatolickiego. Obraz

czerwcu 2006 roku zaloga plywające-

sacrum, ale także ważnym dla po-

obecności Boga w świecie i wier-

poświęcenia dostosowano do pań-

trafil do Gdańska dzięki księdzu

go pod banderą Armenii żaglowca ,,Ki-

tomnych znakiem przypomnienia,

ności Armenii chrześcijaństwu. Ten

stwowej wizyty prezydenta Armenii

Kazimierzowi Filipiakowi, ostatnie-

likia" (,,Cylicja"), który w rejsie dookola

ormiańskim śladem w Polsce ­ sym-

dar dla Warmii stanąl w Klebarku,

Serża Sarkisjana, która odbyla się w

mu duszpasterzowi ormiańskiego

Europy zawijal do najważniejszych

bolami odwiecznej przyjaźni między

bo mieści się tu siedziba delega-

czerwcu 2013 roku. Mieszkańcy war-

kościola w Stanislawowie. Jedną z

portów. Na jej pokladzie znajdowal

Ormianami i Polakami.

tury Zakonu Polskich Kawalerów

szawskiej Sadyby początkowo nie

wielu ozdób świątyni jest obraz pt.

Tramwaj za tramwajem ­ IX edycja gry terenowej Uliczkami Lwowa"

W takt piosenki Tramwaj za tramwajem uczestnicy IX gry terenowej z cyklu ,,Uliczkami Lwowa" bawili się 2 maja, w dzień Polonii i Pola-

ków za granicą. W tym roku tematem przewodnim byly linie tramwajowe i dluga historia tramwaju we Lwowie. Ciekawą i oryginalną zaba-

wę na świeżym powietrzu zorganizowal klub sportowy Pogoń Lwów.

uczestnik dawal sobie z tym radę.

ALEKSANDER KUŚNIERZ

Calą trasę pokonaliśmy w ponad pól-

tekst i zdjęcie

tora godziny. Największe trudności

sprawilo nam ostatnie zadanie, bo po

Gra terenowa to forma przekazy-

bieganiu po mieście trudno się myśli,

wania wiedzy o przedwojennym Lwo-

a zadanie to bylo na logikę ­ dodal.

wie w formie gry i zabawy ­ powiedzial

Gra terenowa odbyla się w ra-

Marek Horbań, prezes Pogoni Lwów,

mach programu Pogoń dla Pogoni

organizator gry ­ bardzo mnie cieszy,

lączy Polaków. Partnerem od lat

że na tej edycji gry jak i na poprzed-

jest konsulat generalny RP we Lwo-

nich obecna jest znaczna ilość mlo-

wie, dolączyli się także sponsorzy

bowe drużyny otrzymaly sytuacyjne

zwycięstwo, lecz tym razem posta-

klasy, jazdy pod górkę, bo zawsze

dzieży szkolnej i to nie tylko ze Lwowa,

­ PGNiG, PKP LHS ­ linie szeroko-

koszulki z tramwajem i wskazówką,

nowili pomóc organizatorom.

byla droższa.

często przylączają się do nas grupy z

torowe i firma ubezpieczeniowa PZU

gdzie należy szukać pierwszego

Punkty kontrolne zostaly roz-

Najszybciej rozwiązala wszystkie

Polski. Tramwaj dla Lwowa to nie tylko

Ukraina. Organizacje gry wspierają

punktu kontrolnego. Na każdym

mieszczone na liniach tramwajowych,

zadania i dotarla do mety drużyna

jakiś tam transport czy komunikacja

także Witold Madej z Bytomia i Grze-

punkcie czekala zagadka lub za-

dosyć trudne pytania zadawal przyslo-

Smak, kapitanem której jest Stani-

miejska, to jest folklor. Tramwaj tak

gorz Dziechciowski z Krakowa.

danie, które trzeba bylo rozwiązać,

wiowy konduktor. Pytania byly różne

slaw Aprilaszwili, lwowiak obecnie

mocno polączyl się z miastem, że stal

Po zdrowym wysilku fizycznym

dlatego o zwycięstwie decydowalo

­ matematyczne, nawet z zakresu fi-

studiujący w Warszawie ­ Smak, to

się nierozlączną jego częścią, dlatego

uczestnicy zebrali się na stadionie

nie tylko szybkie poruszanie się po

zyki, bylo dużo pytań związanych z hi-

skrót, powstaly z pierwszych liter na-

stal się tematem jednej z naszych gier.

Pogoni na wspólny grill. Zwycięzcy

mieście ­ trzeba bylo wykazać się

storią lwowskiego tramwaju i balakiem

szych imion ­ powiedzial Stanislaw.

Dodam, że tramwaj we Lwowie zostal

gry otrzymali wartościowe nagrody.

wiedzą i logiką. W tym roku w grze

lwowskim, bo wlaśnie tak niegdyś

­ Poszlo nam bardzo dobrze, dotarli-

szybciej wybudowany niż na przyklad

W tym roku, dzięki konsulatowi gene-

uczestniczyly 43 osoby, zaś w prze-

rozmawiali konduktorzy, i uczestnicy

śmy do wszystkich punktów, byliśmy

w Wiedniu czy Londynie ­ dodal Ma-

ralnemu RP we Lwowie, także czwar-

prowadzeniu gry pomagala spora

czasami musieli określić znaczenia

najszybsi. W naszej drużynie byli

rek Horbań.

te i piąte miejsca zostaly odznaczone

grupa wolontariuszy, którzy wcze-

niektórych slów. Nie zabraklo pytań o

specjaliści od wszystkiego, i jeśli ktoś

Grę rozpoczęto przy wejściu do

nagrodami.

śniej brali udzial w grze i walczyli o

cenach biletów dla pierwszej i drugiej

nie mógl rozwiązać zadania, to inny

Parku Stryjskiego. Trzy czterooso-