30

Okruchy historii

23 maja­15 czerwca 2017 nr 9­10 (277­278) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Jak cudowny obraz Matki Bożej Laskawej

wyjechal ze Stanislawowa

Mialem wtedy osiem lat. Przed naszym domem na Sapieżyńskiej ustawiliśmy stól kuchenny,

a na nim dzbanki z wodą i blaszane kubki dla ciągnących jedna za drugą procesji pielgrzymów,

które od rana zmierzaly do miasta z kierunku Tyśmienicy. Byly to tlumy, również zza Karpat,

z Rumunii i Czechoslowacji. Zjechali też Ormianie z calej Polski. A potem z rodzicami poma-

szerowalem przez umajone girlandami kwiatów oraz udekorowane polskimi, papieskimi i bia-

lo-niebieskimi maryjnymi flagami miasto na pola Dąbrowy, gdzie odbywala się ceremonia ko-

ronacji. Mieliśmy tam wyznaczone swoje krzesla, a na ogromnym podium zasiedli dostojnicy

kościelni z prymasem Polski, kardynalem Augustem Hlondem, który po raz pierwszy przybyl

do Stanislawowa w asyście wszystkich biskupów polskich. Ale to nie on, lecz arcybiskup Teo-

dorowicz ukoronowal obraz. W tej koronacji, jak potem mówiono, wzięlo udzial ponad 80 000

ludzi, a więc więcej niż mieszkańców Stanislawowa.

w pobliżu kościola ormiańskiego,

TADEUSZ OLSZAŃSKI

przy ulicy Szopena, i bardzo często

chodzilem do nich grać w pilkę. Pan

Do Ormian, jak to się w Stani-

Leopold Siemek pracowal w Wydzia-

slawowie mawialo, zacząlem syste-

le Technicznym Magistratu i byl kar-

matycznie chodzić razem ze swoimi

tografem, autorem mapy przedwo-

kolegami z ćwiczeniówki za sowiec-

jennego Stanislawowa. Mial wszakże

kich czasów. Zapisaliśmy się do kólka

artystyczną duszę, a że byl również

ministrantów i byla to jedyna de facto,

oddany ormiańskiej świątyni, na

również podczas niemieckiej okupacji,

prośbę księdza Komusiewicza spo-

polska organizacja. Byly nas cale tlu-

lecznie wykonal tę żmudną pracę.

my, a przy nieszporach odprawianych

Zapewne nie przewidzial, że ura-

przez księdza Kazimierza Filipiaka

tuje cudowny obraz. Enkawudzista

moglo asystować tylko trzynastu.

Dziesięciu wychodzilo z księdzem

ściągnąl jeszcze fachowca, który po

i podczas odprawiania nieszporów

specjalnie dostarczonej strażackiej

klęczalo przed oltarzem. Czterech

drabinie wszedl na fasadę i potwier-

Okladka książki Tadeusza

z nas mialo dzwonki i dzwonilo w

dzil, że są to autentycznie zlote platki,

Olszańskiego

odpowiednich momentach, a trzech

bo albo nie znal prawdy, albo ją za-

wychodzilo z kadzidlem i mirrą. Kló-

tail. Wtedy dopiero oficer zrezygno-

Żabim Kruku. Ksiądz Filipiak odbu-

ciliśmy się zawzięcie o to, kto będzie

wal z otwierania skrzyń i dalszych

dowal jedną nawę, a obraz umieścil

slużyl do nieszporów i na niedzielnej

poszukiwań. Dla wszelkiej pewno-

w zakrystii zmienionej tymczasowo w

sumie, o komże z ladniejszą koronką,

ści ksiądz Filipiak nie zaryzykowal

sanktuarium. Mimo tych wszystkich

o kolnierzyki, o to, kto będzie mial

przewiezienia cudownego obrazu w

klopotów zachowywal pogodę ducha

dzwonek i co bylo najbardziej atrak-

transporcie kolejowym z dobytkiem

i poczucie humoru, bo kiedy odwie-

cyjne ­ o funkcję kadzidlowego. Nie

kościelnym i powierzyl go zaufa-

dzilem go w latach siedemdziesią-

trzeba bylo bowiem wtedy klęczeć

nej parze starszych Ormian, którzy

tych, w opowieść o swoich losach

przez cale nabożeństwo, a czekalo

schowali bezcenny skarb w wozie

mimochodem wtrącil, że tylko jeden

się na wyjście, przed zakrystią krę-

z podwójnym dnem i w maju 1946

Chrystus wie, ile klopotów mial z jego

cąc ogniem mlynka lub tak zwane

roku przewieźli w ramach akcji repa-

Matką! Oprócz wielkiego szacun-

ósemki, aby węgielki odpowiednio

triacyjnej przez granicę do miejsco-

ku cieszyl się już wtedy oficjalnym

się żarzyly, kiedy ksiądz Filipiak na-

wości Frysztak pod Jaslem.

uznaniem, bo mianowano go pro-

sypie mirry i będzie okadzal oltarz.

Ksiądz Filipiak wraz ze stanisla-

boszczem parafii ormiańskiej obej-

Leopold Siemek w trakcie przyklejania zlotych platków do

Opiekujący się ministrantami za-

wowską cudowną Matką Bożą La-

mującej caly kraj. Ksiądz Filipiak nie

kopii cudownego obrazu

krystian, pan Engel, z czarną opa-

skawą dlugo nie mógl jednak znaleźć

tylko powoli odbudowywal kościól,

już spakowane, zjawila się kontrola

ską na jednym oku, bo stracil je na

dla siebie miejsca w Polsce Ludowej.

Ksiądz Filipiak nie byl Ormiani-

ale jeździl po calym kraju, odszuki-

NKWD z żądaniem przekazania iko-

wojnie, nie radzil sobie z nami, gdyż

Może z tego względu, że strzegl jej

nem. Pochodzil z Tymbarku, a więc

wal i spisywal Ormian. W kościelnej

ny ze zlotą koroną, która nie może

byl równocześnie organistą i musial

w imieniu ormiańskiej diecezji, która

byl góralem. Byl przystojny i wyspor-

hierarchii podniesiono go do godno-

być zabrana do Polski, ponieważ jest

po utracie Lwowa przestala istnieć,

odpowiednio wcześniej wejść na ga-

towany, mial jasne, zaczesane do

ści pralata i wikariusza generalnego

ważnym zabytkiem i musi pozostać

a na laskawość ludowej wladzy też

lerię z organami. A jak już zasiadl przy

góry, bujne wlosy. W przeciwieństwie

prymasa Polski do spraw obrządku

na miejscu. Wtedy ksiądz Filipiak

nie mógl liczyć. A i Ormian bylo malo,

organach, to w dodatku okropnie za-

do okropnie zawodzącego organisty

ormiańskiego. Przy wszystkim, co

wyprowadzil oficera NKWD przed

bo w ramach repatriacji rozsypali się

wodzil. My, już bez nadzoru, wyry-

Engela pięknie śpiewal. Na odpra-

Ormianie zrobili dla Polski, bylo coś

kościól i pokazal mu znajdujący się

po calej Polsce wlącznie z ziemiami

waliśmy sobie dzwonki i kadzidlo,

wiane przez niego po ormiańsku

znamiennego i wzruszającego, że

między wieżami obraz. Byla to po-

odzyskanymi i po prostu przestali ist-

aż ksiądz Filipiak zorientowal się w

msze śpiewane zawsze przychodzily

góral z Tymbarku, a więc Polak z

większona replika sylwetki cudownej

nieć jako spoleczność. Więc naprzód

naszych namiętnościach i prezesem

tlumy. I byl odważny, bo kiedy do Sta-

krwi i kości, uczynil tyle dla ocalenia

Matki Boskiej, wykonana na blasze i

bylo Opole, gdzie na krótko ksiądz

kólka mianowal starszego od nas o

nislawowa wkroczyli Niemcy, wraz z

obrządku ormiańskiego w naszej oj-

umieszczona na tympanonie. Powie-

Filipiak otrzymal najmniejszy w tym

kilka lat Romka Sobaszkana. A ten

pralatem Isakowiczem zorganizowal

czyźnie. Po śmierci księdza Filipiaka

dzial ponoć: ,,Nawet gdybym chcial,

mieście kościól, a wlaściwie kaplicę

wpadl na genialny pomysl i ustalil

wystawianie Żydom ormiańskich me-

w 1992 roku parafię na Żabim Kruku

nie móglbym zabrać tego obrazu ze

św. Sebastiana przy Malym Rynku.

listę dyżurów w kolejności wedlug

tryk, które uratowaly ich od zaglady.

objąl ksiądz Cezary Annusewicz, co

zlota, bo jest przymocowany". W tym

Potem polecono mu przenieść się

egzaminu z liturgii ormiańskiej oraz

Nie bylo nas już w Stanislawowie,

ciekawe, podobnie jak ksiądz Filipiak

momencie wyszlo zza chmur slońce

do parafii Pawlowo w archidiecezji

z odmawiania Zdrowaś Mario po

kiedy podczas lapanki w marcu 1944

rodowity Polak, który z powodzeniem

i replika zalśnila zlotem. Bo rzeczy-

gnieźnieńskiej. A stamtąd wrócil do

ormiańsku. Nigdy więc nie zapo-

roku obaj ormiańscy księża ukryli

kontynuuje dzielo odbudowy świątyni

wiście umieszczona wysoko między

rodzinnego Tymbarku, gdzie prze-

mnę, że ta modlitwa zaczyna się

przed gestapowcami w kościele oraz

i zapewnil w Gdańsku godne chwaly

dwiema kopulami wież kopia obrazu,

od slów Wochczum kez Mariam...,

chowywal obraz w swojej prywatnej

zakrystii kilkadziesiąt poszukiwanych

miejsce cudownej Matce Bożej ze

konkretnie szaty i korona Matki Bo-

bo dzięki znajomości tego pacierza

kaplicy domowej i tam odprawial

mlodych osób, w tym przyszlą profe-

Stanislawowa.

skiej, byly pokryte cieniutkimi platka-

szybko awansowalem na ogniomi-

nadal mszę w obrządku ormiańskim.

sor biologii Uniwersytetu Jagielloń-

mi zlota. Ten niewątpliwie kosztow-

strza, który mial dbać o żarzące się

Te trudne do zrozumienia klopoty

skiego, doktor Marię Jordan.

Fragment rozdzialu ,,Ulica Or-

ny zabieg dla uczczenia pamiętnej

węgielki. Romka, który zostal później

skończyly się dopiero w dwanaście

Po zakończeniu wojny dzięki

miańska" z książki ,,Kresy Kresów.

koronacji na zamówienie probostwa

księdzem, sluchaliśmy, bo trochę

lat po wyjeździe ze Stanislawowa,

odwadze i niezwyklej przytomności

Stanislawów jednak żyje", Wydaw-

wykonal ojciec mojego serdecznego

baliśmy się go, natomiast wręcz

kiedy w 1958 roku ksiądz Filipiak na

umyslu księdzu Filipiakowi udalo

nictwo Wysoki Zamek 2016 (książ-

kolegi z klasy Stasia Siemka oraz

uwielbialiśmy księdza Filipiaka. Byl

wlasną rękę wybral się do Gdańska i

się ocalić cudowny obraz i wywieźć

ka do nabycia na stronie www.wy-

nieco starszego od nas jego brata

wikarym, ale rządzil wszystkim, gdyż

tam wyjednal zgodę kurii biskupiej na

go ze Stanislawowa. Kiedy w ra-

sokizamek.com.pl). Po raz pierwszy

Tadeusza. Staszek, podobnie jak ja,

proboszcz parafii ormiańskiej, ksiądz

ulokowanie stanislawowskiej ikony

mach tak zwanej akcji repatriacyjnej

ukazala się w 2008 roku pod tytulem

byl ministrantem w kościele ormiań-

pralat Leon Isakowicz, byl chorowity

w ruinach spalonego kościola Apo-

uzyskal zgodę na wywiezienie wy-

,,Kresy Kresów. Stanislawów" nakla-

skim. Państwo Siemkowie mieszkali

i rzadko się pokazywal.

stolów Piotra i Pawla w Gdańsku na

posażenia kościola i wszystko bylo

dem wydawnictwa Iskry.