33

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 23 maja­15 czerwca 2017 nr 9­10 (277­278)

Вірмени були тут, були, вони до-

radosne życie mieszkańców Buko-

strzeni lokalnej, o Polakach i Or-

są dostępne m.in. w ,,Z Rumuńskiej

po glowie i oprzytomnieje. Ale jak

брі люди були, от так виїхали і вже

winy. Tragiczny koniec mniejszości

mianach polskojęzycznych, którzy

Bukowiny na Dolny Śląsk. Krótka

zawsze na krótko. Tylko świadko-

нема ні поляків ні вірменів, от так

polsko-ormiańskiej w Banilowie nad

tu niegdyś żyli. Są jedynie pozo-

opowieść z dlugiego życia", Kraków

wie oglądają spektakle. A ci którym

ми осталися. Pytam: Ми то хто?

Czeremoszem, i w Kutach przyniosla

stalości kultury materialnej: domy,

2004.

będą opowiadać, machną tylko ręką

Odpowiedź: Українці може, а такі

akcja UPA, dokonując pogromu Pola-

cmentarze, kościoly etc. Nagrobki

Urywki z listów Anny Danilewicz

i pójdą dalej. Taka jest ludzkość, taki

помішані, один Бог знає.

ków i Ormian. Dziś na cmentarzu or-

często mają wartość artystyczną,

są cennym świadectwem aktywnego

jest czlowiek ­ stworzenie na najwyż-

Zbierane materialy, analizowane

miańskim w Banilowie widnieje krzyż

są wyjątkowe, zdobione są rzeź-

życia przedwojennego na Bukowinie,

szym szczeblu drabiny... Tam gdzie

slowa czy wypowiedziane i zapisa-

z napisem ,,Pamięci ofiar pomordo-

bami, z napisami w języku polskim.

będą one ciekawsze do zaprezento-

nie mogę być osobiście, przynajmniej

ne w listach i wspomnieniach często

wanych przez OUN-UPA w 1944

Już tylko one mówią nam o histo-

wania czytelnikom Kuriera Galicyj-

niech moja książka zawędruje.

prowadzą do osobistych wspomnień

roku. Pokój Ich duszom". Nielicznym

rii i dziedzictwie kulturowym tych

skiego. W jednym z listów z 1 lutego

To jest krótka relacja ostatniego

lub doświadczeń. Już dawno powo-

udalo się wyjechać do Polski, należy

ziem. Już tylko tyle zostalo nam w

2003 toku Anna Danilewicz pisze:

świadka spoleczności ormiańskiej

jennych, już bardziej szczęśliwych,

do nich wspomniana wyżej Anna Da-

tych miejscowościach po polskiej

Kiedy wojna się skończyla mialam 24

z Banilowa nad Czeremoszem.

a jednak tamte nurtują mnie osobi-

nilewicz.

mowie, zwyczajach, kulturze. A

lata. Wtedy opuścilam Bukowinę...

Wszystkie przytoczone wyżej slowa

ście, ale także grupę badaczy i pa-

Z pobieżnej analizy wynika, że

niegdyś byla tu Czytelnia Polska i

W Banilowie nad Czeremoszem bylo

mają dziś ogromne znaczenie. To

sjonatów.

na Bukowinie są jeszcze miejscowo-

uczono języka polskiego.

nas blisko 400 osób, a teraz niema

prawda, że tylko nieliczni się intere-

W jednym z listów Anna Dani-

ści, w których mieszkają dość liczne

Mając na uwadze dotychczaso-

tam nikogo. Tak samo w calym pa-

sują spolecznością z której się wy-

lewicz pisze, iż znane jest jej moje

rodziny polskie, ale w środowisku

we slabe rozpoznanie badawcze w

sie nad Czeremoszem. Od Wyżnicy

wodzą, często nawet ukrywając swój

nazwisko opisując to w następujący

rodzinnym ich czlonkowie po polsku

zakresie wiedzy o Polakach i Ormia-

wlącznie nie ma już z innych narodo-

maly świat. Obserwuję na portalach

sposób:

już nie mówią, np. Panka, Wyżnica.

nach, kulturze i języku polskim na Bu-

wości tych, co nas znali i mogliby o

spolecznościowych mlodych ludzi,

- Nazwisko Pani jest mi znane

Są to miejscowości zdominowane

kowinie Pólnocnej oraz fakt zanikania

nas coś powiedzieć. Jedynie groby

którzy się wstydzą wpisać w rubryce

z tego powodu, że podczas mojej

przez przedstawicieli ukraińskiej lub

bukowińskiej odmiany archaicznej

nasze tam pozostaly i mogą coś

miejsce urodzenia swojej wsi, wpisu-

rumuńskiej spoleczności, w których

mowy polskiej, realizację projektu

otoczeniu żyją pojedyncze starsze

należy uznać za ważne dzialanie na

osoby, poslugujące się językiem pol-

rzecz udokumentowania malo zna-

skim lub określające się jako Polacy

nego i niknącego już fragmentu dzie-

(np. Żadowa, Czeresz, Banilów Pod-

dzictwa kultury narodowej. Dzialania,

górny, Lukawiec).

podejmowane w ramach projektu

W Banilowie nad Czeremoszem

zmierzają do wytworzenia trwalych

i Milijowie istnieje już tylko pamięć

nośników wiedzy, które będą slużyć

(wydaje się, że w zaniku) obecnych

przyszlym pokoleniom, wzbogaca-

mieszkańców o języku polskim,

jąc kapital kulturowy Polaków w Pol-

rozbrzmiewającym niegdyś w prze-

sce i poza jej granicami.

Kapliczki na cmentarzu w Banilowie

przypominać, o ile nie zostaly cal-

ucieczki do Rumunii przed nadcho-

jąc Czerniowce, Lwów. Tym samym

kowicie zdewastowane. Listy pisa-

dzącym frontem ze Wschodu, a za

wypierając się świata dzieciństwa,

ne przez Annę Danilewicz są pelne

nim Sowietów, w marcu 1944 roku

dorastania. Anna Danilewicz z kolei

smutku, ale i radości. Smutek wynika

w Storożyńcu front nas przeskoczyl

przez cale dorosle życie aż do śmier-

z tęsknoty za krainą w Danilowie nad

i udaremnil dalszą ucieczkę. Za-

ci (zm. 2008) żyla dziejami bukowiń-

Czeremoszem, w której pila ,,slodką

trzymaliśmy się w Pance u jednego

skimi. Zapisywala, spisywala chciala

kawę", za ,,malą ojczyzną", której w

gospodarza Rumuna. Nazywal się

przekazać, aby pamięć zostala, i

zasadzie już nie ma w takim ksztal-

dzięki niej sporo się dowiadujemy o

Mikolaj Krasowski. Niedaleko miesz-

cie, w którym istniala, w której spę-

Ormianach polskich w Banilowie nad

kal jego brat Józef Krasowski, a na

dzila 24 lata życia. Radość z kolei

Czeremoszem. Tam daleko, dokąd w

ojcowiźnie mieszkal najmlodszy brat,

wynika z tego, że Anna Danilewicz

sierpniu 2016 roku jechalam z wiel-

jeszcze nie żonaty Antoni Krasowski.

wylewala swój smutek na papier,

ką ciekawością, mając w glowie jej

Ich ojciec rozmawial tylko po rumuń-

pisząc wiersze, autobiografię, wspo-

listy oraz wspomnienia. Jechalam do

sku. Dziwiliśmy się, skąd u Rumunów

mnienia z pobytu w Banilowie, ale

miejsca, gdzie po Ormianach zostaly

tak polskie nazwisko. Przechowywa-

i szerzej na Bukowinie. Nie ukrywa

tylko groby i już miejscowa ludność

liśmy się u nich przez pięć miesięcy.

radości, że swoją wiedzą może się

nawet nie bardzo wie, kim byli i co

Ta relacja mnie bardzo zainte-

podzielić z bukowińskimi mieszkań-

resowala, zglębialam ją dość dlugo.

znaczyli Ormianie na tej ziemi. Roz-

cami, z osobami urodzonymi na Bu-

Okazuje się, że Polacy w Pance nie

mowy przeprowadzone z kilkoma

kowinie, korespondowala bowiem z

mówili w domu po polsku, jak mi rela-

osobami nie napawaly optymizmem.

prof. Kazimierzem Feleszko, z Marią

cjonowal ojciec (ur. 1930), a jego do-

Uslyszalam jedynie od miejscowych:

Lisiecką z Bukaresztu i innymi. Pisze

ciekania z wcześniejszych lat też do-

Так, були тут колись вірмени і по-

ona w marcu 2004 roku:

noszą, że w domach u Krasowskich

ляки, але добре що тепер їх тут

Wiersz Anny Danilewicz, 2004 rok

- Moja autobiografia to zwykle

nie mówilo się po polsku. Często ich

немає. Тепер тільки ми, тільки ми

opowiadanie niektórych wydarzeń

żonami byly Rumunki, stąd też języ-

українці тут живемо. І не мішається

mojego życia, lączących się na wie-

kiem domowym u tych Krasowskich

кров, так як то було давно, колись...

lu plaszczyznach: rumuńsko-ukra-

byl język rumuński, a u niektórych

Kolejna wypowiedź jest następujaca:

ińsko-sowiecko-niemiecko-polskie.

język ,,rusiński". Zagadką dla mnie

I sytuacji które z tego wynikly. Może

jest, czy na podstawie używanego ję-

ktoś znajdzie w niej swoją wlasną, po-

zyka rumuńskiego Anna Danilewicz

dobną sytuację. Ale musi to być ktoś z

sądzila, że są Rumunami? Z tych

przed wojny. A tych ludzi jest już malo.

wymienionych Krasowskich dzieci,

Szanowni Rodzice!

Za późno napisalam. Nie dotrze do

a obecnie wnuki i prawnuki jeszcze

Zarząd Lwowskiego

uczestników tamtych wydarzeń. Czas

czują się Polakami, używają gwary

wszystko zaciera. Któż chcialby wie-

języka ukraińskiego, pochodzą z

Klubu Sportowego ,,Pogoń"

dzieć o tym, co bylo. Teraz ważne

mieszanych rodzin.

są inne wiadomości. A okropność II

Wracając do Banilowa nad Cze-

oglasza nabór chlopców i dziewcząt

wojny światowej jest odbierana tak,

remoszem, miejsca urodzenia Anny

z rocznika 2008-2009

jakby komuś plunąl w twarz i na tym

Danilewicz przed II wojną światową,

się skończylo. Najistotniejsze rzeczy

pamiętam, że znajdowal się tam

do szkólki pilki nożnej.

poruszaly tylko uczestników tamtych

majątek ziemski rodziny Emila Bo-

Zgloszenia zawodników

wydarzeń. Dla potomnych są bez

hosiewicza, podobnie jak w Milijowie,

znaczenia. Żadna wojna niczego nie

którego wlaścicielem byl Teodor Bo-

oraz szczególowe informacje

nauczyla. Wszystko wrócilo w dawne

hosiewicz, pulkownik-lekarz (1858-

pod telefonem: +38 093 610 23 19

koleiny i toczy się do następnych wy-

1930). W 1939 roku, gdy wkroczyly

darzeń, aż ktoś dostanie obuchem

tam wojska radzieckie, skończylo się

Na cmentarzu w Banilowie