42

Z przedwojennej prasy

23 maja­15 czerwca 2017 nr 9­10 (277­278) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Poslaniec św. grzegorza

W czerwcu 1927 roku ukazal się pierwszy numer pisma ,,Poslaniec św. Grze-

gorza", poświęconego sprawom archidiecezji lwowskiej obrządku ormiań-

skiego, redagowany przez księdza Dyonizego Kajetanowicza. Numer ten

przybliża czytelnikom postać świętego, opowiada o historii i życiu Ormian

w Polsce oraz porusza sprawy bieżące.

Grzegorz, wyniesiony z domu i ukryty

Ormian w Kutach ­ rodzinnej miej-

opracowal

przez chrześcjańską piastunkę, Zo-

scowości na Huculszczyźnie.

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

fję, a następnie wywieziony przez

Wedlug urzędowego świadec-

Zwracając się do czytelników,

przyjaciól ojca do sąsiedniego kra-

twa ks. Jana Symonowicza, arcybi-

ks. Kajetanowicz pisze:

ju Kappadocji. Tam, w stolecznem

skupa lwowskiego ob. orm., z dnia 21

Potrzebę pisma, którego wydaw-

mieście, Cezarei, zostal ochrzczony

lutego 1809 r., opartego na źródlach

nictwo rozpoczynamy w Imię Boże,

i wychowany w wierze katolickiej.

historycznych, przybylo z Armenji

odczuwali zarówno czlonkowie na-

Jako mlodzieniec udal się dla

do Kijowa w roku 1062 dwadzieścia

szej Archidiecezji, jak i szerszy ogól,

wyższego wyksztalcenia do Rzymu

tysięcy żolnierzy, którzy od krzyża

interesujący się jej sprawami ­ czego

i tu poznal się i zaprzyjaźnil z Tyry-

będącego ich godlem na znak, iż

dowodem są liczne zapytania, nad-

datem, synem króla Armenji, holdu-

glównym ich celem byla walka w

sylane często do Kurji z rozmaitych

jącego wówczas Rzymowi. Kiedy

obronie chrześcjaństwa, zwali się

stron. Wierni obrządku ormiańskie-

Tyrydates po śmierci ojca swego

Krzyżakami. Ci ofiarowali swe uslu-

go, rozprószeni po calej Polsce,

zasiadl na tronie ormiańskim (jako

gi panującemu wówczas na Rusi

domagali się już od dawna jakiegoś

Tyrydates III), pospieszyl Grzegorz

księciu Izaslawowi i gdy potem co-

lącznika, któryby im dal możność za-

na jego dwór, ofiarując swe zdolności

raz smutniejsze wieści dochodzily

cieśnienia wzajemnych węzlów, ula-

i pracę na uslugi Ojczyzny. Niedlugo

ich z nieszczęśliwej Ojczyzny, nie

twil wymianę myśli i uczuć, informo-

jednak zażywal tu spokoju. Tyry-

wrócili tam już więcej, ale osiedli w

wal o tem wszystkiem, co ich bliżej

dates bowiem, czlowiek występny i

Kijowie, a następnie w Kamieńcu

dotyczy. Takim wlaśnie lącznikiem

zapamiętaly poganin, wszcząl srogie

Podolskim. Ruś chętnie przygarnę-

ma się stać niniejsze pisemko. Obok

prześladowanie chrześcijan. Na jego

la ich do siebie i otworzyla gościn-

dzialu urzędowego Kurji Metropolital-

rozkaz padla pod toporem kata św.

ne swe granice także późniejszym

nej obejmować ono będzie artykuly

Rypsyma z trzydziestoma sześcioma

przybyszom z Armenji, którzy przy-

treści religijnej i świeckiej, prace hi-

towarzyszkami, następnie Gajanna

czyniali się niemalo do wzbogace-

storyczne, monografje, żywoty, kroni-

i wiele innych; wreszcie dowiedzial

nia tego kraju, zasilając go potrzeb-

kę bieżącą, przegląd piśmiennictwa,

się prześladowca, że i Grzegorz jest

nymi plodami Wschodu i prowadząc

ogloszenia osób prywatnych i tp. W

wyznawcą Chrystusa. Początkowo

ożywiony handel. Izaslaw i następni

osobnej rubryce zamieszczać będzie

świetnemi obietnicami usilowal go na-

książęta darzyli Ormian szczerą

Redakcja odpowiedzi na nadsylane

klonić do odstępstwa i zlożenia ofiar

życzliwością i opieką, a książę Lew

pytania P. T. Czytelników.

pogańskiej bogini Djanie. Nie dal się

znaczną ich liczbę osiedlil na stale

Nie wątpiąc ani na chwilę, że pi-

jednak niczem skusić św. Wyznawca;

we Lwowie.

ks. Dionizy Kajetanowicz

smo to nasze, oddane w szczególną

nie uląkl się też gróźb, jakiemi niecny

Po przylączeniu Rusi do Polski w

opiekę jednego z naszych Patronów

król chcial zlamać jego stalość.

roku 1340 królowie polscy, od Kazi-

dworzan. Ci skruszeni i rozrzewnieni

świątynie, a na ich miejsce przy po-

­ św. Grzegorza, znajdzie przede

Wtedy zapalony gniewem Tyry-

mierza Wielkiego począwszy, nada-

do glębi, padają do Jego stóp i uzna-

mocy hojnego króla i ofiarności wier-

wszystkiem wśród swoich życzliwe

dates skazal Grzegorza na okropne

wali im również rozliczne swobody

jąc w Nim wyslannika Bożego, pytają

nych wznosil wspaniale kościoly, roz-

przyjęcie oraz chętnych wspólpra-

męczarnie, jakie tylko dzikie okru-

i przywileje. Toteż wielu Ormian,

o radę, co mają czynić, aby przebla-

brzmiewające chwalą Bożą. Po za-

cowników i że spelni swoje zadanie

cieństwo wymyśleć moglo, a których

zarówno szlachty jak i kupców i rze-

gać Boga za grzechy. Cudem laski

prowadzeniu Chrześcjaństwa rychlo

ku chwale Bożej i pożytkowi Archidie-

opisać niepodobna. Przez szereg dni

mieślników, których niedola ucisku

przemienieni sluchają teraz chciwie

rozwinęlo się życie religijne i oświata

cezji, której stanowimy jedną wielką

z niepojętą, iście nadludzką wytrwalo-

wyganiala z rodzinnej ziemi, spieszy-

i z radością prawd wiecznych, ply-

wśród Ormian. Tyrydates sprowadzil

rodzinę ­ z najlepszą otuchą pusz-

ścią i cierpliwością znosil święty Mę-

lo do Polski, jak do drugiej Ojczyzny.

nących z ust Jego, postanawiają

z Grecji wielu uczonych, zakladal

czamy je w świat.

czennik najsroższe katusze, czerpiąc

Dla Polski, związanej podówczas

pokutę i pragną jak najprędzej odro-

szkoly, budowal kościoly i klaszto-

silę i moc nadziemską w Bogu, który

stosunkami handlowymi i polityczny-

dzić się przez Chrzest święty.

ry, a w miejscu, gdzie pochowano

Mikolaj Mojzesowicz ze Lwowa

go krzepil i cudem najwidoczniejszym

mi ze Wschodem, byli Ormianie,

Wieść o tym wypadku obiegla

zwloki św. Rypsymy i jej towarzyszek

przygotowal krótki Opis żywota

przy życiu zachowal. Umęczonego w

znający języki wschodnie, nabytkiem

wkrótce kraj caly. Nieopisaną rado-

męczeństwa, zbudowano staraniem

nieslychany sposób wrzucono na-

nader cennym. Jako pośrednicy

ścią uderzyly teraz serca tej resztki

Grzegorza i króla slawny klasztor

Świętego Grzegorza Oświe-

ciciela.

stępnie do blotnistej wieży, gdzie bylo

jeździli stąd oni nie tylko w celach

chrześcjan, której nie zdolalo zgla-

Eczmiadzyński, gdzie też patrjarcha

Święty Grzegorz, Męczennik,

pelno jadowitych gadów, ­ gdzie gi-

handlowych, ale i dyplomatycznych

dzić prześladowanie. Znaczna część

zamieszkal. Lecz nie poprzestal nie-

Apostol, Patrjarcha i Oświeciciel Or-

nęli wielcy zbrodniarze. Lecz i tu Bóg

w charakterze poslów lub ich tlu-

szlachty i ludu, poruszona tym cu-

strudzony nasz święty patrjarcha na

mian i innych narodów wschodnich,

nie opuścil Swego wiernego Slugi.

maczów ­ do Turcji. Persji, Grecji i

dem, pragnie za przykladem króla i

nawróceniu Armenji. Pragnąc także

urodzil się w Persji w roku 257, jako

Gdy Święty przebywal w więzie-

Woloszczyzny, a nawet do Arabów i

dworzan przyjąć wiarę Chrystusową,

sąsiednie narody i szczepy pocią-

potomek książęcego rodu ormiań-

niu, król i dworzanie, którzy mu po-

Tatarów. Podróże te lączyly się zwy-

otrzymać Chrzest św. z rąk Grzego-

gnąć do Chrystusa, podejmowal

skiego Arsacydów, spokrewnionego

magali w licznych jego zbrodniach,

kle z wykupem chrześcjan z niewoli

rza i widzieć Go biskupem Armenji.

liczne wycieczki misyjne, owocem

blisko z królami Armenji i Persji. Do

zostali dotknięci straszną chorobą

pohańców. Lecz nie samym handlem

Udal się tedy Święty do Cezarei,

których stalo się nawrócenie wielkie-

krajów tych już Apostolowie Juda Ta-

umyslową. Uważając się za dzikie

i dyplomacją slużyli Ormianie Polsce

gdzie z rąk tamtejszego biskupa, św.

go mnóstwa Persów, Medów, Asy-

deusz i Bartlomiej zanieśli byli światlo

zwierzęta, uciekali od widoku ludzi.

i przyczyniali się do rozkwitu jej po-

Leoncjusza, otrzymal święcenia ka-

ryjczyków, Hunów i różnych plemion

Ewangelji, lecz wrogowie Chrześci-

Wszelkie środki lekarskie byly bez-

myślności. Dali oni nowej Ojczyźnie

plańskie i biskupie, wraca do Armenji

kaukaskich.

jaństwa wyniszczyli posiew owej pra-

skuteczne i slusznie w tem nieszczę-

zastępy dzielnych ludzi, co trud swój i

na wielką siejbę Bożą. Już w roku

Strudzony wiekiem i pracą, gdy

cy do tego stopnia, że w drugiej polo-

ściu dopatrywano się kary Bożej. Aż

sily, a nawet życie skladali na oltarzu

302 chrzci Grzegorz króla Tyrydate-

już wokolo przyjęlo się światlo Ewan-

wie III. wieku znajdowala się tam mala

wreszcie pewnej nocy siostra króla

powszechnego dobra.

sa III. wraz z calym dworem. Dawny

gelji, zapragnąl Święty, będąc wie-

tylko garstka Chrześcjan; ogól zaś

uslyszala glos we śnie, że tylko ten

Toż nic dziwnego, że królowie

prześladowca chrześcjaństwa staje

kiem podeszly, ­ ciszy i samotności.

pogrążony byl w balwochwalstwie.

może przeblagać Boga i przywrócić

polscy otaczali ich serdeczną opieką

się teraz jak najgorliwszym wyznaw-

Zlożyl więc godność patrjarszą i udal

Poganami też byli rodzice Grzegorza,

zdrowie nieszczęsnym, którego przed

i czynili ich swymi powiernikami ­ że

cą Chrystusowym, pomaga Święte-

się na pustynię, by tam oddać się

którego Opatrzność Boża wybrala na

czternastu laty wrzucono do wieży.

tylu Ormian otrzymalo tu szlachectwo

mu w dziele apostolskiem i sklada

calkowicie modlitwie i rozmyślaniu.

Swego Apostola i przedziwnemi dro-

O Grzegorzu na dworze zapo-

lub potwierdzenie dyplomów, wynie-

wszystko, co mial najdroższego w

W roku 325 zakończyl Św. Grzegorz

gami wiodla do szczytnego celu.

mniano zupelnie; sądzono, że już

sionych jeszcze z dawnej Ojczyzny

swym skarbcu, na uposażenie pierw-

żywot swój doczesny. Pasterze zna-

Kiedy Grzegorz byl jeszcze nie-

dawno zginąl. Jakież więc zdumienie

-- że Zygmunt August otaczal się

szego kościola, zbudowanego na

leźli zwloki jego w jaskini na puszczy,

mowlęciem, powstaly w Armenii i Per-

ogarnęlo wyslanych do wilgotnego lo-

nimi, a Stefan Batory bronil gorliwie

ziemi ormiańskiej, w stolicy Ani.

skąd ze czcią największą przeniósl je

sji zamieszki i knowania polityczne,

chu, gdy ujrzeli Świętego przy życiu,

ich spraw, że Jan Sobieski, ocenia-

Po nawróceniu stolicy, wyruszyl

wdzięczny naród jako skarb najdroż-

wśród których ojciec jego Anak podjąl

zupelnie zdrowego, oddanego modli-

jąc ich ,,kilkuwiekową życzliwość,

Grzegorz w podróż misyjną po kra-

szy do stolicy.

zamach na życie króla i wtedy to na

twie. Z czcią największą przywiedzio-

męstwo i odwagę... w obronie pogra-

ju. Gdziekolwiek się zatrzymal, potę-

Ks. Kajetanowicz przedstawil za-

nicznych fortecČ, uważal osiedlanie

rozkaz królewski wymordowano calą

ny na dwór królewski modlitwą swoją

gą slowa Bożego kruszyl pogaństwo,

rys historyczny Ormian na Rusi

się Ormian w miastach naszych za

rodzinę Arsacydów. Ocalal tylko sam

w jednej chwili uzdrawia króla i jego

obalal bożyszcza i balwochwalcze

i w Polsce, a także opisal życie