14

Rozmowy kuriera

13­29 czerwca 2017 nr 11 (279) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Między krzemieńcem a Paryżem

także później, dzięki życzliwości pra-

Z MARIUSZEM OLBROM-

cowników biblioteki, chodzilem dlugo

SKIM, literatem, dyrektorem

samotnie po wnętrzach, zamkniętych

muzeum A. i J. Iwaszkiewi-

dla zwiedzających, ekspozycji mu-

czów w Stawisku rozmawia-

zealnych. Szczególnie urzeklo mnie

la ANNA GORDIJEWSKA.

biurko Adama Mickiewicza, skromne,

na którym napisal w Paryżu ,,Pana

Wrócil Pan z Paryża, gdzie

Tadeusza".

Muzeum A. i J. Iwaszkiewi-

czów w Stawisku, którym

Czy w Paryżu istnieją ja-

Pan kieruje, zorganizowalo

kieś inne miejsca związane

wystawę o Juliuszu Slowac-

z Juliuszem Slowackim?

Tak. Przede wszystkim Cmen-

kim i jego rodzinnym mie-

tarz Montmartre, gdzie zachowal

ście ­ Krzemieńcu. Także se-

się grób Juliusza Slowackiego. Jest

sję naukową ,,Slowacki nad

bardzo dobrze utrzymany, odrestau-

Ikwą i Sekwaną". Jak doszlo

rowany. Z medalionem przedstawia-

do realizacji tego przedsię-

jącym poetę. Byliśmy tam razem z

wzięcia?

Wystawa nosi tytul ,,Krzemieniec

przyjaciólmi. Dlugo chodziliśmy po

­ Ateny Wolyńskie ­ miasto Juliusza

alejach. Ileż tam grobowców pol-

Slowackiego z kolekcji Stanislawa

skich, powstańców, wielkich patrio-

Ledóchowskiego". Zostala zorga-

tów... Jak wiadomo prochy poety,

nizowana w samym sercu Paryża,

w 1927 roku, z inicjatywy marszal-

w najstarszej i najznakomitszej na-

ka Józefa Pilsudskiego, wielkiego

szej instytucji na emigracji, to jest

znawcy i wielbiciela twórczości Slo-

w Bibliotece Polskiej na wyspie św.

wackiego, zostaly przeniesione na

Ludwika, nieopodal katedry Notre

Wawel. Byl to chyba najwspanialszy

Dame. Mogla tam zostać zaprezen-

pogrzeb w dziejach kultury polskiej.

towana dzięki życzliwości prof. C.

Trwal dwa tygodnie, zakończyl się

Piotra Zaleskiego, prezesa Towa-

na dziedzińcu Wawelu wielką mową

rzystwa Historyczno-Literackiego, a

marszalka, zakończoną rozkazem

zarazem dyrektora biblioteki. Zostala

do generalów: ,,Panowie weźcie tę

otwarta 4 kwietnia i byla tam prezen-

trumnę na ramiona i zanieście do

towana ponad miesiąc. Komisarzami

krypt Wawelu, bo duchem równy byl

wystawy są Ewa Cieślak i Malgorza-

królom"... Ale grobowiec Slowac-

ta Zawadzka z muzeum w Stawisku.

kiego w Paryżu pozostal. Kiedy tam

Na wystawie znalazly się unikalne

byliśmy ­ byly na nim świeże kwiaty.

obiekty: dokumenty, mapy, pamiątki

Inną pamiątką jest marmurowa ta-

historyczne, pierwsze wydania dziel

blica z wizerunkiem wieszcza w ko-

Juliusza Slowackiego, sztychy, gra-

ściele ,,polskim". Pod wizerunkiem

fiki, medale. Wszystkie pochodzą z

widnieją jakże przejmujące slowa z

prywatnej kolekcji Stanislawa Ledó-

wiersza Slowackiego:

chowskiego, z rodu, który byl zwią-

Polsko, kiedy już nieprzytomni

Mariusz Olbromski przy pomniku Juliusza Slowackiego na cmentarzu w Paryżu

zany z Ziemią Krzemieniecką od XVI

Będziemy, ty o nas wspomnij,

osiągnięcia twórcze Slowackiego, te-

wieku. Do dziś istnieje pod Krzemień-

do Krzemieńca. Ale też szereg róż-

o wspomnij!

Dlaczego?

matyka kresowa dominuje w ,,Maze-

cem wieś o nazwie Leduchów, będą-

nych publikacji, że wspomnę tu moją

Z kilku powodów. Pamiątki po Ju-

Bo myśmy z twego zrobili nazwiska

pie", w ,,Księdzu Marku", ,,Śnie srebr-

ca niegdyś wlasnością tego rodu, a

książkę ,,Lato w Krzemieńcu. Legen-

liuszu Slowackim wrócily w miejsce

Pacierz, co placze, i piorun

nym Salomei" oraz we fragmentach

w samym Krzemieńcu ostal się palac

dy znad Ikwy". Także szereg ­ jak

związane bezpośrednio z biografią

co blyska.

,,Beniowskiego". Bral także czynny

Ledóchowskich, choć oczywiście jest

Pani wspomniala ­ wystaw. Jedna

tego artysty. Po wybuchu powstania

udzial w życiu polskiej emigracji.

obecnie nieco przebudowany i nie

z najciekawszych, jakie zorganizo-

listopadowego Slowacki wyjechal

Wlaśnie w tym kościele 2 kwiet-

Należal przez pewien okres do Kola

zachowaly się oryginalne wnętrza.

walem, odbyla się w 2009 roku, w

z Warszawy do Paryża z misją dy-

nia w 12. rocznicę śmierci Jana

Towiańczyków. Byl, między innymi,

Warto dodać, że z tego zaslużonego

Roku Slowackiego. Miala ona miejsce

plomatyczną.. Wkrótce jednak jako

Pawla II, a także prawie w kolejną

czlonkiem Towarzystwa Historyczno-

rodu pochodzi, między innymi, świę-

w Muzeum Narodowym Ziemi Prze-

kurier dyplomatyczny Rządu Naro-

rocznicę ślubów Jana Kazimierza

Literackiego w Paryżu, które powo-

ta Urszula Ledóchowska, zalożyciel-

myskiej w Przemyślu. Znalazly się na

dowego udal się do Drezna, Paryża

w katedrze lwowskiej, odbyla się

lalo do istnienia Bibliotekę Polską w

ka zgromadzenia sióstr urszulanek,

niej, miedzy innymi, po raz pierwszy

i Londynu. Nigdy już do Polski nie

uroczystość wprowadzenia kopii wi-

1838 roku. Znad Sekwany kierowal

zwanych popularnie urszulankami

udostępnione, na moja prośbę, przez

wrócil, do końca życia pozostal na

zerunku Matki Bożej ze Lwowa do

swe piękne listy do Salomei, swej

szarymi. Wystawa poprzednio byla

Kaspra Pawlikowskiego, z jego pry-

emigracji. Po wypelnieniu misji dy-

kościola ,,polskiego" w Paryżu. Pa-

ukochanej matki, do Krzemieńca.

prezentowana w Stawisku i w Opi-

watnych zbiorów, nieznane rękopisy

plomatycznej w Londynie, Slowacki

ryską kopię namalowal konserwator

Wlaśnie dzięki tej wystawie Krzemie-

nogórze w Muzeum Romantyzmu.

Slowackiego. Byly to fragmenty ,,Króla

osiadl w 1831 roku Paryżu. Rok póź-

z Lubaczowa pan Jerzy Plucha. Zlo-

niec niejako zagościl nad Sekwaną.

Ekspozycję zawieźliśmy do Paryża,

ducha", a także dwa rysunki Slowac-

niej wlaśnie w Paryżu opublikowal

cone ramy zafundowalo Stowarzy-

Slowacki niejako ,,wrócil" do Biblio-

chcąc także w ten sposób wlączyć

kiego z podróży na Bliski Wschód.

tom I i II ,,Poezji". Po wydaniu ,,Po-

szenie Wspólnota Polska ­ oddzial

teki Polskiej, przecież do miejsca

się w obchody 10-lecia Towarzystwa

Przez jakiś czas te rękopisy leżaly w

ezji" od grudnia 1832 do lutego 1836

w Warszawie. Uroczystość odbyla

szczególnie mu bliskiego i drogiego

,,Kresy we Francji", które wlaśnie ob-

moim domu, zanim przekazalem je na

przebywal i tworzyl w Szwajcarii, w

się też w czasie jubileuszu 10-lecia

jego sercu. Wernisażowi wystawy

chodzi tam swój jubileusz.

wystawę. To bylo coś niezwyklego.

latach 1836­39 podróżowal z kolei

Towarzystwa ,,Kresy we Francji".

towarzyszyla sesja naukowa ,,Slo-

Ale także paryska wystawa ma swój

do Rzymu, na Bliski Wschód, później

Trzeba przypomnieć, że kopię wi-

To już kolejna wystawa

wacki nad Ikwą i Sekwaną", na której

przedziwny początek. Oto któregoś

przebywal jakiś czas we Florencji.

zerunku Matki Boskiej Laskawej

o autorze ,,Kordiana", którą

wygloszono trzy referaty tematycznie

dnia, w ubieglym roku, dość przy-

Jednak od 1838 roku aż do śmierci

znajdującą się we Lwowie korono-

Pan zorganizowal. Skąd ta

związane z treścią wystawy.

padkowo znalazlem się w domu pań-

3 kwietnia 1849 roku, a więc przez

wal Jan Pawel II w czasie pamiętnej

fascynacja?

Z lektur dziel Slowackiego. To byl

stwa Ledóchowskich, dworku, pięk-

dziesięć lat mieszkal i bardzo inten-

mszy św. na hipodromie w czerwcu

Jak wygląda Biblioteka

naprawdę niezrównany mistrz i wirtu-

nie urządzonym, a rozmowa, która

sywnie tworzyl, mimo nieustannie

2001, a wcześniej na Jasnej Górze

Polska?

Od 1853 roku instytucja ma swo-

oz mowy polskiej, wielki dramaturg,

trwala kilka godzin, zeszla w końcu

pogarszającego się stanu zdrowia, w

koronowal kopię obrazu Matki Bo-

ją siedzibę w pięknej, czteropiętrowej

mistyk i wizjoner. Wspanialy myśliciel

na temat twórczości Slowackiego. I

Paryżu. To wlaśnie w stolicy Francji

skiej Laskawej znajdującą się obec-

kamienicy, z podwórkiem wewnętrz-

i wielki patriota. Aby to zrozumieć trze-

wtedy zapytalem pana Stanislawa,

rozwinąl szczególnie ożywioną dzia-

nie w konkatedrze w Lubaczowie.

nym, której okna spoglądają w nurty

ba Slowackiego po prostu czytać. Nie

czy nie ma pamiątek związanych z

lalność wydawniczą i twórczą, publi-

Nie można też nie przypomnieć, że

Sekwany. Dalej widać jedną z naj-

tylko opracowania, niekiedy bardzo

Krzemieńcem i rodem Slowackich.

kując kolejno utwory. Nad Sekwaną

to Juliusz Slowacki przepowiedzial

wspanialszych katedr świata... Wnę-

cenne, których jest zresztą ogromna

Powiedzial, że się nad tym zastanowi,

m.in. powstaly dramaty: ,,Mazepa",

w swym wizyjnym wierszu z 1848

trza kryją skarby kultury polskiej: po-

ilość, ale wlaśnie przede wszystkim

że potrzebuje trochę czasu. Po kilku

,,Lilia Weneda", ,,Balladyna" ,,Fanta-

roku ,,Pośród niesnasków Pan Bóg

nad 250 tys. starodruków i książek,

same dziela. Ta fascynacja przerodzi-

dniach przywiózl do Stawiska kilka-

zy", dramaty mistyczne ,,Ksiądz Ma-

uderza w ogromny dzwon" polskie-

pięć tysięcy rękopisów, w tym Adama

la się w moim życiu w szereg dzialań.

naście pudel wypelnionych świetnymi

rek", ,,Sen srebrny Salomei", a także

go papieża. Także to, że z kolei

Mickiewicza, Chopina i Norwida. Wie-

To między innymi międzynarodowe

eksponatami, których nigdy wcześniej

poemat dygresyjny ,,Beniowski", póź-

mlody Karol Wojtyla byl szczególnie

le tysięcy map, atlasów; także cieka-

spotkania intelektualistów ,,Dialog

nikomu nie udostępnial. I tak powstala

niej dziela mistyczne ,,Genezis z du-

zafascynowany twórczością Wiel-

we muzea: Fryderyka Chopina, Ada-

Dwóch Kultur", którego dwudziestą,

pierwsza wystawa, tak się zaczęla na-

cha", ,,Króla Ducha", liczne wiersze.

kiego Krzemieńczanina, jeszcze w

ma Mickiewicza. W czasie montażu

jubileuszową już edycję, przygotowu-

sza wspólpraca. Ale ta wystawa pary-

Pośród wymienionych dziel, z któ-

dzieciństwie i wczesnej mlodości.

wspomnianej wystawy, w przerwach,

ję razem z żoną Urszulą, na wrzesień

ska, jest rzeczywiście wyjątkowa.

rych niektóre uchodzą za szczytowe

Znal na pamięć utwory i fragmenty: