24
Wladcy Stanislawowa
1329 czerwca 2017 nr 11 (279) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
Stanislaw Potocki, wojewoda poznański
Jeżeli Józef Potocki figuruje w większości kronik z pierwszej polowy XVIII wieku,
to jego syn, Stanislaw, jest prawie niezauważalny. Pozostawal w cieniu swego
znakomitego i ambitnego ojca. Nawet czas jego rządów w mieście historycy opi-
sują, jako nieznaczący okres pomiędzy wybitnymi rządami Józefa i pelnymi nie-
pokoju rządami Katarzyny Kossakowskiej. Czasami Stanislawa mylą z jego rodzo-
nym wujem, który zginąl pod Wiedniem w 1683 roku.
Rodzina Potockich nie przypad-
kościola obraz i oltarz św. Ignacego
IWAN BONDAREW
kowo wybrala Węgry. Wlaśnie na
Loyoli patrona jezuitów. Radość
Zakarpaciu, na zamku w Mukaczo-
wprawdzie z otwarcia nowej świąty-
Jednak ta postać weszla do
wie książę Transylwanii Franciszek II
ni zostala zmącona przedwczesną
historii, jako Stanislaw Potocki, wo-
Rakoczy udzielil uciekinierom schro-
śmiercią siostry Zofii, która w 1729
jewoda poznański. Byl to czlowiek
nienia. Nie zapomnial dobra, które
roku ledwie przekroczyla trzydziest-
wszechstronnie uzdolniony, uczyn-
mu kiedyś okazano. Już od trzech lat
kę.
ny, mądry, spokojny i bardziej roz-
walczyl z Austriakami, mając na celu
Ale jeszcze gorszy mial być rok
sądny niż jego ojciec. Podczas jego
odrodzenie dawnego królestwa Wę-
następny 1730. Początkowo umie-
rządów w Stanislawowie nie bylo
gier. Wojskowe dzialania toczyly się
ra mąż siostry Dominik Kossakowski,
niszczących pożarów, pustoszących
gdzieś daleko, lecz w Mukaczowie
następnie mlodszy syn Stanisla-
miasto epidemii, miasta nie zajmo-
bylo cicho i spokojnie. Stanislaw Po-
wa Józef. Byl on przyslowiowym
waly wojska nieprzyjaciól, więc nie
tocki pobieral tu różne nauki, przewa-
,,oczkiem w glowie" starego hetmana
bylo też grabieży i mordowania lud-
gę oddawal matematyce i geometrii.
i studiowal w stanislawowskim kole-
ności. Niewielki okres czasu, który
W wolnych chwilach chlopiec jeździl
gium jezuitów. Po śmierci spocząl w
przypadl Stanislawowi, byl ,,zlotym
konno po malowniczych okolicach.
krypcie rodowej kolegiaty. Jego sar-
dziesięcioleciem" dla mieszkańców
Lubil też bląkać się pomiędzy forty-
kofag zachowal się do naszych dni.
miasta oraz nudnym i nieciekawym
fikacjami mukaczowskiego zamku,
Przyczyną tych wszystkich zgonów
dla historyków. Nic w tym dziwnego
porównując je do tych ze Stanisla-
byla dżuma, zawleczona do miasta
pamięć ludzka dlużej pamięta rzeczy
wowa. Niestety, w porównaniu te
przez ormiańskich kupców z Turcji.
zle. Spróbujmy jednak przypomnieć i
ostatnie wypadaly slabo.
Ta epidemia pochlonęla wiele ofiar
te dobre...
W międzyczasie w Polsce za-
spośród mieszkańców Stanislawowa.
kończyla się Wojna Pólnocna i w
Grzebano ich na ,,dżumnym" cmenta-
Niespokojne dzieciństwo
1713 roku Potoccy powracają do
rzu na tyśmiennickim przedmieściu
Maly Stasio przyszedl na świat
swego rodzinnego miasta. Nie bylo
miasta. Po wygaśnięciu zarazy, Sta-
14 marca 1698 roku i swoje imię
mu dane zatrzymać się tu na dlużej
nislaw Potocki nakazal wznieść w tym
otrzymal po bohaterskim wujku, który
już następnego roku mlodzieniec
miejscu kolumnę z figurą Chrystusa,
zginal podczas odsieczy wiedeńskiej.
wyrusza w podróż edukacyjną po
trzymającego kulę ziemską z lacińską
Byl jedynym synem Józefa Potockie-
Europie. Poprzez liczne ksiąstewka
inskrypcją ,,Odkupicielu świata, ratuj
go, więc ojciec pokladal w nim wielkie
niemieckie dotarl do Paryża, gdzie
nas!". Ten zabytek po II wojnie świa-
nadzieje. Wychowywal się ze starszą
Stanislaw Potocki, wojewoda poznański
audiencji udzielil mu król Ludwik XIV.
towej zniszczyli sowieci.
siostra Zofią i, wydawać by się mo-
Jego Wysokość dobrze przyjąl chlop-
mlody magnat daje się poznać jako
koronnego, którego glównym zada-
W 1732 roku Stanislawa czekają
glo, że świat stoi przed nim otworem.
ca, orientując się, że stoi przed nim
utalentowany inżynier wojskowy: pod
niem byla ochrona granic Rzeczy-
dwie kolejne ciężkie próby. Na po-
Pewnego razu zjechal do Stanislawo-
potomek zwierzchnika profrancuskiej
jego okiem doskonalone są fortyfika-
pospolitej, czyli Kresów.
czątku roku umiera jego malżonka,
wa szacowny cudzoziemiec, o którym
opozycji na dworze warszawskim.
cje Kamieńca Podolskiego i Często-
W tym czasie kończono w Sta-
Marianna z Laszczów. Spoczęla w
Podczas wędrówek po Francji i
chowy.
nislawowie wznoszenie kościola je-
kościele karmelitów bosych w Prze-
Belgii mlody arystokrata z pasją oglą-
W 1728 roku Stanislaw otrzymu-
zuitów i matka poprosila Stanislawa,
myślu. 1 maja odchodzi do wiecz-
dal potężne bastiony fortec, które
je swoją pierwsza posadę na dwo-
aby ten pomógl w ozdobieniu wnę-
ności jego matka Wiktoria. Wygląda
wybudowano wedlug planów wojsko-
rze królewskim wielkiego strażnika
trza. Stanislaw niebawem zakupil dla
na to, że ani maż, ani syn specjalnie
wego inżyniera Vaubana. Możliwe,
się tym nie przejęli. Józef ożenil się
że wlaśnie wtedy zapragnąl zostać
jeszcze tego roku, a Stanislaw w
inżynierem fortyfikacji.
następnym pojąl za żonę Helenę z
Zamojskich. Interesujące, że maco-
cha byl mlodsza od niego o 14 lat.
Magnat z talentem
W 1734 roku, podczas kolejnego
fortyfikatora
Po powrocie do Polski, Stanislaw
powstania przeciwko królowi pol-
zostal obdarowany przez ojca staro-
skiemu, Stanislawów grabią wojska
Syn magnata, Józef. Zmarl
stwami halickim i śniatyńskim. Byl
rosyjskie. Aby zaradzić w przyszlości
jako dziecko, uczyl się w ko-
to niezly start do przyszlej kariery.
takim nieszczęściom i ustrzec swo-
legium jezuitów
Jednocześnie Józef poszukuje dla
je rodzinne gniazdo, Józef Potocki
syna żony, która swoim posagiem
postanawia wzmocnić fortyfikacje.
ojciec mówil, że jest to węgierski ksią-
wzmocnilaby ziemiańskie imperium
Pracami kieruje osobiście Stanislaw,
żę Rakoczy, który ukrywa się przed
Potockich. Swój wybór zatrzymal na
a ich koszt osiągnąl wartość kilku mi-
swoimi wrogami. Chlopak zapamiętal
Mariannie, córce wojewody belskie-
lionów zlotych.
gościa, jako mężczyznę z potężnymi
go, która pochodzil z rodu Laszczów.
wąsami i gardlową wymową.
W 1719 roku wyprawiono mlodym w
Niestety, bezchmurne dzieciń-
Wojewoda terenów
Stanislawowie huczne wesele, pod-
stwo przekreślila Wojna Pólnocna.
okupowanych
czas którego ojcowie jezuici przed-
W 1735 roku Stanislawa ocze-
Józef Potocki aktywnie wlączyl
stawili specjalnie ulożony na tę
kuje kolejny stopień kariery zostaje
się do dzialań wojennych po stro-
okazję panegiryk. Chyba nie warto
wojewodą smoleńskim. Prawdopo-
nie Szwedów. W 1706 roku miala
powtarzać, że panna mloda wnio-
dobnie ten zaszczyt byl potwierdze-
miejsce bitwa pod Kaliszem. 8-letni
sla do skarbca Potockich nie jedna
niem ,,pokoju" pomiędzy nowym kró-
Stanislaw przebywal w obozie i nie
wioskę. Ślub ten można uważać za
lem Augustem III i Józefem Potoc-
widzial porażki, której doznaly woj-
szczęśliwy, chociażby dlatego, że
kim, który otrzymal bulawę hetmana
ska polsko-szwedzkie. Cala rodzina
urodzilo im się troje dzieci Antoni,
koronnego. Ale za glośnym tytulem
Potockich dostala się do saksoń-
Anna i Józef.
wojskowym wówczas już malo co
skiej niewoli, ale dzięki romantycz-
Pomimo udanego życia rodzin-
stalo: Smoleńsk już od stu lat byl w
nej zdradzie Adama Śmigielskiego,
nego Stanislaw Potocki coraz bardzie
rękach Rosjan, a cale województwo
więźniom udalo się z niewoli wydo-
zaglębial się w życie polityczne Rze-
ograniczalo się jedynie do wąskiego
stać (dokladniej pisalem o tym w ar-
czypospolitej. Bral udzial w obradach
pasma ziem przygranicznych.
tykule o Józefie). Wiktoria Potocka z
Sejmu, czasami w zastępstwie ojca,
Jak by tam nie bylo, wojewódz-
dziećmi wyjechala na Węgry, jej zaś
a w 1723 zostal wybrany na marszal-
twem należalo kierować i Stanislaw
mąż pozostal i uprawial ,,partyzant-
Stanislaw Potocki opracowal plany modernizacji fortecy sta-
ka komisji radomskiej. Równolegle
wyjeżdża na pólnoc, zabierając ze
kę" w kraju.
nislawowskiej. Niestety prace nie zostaly w pelni ukończone
