28
Z pamiętnika podróżnika
31 sierpnia11 września 2017 nr 16 (284) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
Znane polskie rody Wschodu
Rzeczypospolitej: Wiśniowieccy (cz. II)
Wolyń nierozerwalnie związany jest z Wiśniowieckimi. Tu zachowalo się
najwięcej zabytków tego potężnego niegdyś rodu, zgaslego w XVIII wieku.
Tym razem przedstawię sakralną spuściznę tych magnatów.
Wśród nich byli profesor Uniwersy-
Czackiego. Kościól zostal wówczas
DMYTRO ANTONIUK
tetu Jagiellońskiego i matematyk
rewindykowany przywrócony do
tekst i zdjęcia
Józef Czech, ojciec poety, polonista
obrządku lacińskiego. Uczelnia dzia-
Czlonkowie Towarzystwa Jezu-
Euzebiusz Slowacki, poeta Alojzy
lala do przyjścia sowietów w 1939
sowego pojawili się w Krzemieńcu w
Feliński, brat poety, prawnik Alek-
roku, którzy aresztowali kuratora
1702 roku, kiedy to otrzymali kościól
sander Mickiewicz, botanik z Inns-
Stefana Czarnockiego (zginąl póź-
św. Ducha. Nabywając kilka domów
brucku Willibald Besser. Ten ostatni
niej w Kazachstanie) i otworzyli tu
obok, jezuici zalożyli tu swą rezyden-
wspólnie z Dionizym Mc Clairem
zwyczajną szkolę średnią. Po zaję-
cje i szkolę, w której wykladali retory-
zakladali licealny ogród botaniczny,
ciu Krzemieńca Niemcy 28-30 lipca
kę, gramatykę i etykę. Ale prawdziwe
uważany za najlepszy w Imperium.
1941 roku wymordowali na Wzgórzu
narodziny klasztoru jezuitów przypa-
Do tej plejady należy dodać poetę
Krzyżowym 2,5 tys. mieszkańców
dają na rok 1731, kiedy to ostatni z
Antoniego Malczewskiego, histo-
miasta, wśród nich 35 profesorów
rodu książąt Wiśniowieckich, woje-
ryka i publicystę Karola Sienkiewi-
liceum. W 1943 roku w klasztorze
woda krakowski Janusz Antoni i jego
cza, inżyniera i budowniczego linii
brat hetman wielki litewski Michal
kolejowej w Andach w Peru Ernesta
Serwacy, ufundowali budowę monu-
Malinowskiego i innych. Uczniowie
mentalnego kompleksu klasztornego.
mieli do swej dyspozycji obserwato-
Idea architektoniczna obiektu należy
rium astronomiczne, teatr, bibliotekę
do wloskiego architekta Paolo Fonta-
z 50 tys. woluminów, wśród których
ny, ale sam projekt i nadzór budowla-
byla biblioteka Stanislawa Augusta
ny wykonal Pawel Giżycki. Pracowal
Poniatowskiego. Byly tu gabinety:
tu do śmierci w 1762 roku i tu zostal
numizmatyczny (20 tys. pozycji) mi-
pochowany, gdy kościól p.w. św. Igna-
neralogiczny i fizyczny. Nie dziw, że
cego Loyoli i Stanislawa Kostki i ko-
studiowala tu cala szlachta z bliż-
legium (otwarte w 1750 roku) zostaly
szych i dalszych okolic. Studiowali
już ukończone. Prawdopodobnie bu-
tu zarówno Ukraińcy, jak i Polacy.
downiczy spocząl w krypcie kościola.
Dla uboższych przewidziane byly
Świątynia miala wspaniale barokowe
stypendia, a ci z rodzin zamożniej-
wyposażenie, charakterystyczne dla
szych za naukę placili. Zdarzalo się,
kościolów tego okresu. Szczególnie
że na czas nauki dziecka rodzice
Stary feretron w kościele
wyróżnia się taras przed kościolem,
przenosili się do Krzemieńca, sta-
pofranciszkańskim
udekorowany rokokową balustradą,
wiając sobie dworki i ubogacając w
kamiennymi wazonami i lichtarzami.
i kościele pojezuickim przebywala
ten sposób spoleczne i kulturalne
Nie ma on analogów na Ukrainie. Tu,
ludność polska z okolicznych miej-
życie miasteczka.
Zespól pojezuicki w Krzemieńcu. Widok z góry Bony
w okresie dzialalności Liceum Krze-
scowości, która ukrywala się tu
Ponieważ studenci liceum aktyw-
konników trwala do kasaty klasztoru
wiatowej, którą otwarto w murach ko-
mienieckiego, mialy miejsce wspa-
przed banderowskim terrorem.
nie zaangażowali się w powstanie
w 1773 roku i praktycznie nie zosta-
legium, zaś kościól stal się świątynią
niale uroczystości.
Po wojnie otwarto w tych zabudo-
listopadowe, wladze carskie skaso-
la ukończona. Formalnie Towarzy-
parafialną.
Kolegium jezuitów, oprócz części
waniach Instytut Nauczycielski, który
waly uczelnię. Naukowe gabinety, bi-
stwo Jezusowe skasowano, ale jego
Odrodzenie szkoly nastąpilo w
szkolnej mialo jeszcze dwa konwikty
w naszych czasach przemianowano
bliotekę i prawie wszystkich profeso-
czlonkowie, już w szatach świeckich,
1805 roku, kiedy to Tadeusz Czac-
(akademiki), teatr, bibliotekę i aptekę.
na Instytut Humanistyczno-Pedago-
rów przeniesiono do Kijowa, gdzie
kontynuowali nauczanie w szkole po-
ki przy wspólpracy Hugo Kollątaja
Budowa samego klasztoru dla za-
giczny. Czyli dzialalność oświatowa
na bazie Liceum Krzemienieckiego
zalożyli Gimnazjum wolyńskie, i gdy
w tych murach trwa nieprzerwalnie
otwarto Uniwersytet św. Wlodzi-
dzięki wstawiennictwu księcia Ada-
od 1702 roku.
mierza (dziś czerwony Uniwersytet
ma Czartoryskiego przekazano im
W calości zabytek pozostal bez
Kijowski red.). Opuszczone za-
zabudowania klasztorne. Po kilku
zmian. Pozostaly sklepione kory-
budowania przejęlo Wolyńskie se-
Dawny klasztor oo. franciszkanów
latach zaklad otrzymal status liceum
minarium duchowne (prawoslawne
tarze, dawne aule, również sala
i dzialal do 1832 roku, otoczony sla-
red.), które przejęlo też świątynię
teatralna i kolumnowa, w których
wą najlepszej szkoly na Wolyniu i na
licealną. Przy tej okazji zamalowano
zachowal się oryginalny empirowy
wystrój. Jeden z obecnych profeso-
zachodzie Imperium Rosyjskiego.
barokowe freski. Po jakimś czasie
Uczelnia ustępowala jedynie Uniwer-
seminarium zmienila żeńska szkola
rów zaprowadzil mnie do okrąglego
sytetowi Wileńskiemu.
diecezjalna.
pomieszczenia od frontu, na prawo
To wlaśnie stąd, a także z Kra-
W latach 20. XX wieku przywró-
od wejścia do kościola, w którym
kowa i Wiednia Czacki sprowadzil
cono w pewnym sensie sprawiedli-
podczas remontu odnaleziono XVIII-
wieczne freski z fragmentami postaci
znanych profesorów, którzy mieli
wość, otwierając tu Liceum Krze-
świętych z zakonu Jezuitów. Mam
pelną swobodę procesu nauczania.
mienieckie kontynuację Liceum
Wnętrze kościola pojezuickiego
