img
23
www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 29 września­16 października 2017 nr 18 (286)
Nowe odkrycie
córki, postanowil go rozwijać. Za-
rzyl niepowtarzalny styl, w którym
jako wlasne ,,dzieci". Angażowal się
chęcal do rysowania krajobrazów,
postacie wydają się pólprzeźroczy-
także w dzialalność literacką, z czego
na Cmentarzu Janowskim
zaszczepil umilowanie przyrody, a
ste, wydlużone, kruche, porcelano-
najbardziej znane byly fraszki.
ukraiński pejzaż utrwalony w pamię-
we i zamieszkale w magiczno-reali-
Wraz z wybuchem kolejnej woj-
ci mlodej studentki zachwycal ją do
stycznym świecie".
ny światowej, pozbawiony środków
Podczas prac porządkowych na kwaterze Obrońców Lwowa na
końca życia.
Ostatnim ze znanych malarzy,
finansowych Ruzamski egzystowal
Cmentarzu Janowskim dokonano interesującego odkrycia ­ od-
Następnie po 1878 roku studio-
choć jedynie pośrednio związanym
jedynie dzięki sprzedaży swych dziel,
naleziono oryginalne żeliwne krzyże z zachowanymi tablicami.
wala w Warszawie i Paryżu. Po stu-
z Charkowem, gdyż jako lekarz w
diach Stankiewiczówna pracowala
latach 1926-1927 pracowal w pod-
glównie w Warszawie. W 1912 roku
charkowskim Iziumie, byl Ludwik
byla wspólzalożycielką Towarzystwa
Godlewski, dziś postać praktycznie
Przyjaciól Sztuk Graficznych. W
zapomniana.
dzialalności  spoleczno-politycznej
Pochodzil z Kijowa, gdzie urodzil
byla uważana za gorącą patriotkę o
się 30 maja 1891 roku. Studiowal
światlym umyśle i postępowych po-
medycynę, jednocześnie uczęsz-
glądach. Byla odznaczona Krzyżem
czając na zajęcia z malarstwa na
Kawalerskim Orderu Odrodzenia
Akademii Sztuk Pięknych. Przez
Polski. Zmarla 4 października 1955
cale życie pracowal jako lekarz
roku w Warszawie. Nigdy nie zalo-
oftalmolog w Dobrudży, Iziumie i od
żyla rodziny.
1927 w Berdiańsku nad brzegami
Kolejny student z Charkowa Bo-
morza Azowskiego. Tam wlaśnie dal
Odnalezione krzyże demonstrują Wlodzimierz Cipyk (od
leslaw Cybis należal do najbardziej
się poznać także jako malarz, który
lewej), Janusz Balicki i Jerzy Mironowicz
popularnych artystów międzywojen-
w swoich pracach chcial odzwiercie-
nej Polski. Urodzil się 23 lipca 1895
Odkopano dwadzieścia jeden
JANUSZ BALICKI
Boleslaw Cybis w 1920 r.
roku w Masandrze na terenie Krymu.
elementów żeliwnych, w tym kilka
lub wymianie ich na żywność. W dniu
W mlodości dużo podróżowal. Stu-
Latem br. Polskie Towarzystwo
kompletnych krzyży. Znalezione frag-
4 kwietnia 1943 roku zostal aresz-
diowal w Charkowie w Szkole Sztuk
Opieki nad Grobami wojskowymi
menty, chociaż skorodowane, są w
towany przez gestapo na skutek
Pięknych, gdzie także wspóltworzyl
prowadzilo prace porządkowe na
dobrym stanie. Na tabliczkach czy-
donosu jednego z sąsiadów o jego
Związek Siedmiu, odwolujący się do
kwaterze Obrońców Lwowa na
telnenazwiska poleglych, stopnie
pochodzeniu żydowskim, co bylo
estetyki futurystycznej i kubistycznej.
Cmentarzu Janowskim. Jak wiado-
wojskowe i daty.
jednak zemstą za odmowę nama-
Po rewolucji październikowej zbiegl
mo polowa tej kwatery zostala w
Interesujące numery wyjawiliśmy
lowania portretu donosiciela. Prze-
do Turcji, a następnie przybyl do
latach 70-80 XX wieku zabudowana
na odwrotnej stronie krzyży. Nie wie-
bywal w obozie koncentracyjnym w
Warszawy, aby kontynuować studia.
grobowcami, a pozostala część po
my, czy są to numery porządkowe po-
dewastacji również slużyla miej-
szczególnych grobów, czy też numery
scem pochówków. Podczas tych
z jakiejś listy pochówków.kwestię
prac oczyściliśmy teren kwatery
trzeba będzie dopiero rozstrzygnąć.
ze zwalów ziemi, usunęliśmy na-
Wszystkie elementy żeliwne
grobek z ekshumowanego grobu,
zabezpieczone w celu okazania ich re-
wykarczowali drobne drzewka. W
stauratorom i historykom, którzy będą
tym czasie nasza ekipa w skladzie
badalisprawę. Mamy nadzieję, że
Janusza Balickiego, Jerzego Miro-
po odnowieniu będą zamontowane
nowicza, Bogdana Lupy i Wlodzi-
na mogilach poleglych. Cieszymy się
mierza Cipyka 22 sierpnia natrafila
z tego znaleziska, które pozwoli na
na fragmenty oraz zachowane w
odtworzenie nowych krzyży wedlug
calości oryginalne żeliwne krzyże z
oryginalnych wzorców i zamontowa-
tabliczkami. Przez wiele lat uważa-
nie ich podczas planowanych prac
no je za bezpowrotnie zniszczone i
nad odnowieniem zachowanej części
Grób Ludwika Godlewskie-
niemożliwe do odtworzenia.
cmentarza wojskowego.
go w Berdiańsku
Wykaz odnalezionych na Cmentarzu Janowskim
dlić urok miasta i życia codziennego
fragmentów krzyży z kwatery Obrońców Lwowa
mieszkańców. W czasie II wojny
światowej wiele i bezinteresownie
1. WICHTOWSKI JAN
ULAN 17P.Ul.SZW.
*1902 +----
pomagal w przetrwaniu miejscowej
SZT.
45**
ludności. Zmarl w Berdiańsku w
2. GRESZCZAK WLADYSLAW
SZER. 3 P.P. 6
*1899 +1919
Boleslaw Cybis, Zuzanna w kąpieli, 1925 r.
1974 roku i zostal pochowany na
KOMP.
209
miejscowym cmentarzu, nieopodal
Oświęcimiu, gdzie także podjąl dzia-
Tutaj byl także jednym z zalożycieli
3. GANCARZ JAN
KAPRAL 1 KOMP.
*1893 +1918
75
miejscowego kościola.
lalność artystyczną. Malowal portrety
Bractwa św. Lukasza, realizującego
4. MADYJEWICZ JÓZEF
SZEREG. 40
51
Każdy z wyżej wymienionych
strażników. Zmarl 8 marca 1945 roku
idealy sztuki narodowej. W okresie
P.STRZ. LW
malarzy w większym lub mniejszym
z wycieńczenia i glodu po przeniesie-
międzywojennym byl bardzo znanym
5. OLSZEWSKI PAWEL
SZER. BAON. SAP.
*1892 +1920
332
stopniu wplynąl na rozwój kultury i
niu do obozu Bergen-Belsen. Mialo
malarzem, a jego prace trafialy do
WART. 3 K
estetyki Charkowa i Polski. Niektó-
to miejsce dwa tygodnie przed jego
galerii calego świata. Ostatecznie w
6. MARCHEWKA EMILIAN
JED. PLUT. 40 P.
*1900 +1920
21
rzy z nich doczekali się opracowań
wyzwoleniem.
1939 roku wyjechal do USA, gdzie
KOMP P.
naukowych i nawet, jak w przypadku
Kolejni dwaj artyści związki z
niebawem porzucil malarstwo. Po
7. MIRZWA JAN
SZER. 53.P. P.
*1901 +1920
446
Mariana Ruzamskiego, filmu doku-
Charkowem zawdzięczają podjętym
zalożeniu firmy zajmowal się cerami-
STRZ
mentującego życie i dzialalność ar-
w tym mieście studiom.
artystyczną. Zmarl 31 maja 1957
8. ZALUSKI WINCENTY
SZER. 40 P.P.
*1897 +1920
tysty. Jednak większość z nich pozo-
Pierwszą z nich byla graficzka,
roku w Trenton w stanie New Jersey.
388
staje w cieniu zapomnienia i oczekuje
malarka reprezentująca nurt symbo-
Jak o nim pisano: ,,Boleslaw Cybis
9. KONIAK STANISLAW
SZEREGOWIEC
----+1920
na dalsze opracowania i przybliżenie
lizmu, i dzialaczka ruchu kobiecego
byl twórcą wszechstronnym. Może
318
spoleczności.
Zofia Stankiewiczówna, pochodzą-
nawet z nadmiarem talentu. Stwo-
10. RUTKOWSKI JAN
ST. SIERZ. 12 D.P.
*1882 +1920
-
ca z Żytomierszczyzny. Ukończyw-
ZAND
szy studia chemiczne w Charkowie,
11. KOSYDOR WOJCIECH
SZEREGOWIEC
----+1920
-
rozpoczęla w 1876 roku edukację
artystyczną. W dzieciństwie ogrom-
12. BARAŃSKI STANISLAW
SZER. 53 P.P.
*1898 +1920
430
STRZ. KRES
ną rolę odegral jej ojciec, wybitny
lekarz i naukowiec Jan Stankiewicz
13. KOPECZEWSKI BRONISLAW SZER. 38 P.P.3
*1898 +1920
-
KOMP
(zob. opracowanie w I części). Jak
wspominala, w Charkowie spędzila
14. BOCIAN BOLESLAW
SANIT. SZP.O.
*1899 +1920
187
dzieciństwo i wczesną mlodość, ży-
15. BADURA JAN
SZER. 12 P.P.
*1901 +1920
472
jąc swobodnie, w bliskości natury.
16. WIERZBICKI STANISLAW
ST. SZEREGOWIEC
*----+ ----
463
,,Ojciec wychowywal mnie jak syna
17. PAŚKO
SZEREGOWIEC
*----+ ----
264
­ pisala po latach. Nigdy nie slysza-
18. MICHELSON STANISLAW
ART. 12 P. ART.POL
*----+ ----
48
lam nic o tem, że coś panience ,,nie
wypada", i tak naturalnie wyroslam
19. MADEJ WLADYSLAW
ART. 1.P ART.POL.
*1900 +1920
42
na feministkę, bo nigdy nie moglam
20. WILCZYŃSKI JAN
SZEREG.
*1900
34
się pogodzić z myślą, że ja czy inne
37.P.P.10 KOMP.
+1920
kobiety moglyby być pod jakimkol-
21. Fragment krzyża z uszkodzoną tablicą
wiek względem nierównouprawnio-
**Liczby w ostatniej kolumnie umieszczone na tylnej stronie krzyży
ne". Ojciec widząc ogromny talent
Ludwik Godlewski, Powrót do kolchozu