14

Okruchy historii

31 października­16 listopada 2017 nr 20 (288) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

500 lat Reformacji

do Boga. W jego mniemaniu nie bylo

To jednak przybil

miejsca na list odpustowy i handel.

czy nie przybil?

Luter wyslal swoje tezy (napi-

Wedlug najbardziej rozpow-

sane po lacinie) nie tylko do bisku-

szechnionej legendy, Luter okolo

pów, ale także do kilku kolegów

poludnia 31 października 1517 roku

Pod koniec października 2016 roku w Lund odbylo się na-

­ naukowców. Prawdopodobnie to

mial przybić 95 tez do drzwi kościola

bożeństwo ekumeniczne, które celebrowali papież Franci-

oni, bez wiedzy i zezwolenia Lutra,

zamkowego w Wittenberdze.

szek i hierarchowie kościola luterańskiego. Spotkanie bylo

przetlumaczyli tezy na język niemiec-

Przede wszystkim nie istnieje

ki. Kolportaż odbywal się początkowo

żadne świadectwo samego Marcina

inauguracją roku jubileuszu 500-lecia Reformacji i pierw-

glównie za pomocą odpisów. Później

Lutra, w którym mówilby on o przybi-

szym takim rzymskokatolicko-luterańskim upamiętnieniem.

pojawiają się też wersje drukowane.

ciu tez. Natomiast wszystkie relacje,

Do biskupich kancelarii koresponden-

wypowiedziane już po jego śmierci,

Bylo ono również zwieńczeniem 50 lat dialogu ekumenicz-

cja trafila dopiero po ponad dwóch

nie są wiarygodne. Nikt z opowiada-

nego między dwoma wyznaniami.

tygodniach. Uruchomiono wówczas

jących nie widzial tego wydarzenia

kościelną machinę, by nalożyć na Lu-

na wlasne oczy ­ wszyscy ,,slyszeli

kolejne i znacznie bogatsze biskup-

tra ekskomunikę.

opowieści od innych". O ,,przybiciu

opracowal

stwo Moguncji. Dawalo mu ono tytul

Początkowo papież Leon X nie

tez" milczą ówcześni kronikarze ­

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

prymasa i w praktyce kontrolę nad

zwracal specjalnie uwagi na wystą-

zarówno przychylni, jak i wrodzy

Od 1536 roku po tym jak król duń-

calym Kościolem w Niemczech. Nie

pienie Lutra, widząc w nim tylko za-

reformacji. Milczy choćby ks. Frie-

ski Chrystian II zerwal ze zwierzch-

wszystko bylo jednak takie proste:

targ mnichów, ale gdy spór zacząl

drich Myconius, który opiekowal się

nictwem papieża i powolal do życia

prawo kanoniczne zabranialo obej-

przybierać coraz szersze formy,

Lutrem na lożu śmierci w 1537 roku i

narodowy kościól luterański, centrum

mowania dwóch stolic biskupich

wezwal Lutra by stawil się w Rzy-

spisywal jego testament.

reformacji stal się Lund, miejscowość

jednocześnie. Jednak pieniądze i tu

mie i usprawiedliwil z czynionych mu

Przeciwko legendzie o przybiciu

w Szwecji.

otwieraly wszelkie możliwości. Dys-

zarzutów. W 1518 roku Luter stanąl

tez przemawiają przede wszystkim

Nabożeństwo ekumeniczne w

pensa sporo kosztowala, ale Rzym

przed obliczem legata papieskiego

także wspomnienia Lutra, zawarte w

Lund odzwierciedlilo to, o czym wcze-

chcial sobie zagwarantować lepszy

kardynala Kajetana, który zażądal od

listach. Luter wielokrotnie podkreślal,

śniej mówiono i pisano: wspólna modli-

naplyw funduszy z handlu odpustami.

niego bezwarunkowego odwolania

że nie bylo jego zamiarem wszczy-

twa, sluchanie Bożego Slowa, wspól-

Uzgodniono więc, że Albrecht otrzy-

blędów, oświadczając, że w żadne

nanie publicznej (!) debaty. Upublicz-

ny śpiew i zobowiązanie do skladania

muje biskupstwo Moguncji, placi za

dysputy wdawać się nie chce. Pisma

nienie tez przed zajęciem się sprawą

wspólnego świadectwa o Jezusie

dyspensę i zostaje papieskim pelno-

Lutra mialy być spalone, a on sam i

przez biskupów zupelnie się Lutrowi

Chrystusie są możliwe dla luteranów

mocnikiem ds. sprzedaży odpustów

jego zwolennicy w ciągu dwóch mie-

nie oplacalo. Nie ukrywal irytacji, że

Lucas Cranach, portret Mar-

i rzymskich katolików, możliwe jest

w Niemczech, a w zamian może za-

sięcy mieli pojednać się z papieżem,

tezy są bez jego wiedzy drukowane i

cina Lutra

też wspólne dziękowanie, pokuta i

trzymać aż 50% przychodów z listów

w przeciwnym wypadku mialy ich

krążą po calym kraju. Lutrowi zależa-

filozofii. Dalsze studia kontynuowal

wzajemne przebaczenie.

odpustowych. Albrecht też potrzebo-

zgodnie z życzeniem ojca ­ na wy-

wal pieniędzy. Musial bowiem splacić

dziale prawa.

nie tylko dlug u papieża, ale również

Legenda Marcina Lutra,

17 lipca 1505 roku Marcin Luter

zadlużenie nowej diecezji.

a jak bylo naprawdę

wstąpil do zakonu augustianów. Bez-

Czy Marcin Luter przybil swoje

Abp Albrecht Hohenzollern wy-

pośrednią przyczyną takiej decyzji

95 tez do drzwi katedry 31 paździer-

daje wobec tego specjalną instrukcję

bylo ­ jak twierdzi sam Luter ­ ślu-

nika 1517 roku? Tak glosi legenda,

dotyczącą sprzedaży. ,,Oferta" byla

bowanie, które zlożyl ,,przejęty śmier-

ale czy to prawda? Skąd się wzięla

szeroka: od wykupienia siebie i zmar-

telną trwogą, powalony na ziemię

owa legenda?

lych czlonków rodziny od kar czyśco-

piorunem podczas burzy 2 lipca".

Praktyka przybijania pism do drzwi

wych za wybaczone już grzechy, aż

byla w średniowieczu powszechna ­

po listy odpustowe umożliwiające

uczelnie upublicznialy w ten sposób

uzyskania rozgrzeszenia zastrzeżo-

Reformacja:

decyzje wladz uczelni, informowaly

nego dla Stolicy Apostolskiej.

jak się zaczęla?

W 1505 roku papież Juliusz II po-

o tym, który student zostal wyrzuco-

Luter nieświadom umowy Al-

stanowil wybudować w Rzymie nową

ny i za co, kto zalega z czesnym, a

brechta z papieżem ­ byla to wiedza

bazylikę św. Piotra. Miala ukazywać

poborcy podatkowi informowali o no-

znana wąskiemu gronu ­ sporządzil

potęgę papiestwa i Kościola katolic-

wych podatkach. Statut Uniwersytetu

slynne 95 tez, w których skrytykowal

kiego. Nie liczyl się z kosztami, a te

w Wittenberdze z 1508 roku jasno

nadużycia związane z odpustami.

Uderzenia tego mlotka slychać bylo w Rzymie

byly olbrzymie. Zgodnie z panującym

stwierdza, że przybijanie ogloszeń

Nie atakowal jednak wprost samej

wówczas zwyczajem papież w 1507

lo na tym, aby dać czas biskupom na

poprzedzone jest odpowiednią pro-

instytucji odpustów. Nie wiedząc, kto

spotkać wszelkie konsekwencje eks-

roku oglosil odpust, aby pokryć kosz-

usunięcie nadużyć. A wywieszenie

cedurą, a samego aktu nie dokonuje

stoi za handlem, swoje tezy wyslal

komuniki. W odpowiedzi Luter prze-

ty budowy. Zanim jednak cala spra-

tez na drzwiach kościola należącego

glówny zainteresowany, lecz wyzna-

do dwóch przelożonych: biskupa die-

ciwstawil się ostro papieskiej supre-

wa ruszyla, musialo minąć kilka lat.

do przelożonego ­ a jednocześnie

czony do tego przez wladze uczelni

cezjalnego Hieronymusa Schultza

macji, poddal krytyce wszelkie nauki

Nie wszędzie odpusty spotykaly się

beneficjenta odpustowego handlu ­

poslaniec lub po prostu woźny. Te

oraz... biskupa Albrechta Hohenzol-

i objawy życia kościelnego, nie znaj-

z zachwytem, i Luter wcale nie byl

byloby niebywalym afrontem i niewy-

same statuty nakazują umieszcza-

lerna. Temu ostatniemu zadedykowal

dujące wedlug niego potwierdzenia

pierwszym, który je krytykowal. Bylo

baczalnym aktem nieposluszeństwa

nie ogloszeń na drzwiach kościola

pismo, blagając o ojcowskie wyslu-

w Biblii. Wreszcie, w obecności licz-

więcej znacznie bardziej krytycz-

wobec Kościola.

uniwersyteckiego i ważniejszych ko-

chanie i polożenie kresu naduży-

nie zgromadzonych studentów, pro-

nych glosów przeciwko odpustom,

ściolach miasta. Nawet na niektórych

ciom ­ przede wszystkim herezji, że

fesorów i ludu 10 grudnia 1520 roku

koncentrujących się glównie na za-

starszych rycinach przedstawiających

pozyskanie odpustu oznacza pew-

na przedmieściach Wittenbergi spalil

Przybijali też następcy

chlanności kleru i wladz kościelnych

legendarne przybicie tez Lutra, widać,

ność zbawienia i uwolnienie od kary

na stosie papieskie księgi prawnicze

Lutra

w poszczególnych państwach.

Tezy Lutra ­ w calości lub we

że to nie on, ale inna osoba przybijają

za grzechy. Nie mial pojęcia, że to

wraz z bullą papieską (o czym po-

W Niemczech odpusty szly nie

fragmentach ­ byly później rzeczy-

do drzwi plakat z tezami.

wlaśnie Albrecht stoi za calą akcją.

czątkowo nikt nie wiedzial). Czynem

najlepiej. Sytuacja zmienila się w

wiście przybijane do drzwi kościolów,

Tak naprawdę, Marcin Luter, jak

Dla Lutra bylo oczywiste, że Jezus

tym zrywal ostatecznie z Kościolem,

1515 roku, gdy biskup Magdeburga,

również poza granicami Saksonii.

sam wspomina, rozsierdzil się, gdy

Chrystus odpuszcza każdemu, kto

a konsekwencją tego bylo, że wkrótce

niespelna 23-letni Albrecht z rodziny

Tezy trafily na podatny grunt. Śre-

tezy pojawily się i zaczęlo być o nich

szczerze wyzna swój grzech i od-

potem 3 stycznia 1521 papież Leon

Hohenzollernów, zapragnąl objąć

dniowiecze bowiem obfituje w wiele

glośno.

czuwa prawdziwą skruchę z milości

X ekskomunikowal Lutra na zawsze.

krytycznych glosów wobec Kościola,

Od tej chwili, każdy, kto schwytal Lu-

a antyklerykalne treści nie byly śre-

tra lub któregoś z jego zwolenników,

Dzieciństwo

dniowiecznym chrześcijanom obce.

Rodzice Marcina, Hans Luther

mógl bezkarnie ich zabić.

Tezy Lutra czytali i rozpowszechniali

wraz z żoną Malgorzatą przenieśli

Aby ocalić Marcina Lutra od

nie tylko możnowladcy, profesorowie

się w poszukiwaniu lepszego życia

prześladowań, książę saski Fryderyk

akademiccy, czy księża, ale nawet

z rodzinnej wsi do Turyngii, ośrodka

Mądry upozorowal napad na niego

niektórzy biskupi.

górnictwa i hutnictwa. Tu w Eisleben

i porwanie, a następnie pod przy-

Tradycja ,,przybicia tez" jest jed-

przyszedl na świat Marcin. Ojciec,

branym imieniem ukryl na zamku

nak silniejsza ­ przez wieki ksztal-

zgromadziwszy trochę pieniędzy

w Wartburgu. W tym odosobnieniu

towala legendę o drzwiach, mlotku

przenosi się do Mansfeld, gdzie staje

spędzil Luter 10 miesięcy. W czasie

i wbijaniu gwoździ, którego dźwięk

się wlaścicielem pieca hutniczego.

pobytu tam studiowal język hebraj-

dochodzil aż do Rzymu. Dziś na

Dzięki poprawie sytuacji materialnej

ski i grecki, przekladal psalmy, pisal

drzwiach kościola zamkowego w

postanawia wyksztalcić syna. Widzial

traktaty, ale przede wszystkim doko-

Wittenberdze wyryte są tezy, które

dla niego karierę prawniczą.

nal tlumaczenia na język niemiecki

przypominają o kluczowych postu-

Po nauce w szkolach w Mansfeld

Nowego Testamentu. Tam powstala,

latach początku reformacji. Drzwi te

i Eisenach, w 1501 roku osiemnasto-

również postylla, czyli zbiór kazań na

pochodzą jednak już z XIX wieku.

letni Marcin rozpocząl studia na uni-

każdy dzień roku kościelnego. Cala

Poprzednie, te ze śladami gwoździ,

wersytecie w Erfurcie, które ukończyl

ta jego praca stala się podstawą na-

Oryginal 95 tez, spisanych przez Marcina Lutra

niestety splonęly.

w styczniu 1505 roku, jako magister

uki ewangelickiej.