18

Okruchy historii

31 października­16 listopada 2017 nr 20 (288) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Losy polskich zeslańców w kazachstanie

,,W 2016 roku mija 80. rocznica deportowania przez wladze Związku Sowieckiego ludności polskiej z terenów przygranicz-

nych Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej do Kazachskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej. W wyniku dwóch

dużych przesiedleń na azjatyckie stepy trafilo ponad 60 tysięcy Polaków. Byl to jeden z elementów terroru rozpętanego przez

NKWD glównie w latach trzydziestych XX wieku wobec ludności polskiej zamieszkującej na terenach dawnej I Rzeczypospo-

litej znajdujących się ówcześnie w Związku Sowieckim" ­ to są slowa z UCHWALY SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POL-

SKIEJ z dnia 17 marca 2016 r. w sprawie 80. rocznicy pierwszej deportacji ludności polskiej do Kazachstanu.

wedlug motywów narodowych w

siedleńców oznaczal ograniczenie

WLODZIMIERZ KUCZYŃSKI

roku 1936 razem ze swoimi rodzica-

wolności osobistej i zobowiązywal

prezes Towarzystwa

mi w wieku 6 lat".

do meldowania się u komendanta

Kultury Polskiej w Sumach

Warunki materialne i klimatyczne,

NKWD; obowiązywaly specjalne re-

Wiosną i na jesieni 1936 roku na

w jakich znaleźli się Polacy, zeslani

gulacje prawne, zakazujące np. swo-

terenie Ukraińskiej SRR przeprowa-

do Kazachstanu byly nadzwyczaj

bodnego poruszania się. Zabroniono

dzono operację ,,oczyszczenia" pasa

trudne. Jak potem wspominali moi

korespondencji z najbliższymi.

przygranicznego z Polską z ,,polsko-

rodzice i dziadkowie, rozmieszczono

Jak wspominal mój ojciec: ,,Osie-

niemieckiego elementu nacjonali-

ich na terytorium, gdzie wcześniej nie

dlono nas w miejscowości Tainczyń-

stycznego". Pod owo pojęcie pod-

bylo żadnych osad. Zakladano więc

skiego rejonu na pólnocy Pólnocno-

ciągano: tzw. polski kontrrewolucyjny

w stepie osady, które najczęściej

Kazachskiego obwodu, 60 km od

element nacjonalistyczny, aktyw ko-

nosily nazwę numeryczną tzw. punkt

stacji kolejowej Taincza. Do niniejszej

ścielny, kulacki element kontrrewolu-

(toczka). Dopiero później zaczęto

miejscowości w pustym stepie mie-

cyjny, bylych uczestników organizacji

nadawać nazwy wlasne ­ Zielony

siąc przed naszym przesiedleniem

antybolszewickich z czasów wojny

Gaj, Pietrowka (wcześniej toczka nu-

we wrześniu 1936 roku wywieziono

domowej, bylych czlonków Polskiej

mer 13) oraz inne.

mlodych mężczyzn również polskie-

Organizacji Wojskowej, bylych zie-

Jak wspominal mój ojciec Edmund

go pochodzenia i nakazano budowę

mian i szlachtę, osoby zajmujące się

Kuczyński: ,,Rodzice w tym czasie

ziemianek. Lecz nie zdążyli wybudo-

agitacją antyradziecką.

pracowali w miejscowym kolchozie.

wać większej ilości ziemianek. Gdy

Za podstawę dzialań przyjęto wy-

Przeżyli rewolucje, wojnę światową

przyjechaliśmy, mieszkaliśmy po trzy

tyczne uzyskane z Moskwy, dotyczą-

oraz domową, wielki glód i kolekty-

rodziny w jednej niedobudowanej zie-

ce wysiedlenia do Kazachstanu nie

wizację. Nie brali aktywnego udzialu

miance z jednym pomieszczeniem.

mniej niż 15000 polskich i niemiec-

w wydarzeniach tych lat, ciężko pra-

Gdy kladliśmy się spać, to przejść

kich rodzin. Badacze na podstawie

cowali uprawiając ziemię, mając na-

już nie bylo można. Zbliżala się zima.

dostępnych materialów szacują lącz-

dzieję na poprawę sytuacji. W czasie

Nawet opalu nie bylo. Zbieraliśmy

ną liczbę Polaków deportowanych

kolektywizacji ,,dobrowolnie" oddali

slomę i różne śmieci, by w zimie

na okolo 60 000 osób. Potomkowie

do kolchozu prawie calą ziemię, ko-

ogrzewać pomieszczenie i gotować

wysiedlonych Polaków, pomimo licz-

nie, krowy itp. Następnie wladza pod

jedzenie. Wielu doroslych i dzieci

nych deklaracji plynących z Polski,

pretekstem różnych podatków okra-

zmarlo w pierwszych latach zesla-

dotychczas nie powrócili do swej

dala ich, zabierając prawie wszystko,

nia, wielu zachorowalo na nieule-

Matka Wlodzimierza Kuczyńskiego Janina Więglowska

historycznej ojczyzny ­ do Polski.

co udalo im się wyhodować na swojej

czalne w tamtym czasie choroby.

(w drugim rzędzie, w centrum) w Kazachstanie, wioska Pie-

W tym roku Polacy z Kazachstanu

ziemi i we wlasnym gospodarstwie.

W 1939 roku zmarla jedna z moich

trowka, 1948 r.

oraz Ukrainy obchodzą 80. rocznicę

Niekiedy udalo im się przeżyć dzięki

sióstr ­ najmlodsza Maria".

warowym. Na zebranie majątku dano

ludzie zaczynali chorować i umierać.

deportacji swoich przodków.

lasom, gdzie zbierali jagody i grzyby.

Bardzo ciężko bylo z zaopatrze-

jeden dzień, dozwolono na zabranie

Od samego początku i do ostatniego

15 grudnia 2015 roku podczas

Nie zważając na przestrzeganie pra-

niem w żywność, nawet chleb byl

niewielkiej ilości majątku, zwierząt

punktu przeznaczenia (punkt nr 13",

spotkania prezydenta Rzeczypo-

wa oraz pracę w kolchozie, jesienią

dostarczany bardzo nieregularnie, w

i ptactwa. Dokąd wiozą i na jak dlu-

potem nazwany ­ wieś Pietrowka,

spolitej Polskiej Andrzeja Dudy w

(we wrześniu) 1936 roku naszą ro-

ogóle nie bylo warzyw, owoców, stąd

go ­ nam nie mówiono, dokumentów

obserwowali nas uzbrojeni strażnicy,

Akademii Dyplomatycznej przy MSZ

dzinę, czyli rodziców i nas, pięcioro

masowe choroby. Dużym klopotem

nie dano. Rodzice spodziewali się,

a w Piotrówce przekazali nas komen-

Ukrainy w Kijowie z przedstawicie-

dzieci (oprócz mnie byly jeszcze

bylo zdobycie opalu. Jak wspominala

że wrócą po kilku latach, na począt-

dantowi NKWD".

lami spoleczności polskiej z calej

cztery siostry), w nocy przymusowo

potem moja matka Janina z domu

ku sądzili, że po 5, następnie, że po

Mimo braku możliwości uciecz-

Ukrainy, mialem ogromny zaszczyt

wysiedlono ze swego domu i przy-

Więglowska, dorośli wieczorem po

10 latach. Wieźli przez miesiąc przez

ki, osadników poddano surowemu

rozmawiać z Prezydentem na temat

musowo wywieziono w step do pól-

pracy razem z malymi dziećmi zbie-

caly Związek Radziecki. Po drodze

reżimowi. Ich status, jako spec. prze-

80. rocznicy Pierwszej Deportacji Po-

nocnego Kazachstanu pociągiem to-

rali kiziaki (suszone odchody zwie-

laków do Kazachstanu. Dzielilem się

rzęce ­ red.) w stepie, slużące jako

swym bolesnym świadectwem o tym,

opal, ponieważ drewna nie bylo. Na-

że jestem synem i wnukiem polskich

uka dla dzieci nie byla organizowana,

zeslańców, ponieważ moi rodzice

nauczycieli języka polskiego trak-

Edmund Kuczyński i Janina Wię-

towano w Kazachstanie jako glów-

glowska, jak wiele tysięcy innych Po-

nych kontrrewolucjonistów polskich,

laków, zostali zeslani jako dzieci wraz

wzywano ich ciągle do NKWD na

ze swymi rodzinami do Kazachstanu.

przesluchania, jak wspominala mat-

Przesiedlono ich w 1936 roku z pasa

ka, jej stryj Aleksander Więglowski,

granicznego z Wolynia Wschodnie-

nauczyciel języka polskiego, zostal

go, czyli z Żytomierszczyzny.

zamordowany w Kazachstanie przez

Lata trzydzieste XX w. zapisaly

NKWD podczas przesluchania. Po-

się w dziejach Polaków mieszkają-

lacy wytrwali dzięki olbrzymiemu

cych na wschód od granic II Rzeczy-

hartowi ducha i pomocy Kazachów.

pospolitej, na tzw. dalszych Kresach,

W przetrwaniu najgorszego Polakom

jako dekada szczególnie dramatycz-

pomogla wiara katolicka. Przywieźli

nych doświadczeń. Polacy byli pierw-

ze sobą książeczki do nabożeństwa.

szą mniejszością narodową w ZSSR,

Z uwagi na brak księży, życie religij-

która byla poddana grupowym repre-

ne organizowaly kobiety. Od babci do

sjom w latach 1936­1938, w oparciu

matki, od matki dzieciom, tak bylo i w

o przynależność narodową, a nie kla-

naszej rodzinie.

sową. Doświadczali represji wlaśnie

Wspominala potem moja matka

jako grupa narodowa ­ polska. O tym

Janina Więglowska: ,,Klimat wydawal

można przeczytać w zaświadczeniu

się bardzo ciężki. Na Żytomiersz-

o rehabilitacji wydanym przez proku-

czyźnie ludzie przyzwyczajeni byli do

raturę Kazachstanu dnia 29.12.1995

lasów i rzek. Natomiast pólnocny Ka-

roku mojemu ojcu Edmundowi Ku-

zachstan przywital ich bezmiernym

czyńskiemu, ,,urodzonemu w 1930

stepem, naglymi zmianami tempe-

roku w wiosce Bykowka Marchlew-

ratur, silnymi wiatrami zimą, niekiedy

Rodzina Wlodzimierza Kuczyńskiego w Kazachstanie w roku 1962, wioska Pietrowka. Ed-

skiego rejonu Żytomierskiego obwo-

nawet przez tydzień. Rzeczy, jakie

mund Kuczyński (od lewej), Janina Więglowska, Jan Więglowski, Maria Kuczyńska (sio-

du, zostal przesiedlony bezprawnie

przywieźli ze sobą, wymieniali na

stra autora), Aleksander (mlodszy brat) i Helena (starsza siostra autora)