14

Przegląd wydarzeń

19 grudnia 2017­15 stycznia 2018 nr 23­24 (291­292) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Pilsudski jest już inaczej widziany na Litwie

konferencja w Wilnie

poświęcona Pilsudskiemu  Pilsudski powoli przestaje być odbierany wylącznie,ojako wróg Litwy. Coraz częściej mówi sięCo-

o tym, że pochodzil z Litwy, wspomina się Zulowo, czym wcześniej nie bylo w ogóle mowy.

raz częściej Litwini przychodzą na cmentarz na Rossie. Widać też zmianę w litewskich mediach.

To możliwe. W stolicy Litwy w ratuszu miejskim, a więc

w przestrzeni publicznej, odbyla się konferencja ,,Bez emocji.

Widać też zmianę w litewskich me-

Z MARCINEM LAPCZYŃ-

diach. Warto wspomnieć tu postać

SKIM, dyrektorem Instytutu

Polsko-litewski dialog o Pilsudskim". Dwudniowa sesja zebra-

redaktora Virginijusa Savukinasa, tu-

Polskiego w Wilnie, rozmawial

la najlepszych historyków z Polski i Litwy. Profesor Andrzej

tejszego Boguslawa Woloszańskie-

WOJCIECH JANKOWSKI.

go, który rozwiązuje różne zagadki

Nowak ten fakt nazwal przelomem.

historii. On jako pierwszy i jeden z

Proszę powiedzieć, jakie

nielicznych odważyl się w ubieglym

znaczenie miala ta konfe-

[tzw. kolporterzy, przemytnicy litera-

WOJCIECH JANKOWSKI

roku powiedzieć o Pilsudskim jako

rencja?

tury po litewsku zapisanej alfabetem

tekst i zdjęcie

Byla to pierwsza tak wielka kon-

o bohaterze, osobie, która ocalila Li-

lacińskim, z Prus na ziemie zaboru

ferencja polsko-litewska o Pilsudskim,

twę, Polskę i calą Europę przed bol-

Na otwarcie konferencji wystoso-

rosyjskiego w XIX wieku ­ red.].

zorganizowana na Litwie. Bylo to

szewickim najazdem. Wtedy rozpo-

wal list premier Litwy, Saulius Skver-

Venclova oskarżyl Litwinów w

ogromne wyzwanie nie tylko meryto-

częla się dyskusja, czy nie warto by

nelis. Otwarcia dokonal Marcin Lap-

podejściu do Wilna o ,,moralność

ryczne, ale też logistyczne. Gościliśmy

przedstawić Pilsudskiego w calkiem

czyński, dyrektor Instytutu Polskiego

Kalego", charakteryzującą się oceną

24 panelistów, prelegentów z Polski i

innym świetle, postawić mu może po-

Litwy. W tym tak znane nazwiska, jak

mnik na Litwie. Na to jest oczywiście

w Wilnie, który przywital obecnych w

,,jeżeli Polacy zajmują Wilno, to źle,

ce zagranicznej, o czynie legionowym.

Tomas Venclova, prof. Alfredas Bum-

za wcześnie, natomiast ta narracja

Wilnie, ,,mieście, w którym rodzily się

jeżeli Litwini ­ to zwycięstwo patrioty-

Powiedzieliśmy też o tych mniej zna-

blauskas, prof. Andrzej Nowak. Byla

powoli się zmienia.

jego marzenia o niepodleglej Polsce,

zmu", a przecież Litwini zadali cios w

nych, a bardzo ciekawych aspektach,

to elita intelektualna z obu krajów.

Rozumiem, że to jeszcze

mieście, które tak ukochal, mieście,

plecy Polski w tragicznym momencie

jak język polityczny Józefa Pilsudskie-

Znaczenie tej konferencji będziemy

nie jest przelom, ale dopiero

w którym znajdujemy tyle pamiątek

jej historii. Z punktu widzenia litew-

go, czy pasje marszalka. Te osoby,

mogli ocenić dopiero po kilku tygo-

początek pewnego procesu.

po nim, czego wyrazem są te najbar-

skich narodowców przynależność

które zdecydowaly się i mialy odwa-

dniach czy kilku miesiącach, bo jest

Tak. Wszyscy paneliści, którzy

dziej wzruszające: wśród setek wot

Wilna do Litwy byla bezdyskusyjna,

gę przyjść na naszą konferencję ­ a

to dopiero początek otwartej, rzetelnej

brali udzial w dwudniowej konferencji,

bylo na sali ponad 150 osób, co nas

dyskusji o postaci Józefa Pilsudskiego

mówili, że nie trzeba tego traktować,

w Ostrej Bramie, również jego Dzięki

ale przecież Litwa z początku XX

bardzo ucieszylo ­ mialy okazję zoba-

i jego znaczeniu dla polsko-litewskich

jako przelom stosunków polsko-li-

Ci, Matko, za Wilno oraz grób matki

wieku, to nie Litwa wspólczesna,

czyć zupelnie inną postać marszalka,

relacji, dla Europy. Zobaczymy.

tewskich, a jedynie, jako rozpoczęcie

i serca syna na Rossie".

nawet Nowolitwini na początku XX

którą znają z mediów litewskich.

Nie bez powodu nadaliśmy tytul

rzetelnej dyskusji na temat Pilsud-

tej konferencji ,,Bez emocji. Polsko-

skiego i jego epoki w stosunkach

Zaskoczyly mnie te wy-

litewski dialog o Józefie Pilsudskim",

polsko-litewskich. Mam nadzieję, że

powiedzi uczestników kon-

mając nadzieję, że przestaniemy

powolutku, drobnymi krokami spró-

ferencji z Litwy, nie padalo

nareszcie bazować na uprzedze-

bujemy odczarować tę postać. Jako

określenie Pilsudski ­ zdraj-

niach, stereotypach i negatywnych

Instytut Polski chcemy kontynuować

ca, lecz nastąpila zamiana:

emocjach wokól Pilsudskiego. Tutaj,

dyskusję na tematy trudne, które

Pilsudski ­ jeden z naszych.

Jest to zdanie części litewskich

na Litwie, jest tego wiele. Możemy

wcześniej nie byly poruszane przez

publicystów, historyków, dziennika-

to zobaczyć w mediach, na FB czy

historyków czy publicystów. Jednym

rzy. Pilsudski powoli przestaje być

wypowiedziach niektórych polityków.

z tych tematów na przyszly rok może

odbierany wylącznie, jako wróg Li-

Rozpoczęliśmy dialog, który bazuje

być 80 rocznica nawiązania stosun-

twy. Coraz częściej mówi się o tym,

na faktach historycznych. O tym się

ków  dyplomatycznych  pomiędzy

że pochodzil z Litwy, wspomina się

teraz bardzo malo mówi na Litwie,

Polską i Litwą w 1928 roku. Jest to

Zulowo, o czym wcześniej nie bylo

nadal Pilsudski przez wielu postrze-

również temat bardzo drażliwy i bo-

w ogóle mowy. Coraz częściej Litwini

gany jest jak wróg litewskiej państwo-

lesny, niejednoznacznie oceniany i

przychodzą na cmentarz na Rossie,

wości, osoba, która odebrala Litwie

na Litwie, i w Polsce. Temat ten jakoś

W trakcie dwóch dni obrad

wieku uważali, że tylko cud uratuje li-

żeby wziąć udzial w uroczystościach

Wilno. Na tym ta narracja w glównej

wcześniej nie byl glębiej zbadany i

przemawiali między innymi: Tomas

tewskie Wilno. Dziś Starolitwinów już

z okazji 15 sierpnia czy 5 grudnia,

mierze się opiera.

omówiony. Myślimy, że trzeba na ten

Venclova, dziennikarz Rimvydas Va-

praktycznie nie ma, zwyciężyl pry-

czy nawet 11 listopada. Widzimy ich

Na konferencji pokazaliśmy caly

temat rozmawiać, bo dajemy pole do

latka, dyrektor Instytutu Historii Litwy

mitywny nacjonalizm ­ ze smutkiem

pomiędzy Polakami, którzy licznie

przekrój dzialalności Pilsudskiego.

wypowiedzi dla innych.

Rimantas Miknys, prof. Andrzej No-

skonstatowal Venclova.

odwiedzają grób matki i serca syna.

Rozmawialiśmy o dyplomacji, o polity-

Dziękuję za rozmowę.

wak z Uniwersytetu Jagiellońskiego,

Prof. Andrzej Nowak w czasie

prof. Wlodziemiesz Suleja z Instytutu

dyskusji zauważyl, że Pilsudski byl

O Pilsudskim, Banderze i Żeligowskim

Pamięci Narodowej we Wroclawiu.

kulturowo Polakiem, ale być Pola-

Wygloszono szereg referatów. Jak

kiem nie zawsze oznacza to samo.

Na Litwie paradoksalnie, mimo, że to Ukraina toczy wojnę z Rosją, bardziej czuje się ten zimny oddech

zwykle najbardziej interesująca byla

Pilsudski mówil językiem polskich

z pólnocnego-wschodu. Na szczęście na sztandarach litewskich nie ma żadnego Bandery, a na polskich

dyskusja wieńcząca wydarzenie.

poetów, odwolywal się do mitu, dlate-

np. Żeligowskiego. Nie porównuję tu, broń Boże, tych dwóch postaci, ale proszę sobie wyobrazić, co by

Tomas Venclova w swoim wykla-

go tak glęboko wrósl w polską świa-

bylo, gdyby w rozmowach z Litwą strona polska wzniosla na swe sztandary Żeligowskiego? Bandera,

dzie zwrócil uwagę, że w świadomo-

domość. Roman Dmowski mówil

jako glówny bohater Ukrainy, wylansowany wskutek wewnętrznych okoliczności, sprawia, że ten dialog

ści litewskiej, w tym również w świa-

innym językiem, językiem chlodnej

polsko-ukraiński jest trudny. Cierpi na tym interes geopolityczny obu tych narodów.

domości polityków litewskich, utrwalil

kalkulacji, tymczasem Pilsudski mó-

z nią interesami, próbuje pozyskać

jeszcze ta wspólpraca naukowa? My-

z prof. ANDRZEJEM NO-

się wizerunek Pilsudskiego jako

wil językiem polskiego romantyzmu.

sobie część opinii nacjonalistycznej.

ślę, że znaczenie tej konferencji nie

WAKIEM, rozmawial WOJ-

wroga Litwy. Jest marszalek w tym

Krakowski uczony zauważyl, że wie-

Jak okazalo się, tej calkowicie nacjo-

jest tylko naukowe. Nie chodzi tu o

CIECH JANKOWSKI.

wyobrażeniu stawiany w jednym sze-

lu Polaków kocha Pilsudskiego, ale

nalistycznej, w niedobrym tego slowa

nową jakość w stosunkach akademic-

regu z Hitlerem i Stalinem. Venclova

nie slyszal, żeby jacyś Polacy kochali

znaczeniu, którą popieral prezydent

kich, bo te byly. Chodzi tu o dotknięcie

Panie Profesorze, jakie

podkreślil, że jest to nieporozumienie

Dmowskiego. Mogą ojca Narodowej

Juszczenko. Ale jeżeli ktoś postawi

bardzo ważnego problemu pamięci,

jest znaczenie konferencji o

na twardy nacjonalizm, nie dlatego,

żywej pamięci i polityki. To nas róż-

i nie ma to nic wspólnego z historią.

Józefie Pilsudskim w Wilnie?

Demokracji szanować, cenić, ale na

Boję się tego slowa, ale chyba je

że jest nacjonalistą, tylko dlatego,

ni ­ ta pamięć i polityka. Symbolem

Dopóki będzie istnial ,,mit zlośliwy"

pewno nie kochają.

wypowiem ­ przelomowe. Przelomem,

że chce zdobywać punkty w polityce

tych różnic jest wlaśnie Pilsudski.

Pilsudskiego, takie spojrzenie, zda-

W trakcie konferencji wygloszo-

bowiem jest konferencja poświęcona

wewnętrznej, to nie da się budować

Dotknięcie tego tematu sprawia, że ta

niem intelektualisty, będzie domino-

no m.in. referaty na temat obecności

Józefowi Pilsudskiemu w Wilnie w

rozsądnych stosunków, opartych już

konferencja jest ważna. Nie chodzi tu

walo. Należaloby inaczej spojrzeć

Pilsudskiego w wewnętrznej polityce

ratuszu, miejscu bardzo reprezenta-

nawet nie na sympatii, ale na intere-

też o środowiska historyczne, chodzi

na Józefa Pilsudskiego, wykreować

Litwy, języka politycznego marszal-

cyjnym, z udzialem, można by rzec,

sie geopolitycznym, który nas z Ukra-

o pamięć narodu. Jeżeli uda się wyjść

nowy mit. Od czego zacząć? ­ zapy-

ka, jego postaci w edukacji polskiej

śmietanki historyków litewskich i elity

iną lączy.

z tym przeslaniem, że historycy mogą

intelektualnej Litwy. Konferencja od-

To są te uwarunkowania. Myślę,

spokojnie rozmawiać w tak drażliwej

tal intelektualista. Przede wszystkim

i na Litwie, czynu legionowego czy

bywa się na dobrym poziomie mery-

że na Litwie paradoksalnie, mimo,

sprawie ze sobą i szerzej, to będzie

Litwini powinni zdać sobie sprawę,

postaci Michala Römera, przyjaciela

torycznym, w spokojnej debacie. Spo-

że to Ukraina toczy wojnę z Rosją,

szansa na następny krok. Nie liczę

że Pilsudski byl Starolitwinem, a Li-

Pilsudskiego, który nie zaakceptowal

tkaly się tu jakby dwa punkty widzenia

bardziej czuje się ten zimny oddech

na to, że od jutra padniemy sobie w

twa dla Starolitwina to lepsza część

wlączenia Wilna do Polski, opuścil

na postać Pilsudskiego, ale przedsta-

z pólnocnego-wschodu. Na szczę-

ramiona i będziemy wiwatować na-

Polski. Do tej grupy Venclova zaliczyl

Polskę i przeniósl się na Litwę ko-

wione bez agresji. Moim zdaniem, jest

ście na sztandarach litewskich nie

wzajem: ,,Niech żyje Polska!" i ,,Niech

Kościuszkę, Mickiewicza, Milosza i

wieńską i wiele innych. Końcowa

to coś bardzo pozytywnego. Gdyby

ma żadnego Bandery, a na polskich

żyje Litwa!", ale będzie to szansa na

Giedroycia. Dodal, że to wlaśnie oni

dyskusja odbyla się pod tytulem ,,Czy

udalo się poszerzyć to poza środo-

np. Żeligowskiego. Nie porównuję tu,

następny krok. Na to liczę.

wisko historyczne, można by sprawić

broń Boże, tych dwóch postaci, ale

wpisali Litwę w mapę Europy. A bycie

jest możliwy polsko-litewski dialog na

Tak się zlożylo, że mówi

coś naprawdę dobrego dla stosunków

proszę sobie wyobrazić, co by bylo,

Pan Profesor o przelomie w

Starolitwinem ­ wedle slów litewskie-

temat Pilsudskiego?"

polsko-litewskich.

gdyby w rozmowach z Litwą strona

relacjach polsko-litewskich

go intelektualisty ­ nie bylo ani grze-

Konferencja ,,Józef Pilsudski bez

polska wzniosla na swe sztandary

Zatem czy spodziewa się

w momencie, gdy stosunki

chem, ani zdradą. Venclova zauwa-

emocji odbyla się w dniach 5­6 grud-

Żeligowskiego? Bandera, jako glów-

Pan Profesor przelomu w

polsko-ukraińskie są napię-

żyl, że nie bylo wspólnego określenia

nia w ratuszu miejskim w Wilnie. Or-

ny bohater Ukrainy, wylansowany

naszych stosunkach?

te.

na Litwę i Koronę. Jego zdaniem to

ganizatorem konferencji byli Instytut

Oczywiście. Jeśli idzie o kontakty

wskutek wewnętrznych okoliczności,

Tak to prawda, ale myślę, że źró-

zafalszowalo stosunki miedzy oby-

Polski w Wilnie, Instytut Pamięci Naro-

polsko-litewskie, to przecież one trwa-

sprawia, że ten dialog polsko-ukraiń-

dla tych napięć wynikają z uwarun-

ją. Mówię tu o kontaktach naukowych.

ski jest trudny. Cierpi na tym interes

kowań wewnętrznych, jak to bywa

dwoma narodami i źle się stalo, że

dowej, Instytut Historii Litwy i Wydzial

Mogę cieszyć się koleżeństwem z

geopolityczny obu tych narodów. Na

często w naszym regionie. Mówiąc

nie przyjęlo się na stale określenie

Historii Uniwersytetu Wileńskiego przy

kilkoma znakomitymi historykami li-

Litwie, mam wrażenie, że tego rodza-

brutalnie ­ rozpoczyna się kampania

Sarmacja. Wedle Venclovy, sam Pil-

patronacie Ambasady Rzeczypospoli-

tewskimi, zajmującymi się tak jak ja

ju przeszkody zaczynamy przezwy-

wyborcza na Ukrainie. Prezydent Po-

sudski odczuwal empatię do Nowo-

tej Polskiej w Wilnie. Patronami me-

wiekiem XIX. Spotykamy się, rozma-

ciężać i dzisiejsza konferencja jest

roszenko, który w wielu wypadkach

litwinów, z sympatią obserwowal fe-

dialnymi byli m.in.: Radio dla Zagrani-

wiamy na różne tematy. Ale ten temat

tego znakomitym przykladem.

nie reprezentuje twardego stanowi-

nomen nosicieli książek z Malej Litwy

cy, Radio znad Wilii i Wilnoteka.

jest dziś wyjątkowy. Czy poszerzy się

ska wobec Moskwy, a jest powiązany

Dziękuje za rozmowę.