22

Wolna Trybuna

19 grudnia 2017­15 stycznia 2018 nr 23­24 (291­292) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Aby pamiętano...

Historia kaźni 27 Żydów w miejscowości Sudcze

Prawie co tygodnia aktualna ukraińska polityka historyczna sprawia naszemu

państwu nieprzyjemne niespodzianki. Można dlugo kiwać na różne strony, na

sąsiadów, wskazywać, że u nich też nie wszystko jest w porządku, a my mamy

wojnę, i naszą politykę pamięci dyktują wlaśnie te warunki. Otóż nam, dla pod-

niesienia ducha bojowego, potrzebni są historyczni bohaterowie, walczący

o niezależność Ukrainy z bronią w ręku, by konsolidować naród do walki

z nowym agresorem. Wedlug tej logiki, nasi sąsiedzi powinni przymknąć oczy

na nie zawsze szlachetne i dobre uczynki naszych bohaterów.

rozstrzelanych Żydów. Historia jed-

WASYL RASEWYCZ

nego z nich jest bardzo wymowna

Ale sedno sprawy kryje się w

i, niestety, charakterystyczna dla

tym, że w bojaźliwym kotle Zachod-

tych okolic. Jeszcze jako dziecko,

niej Ukrainy w czasie II wojny świa-

przechodząc obok tego miejsca

towej bohaterów wśród ludzi z bro-

przy drodze w lesie, widzialem ce-

nią w ręku nie bylo. A to, na co twór-

mentowy nagrobek. Nie bylo na nim

cy pamięci historycznej proponują

żadnego napisu ­ po prostu szary

nam przymknąć oczy, w normalnym

cementowy blok pomiędzy stary-

systemie moralno-etycznym za-

mi sosnami... Na moją dziecięcą

sluguje na wieczne potępienie. Tu

dociekliwość, kto tu jest pochowa-

bohaterami byli wcale nie ci, którzy

ny, otrzymalem krótką odpowiedź

mordowali ­ bez względu na to, ja-

­ Żydzi. Wszyscy Żydzi Sudcza.

kie szlachetne cele im przyświecaly

Opowiadając tę straszną historię,

i jakie sobie stawiali zadania. Jeżeli

moi krewni nie ukrywali lez i wspól-

brali udzial w zabójstwach ludności

czucia. Tych, którzy w tym miejscu

cywilnej, czystkach etnicznych czy

zaznali straszliwej śmierci ­ znali

Holokauście, a później walczyli z

osobiście. Mogli wielu wymienić po

sowieckim reżymem, prawdopodob-

imieniu.

nie nawet po to, aby uniknąć kary za

Jakkolwiek by sugerowano ,,ży-

swe czyny ­ nie mogą być zaliczeni

dowskie" korzenie wladzy sowieckiej,

w poczet bohaterów. Dlatego, że

ZSRR wobec pamięci o Żydach byl

bohaterów z przeszlości wybiera

niemilosierny. Wzdluż calej drogi ­ od

się i określa w celu dydaktycznym.

Lubieszowa do Zarzecznego ­ moż-

Tablica z nazwiskami mieszkańców Sudczy na radzieckim pomniku

Nie po to, aby tylko o nich pamię-

na znaleźć kilka takich mogil. Nie mó-

tać, ale i brać z nich przyklad. Czy

wię ,,pochówków", bo takimi nie byly.

chcemy, by nowe pokolenia Ukra-

Na wszystkich, oprócz tej jednej, o

że my mamy prawo na wlasną histo-

Tu rodzi się pytanie: dlaczego

ników na świecie, skazując państwo

ińców wychowywaly się na takich

Żydach się nie wspomina. Są tam

rię, na naszych bohaterów i nikt nie

należy wierzyć fantazjom i domyslom

na rolę pariasa.

wzorcach?

pochowani jako ,,spokojni radziec-

ma prawa nam wskazywać kogo i jak

Wiatrowycza, a nie wierzyć interpre-

U podstaw prymitywnego sza-

Ważne jest nie to, że polski Sejm

cy obywatele". Dlaczego wlaśnie ta

mamy czcić ­ doprowadzi to do tego,

tacji naukowca, tym bardziej, że jego

blonu ukraińskiej polityki historycznej

na podstawie badań historyków

mogila jest tak inna od reszty? Rzecz

że prędzej świat odwróci się od nas

koncepcja calkowicie uklada się w

ma być wylącznie kanon o rewo-

przyjąl uchwalę o przestępczej dzia-

w tym, że betonowy blok osobiście

niż zgodzi się na honorowanie wro-

logikę wydarzeń? Dlaczego sprzecz-

lucyjności OUN i walce narodowo-

lalności OUN i UPA przy czystkach

ustawil i opiekowal się nim Dolinko

gów koalicji antyhitlerowskiej i da

ny, pojedynczy przypadek ma dowo-

wyzwoleńczej UPA. Takie podejście

etnicznych na Wolyniu, a nawet nie

Dawid Szmulewicz ­ jedyny Żyd z

zgodę na przestępstwa przeciwko

dzić wymyślonej teorii, skierowanej

niezwykle szkodzi Ukrainie, a jedno-

to, że Polacy bez refleksji rozpatrują

wioski, który uratowal się z pogromu.

ludzkości.

na wybielanie OUN, i dlaczego nie

cześnie nie daje możliwości samym

dzialalność paramilitarnych oddzia-

Gdy Żydzi golymi rękoma kopali so-

Obecnie trwa dyskusja dyrekto-

mielibyśmy wierzyć naukowej anali-

Ukraińcom rozeznać się we wlasnej

lów i zabójstwa przez nich cywilnej

bie w bialym piasku grób i zaraz mia-

ra UIPN Wolodymyra Wiatrowycza,

zie poważnego naukowca?

przeszlości.

ludności ukraińskiej, usprawiedliwia-

la się odbyć egzekucja, matka trącila

osobiście  odpowiedzialnego  za

Największym problemem wspól-

jąc to ,,akcjami odwetowymi". Ważny

malego Dawidka i ten pobiegl w las.

krach polityki historycznej Ukrainy,

czesnej polityki historycznej Ukrainy

Żydowsko-ukraińskie ofiary

jest tu przede wszystkim moralno-

Strzelano za nim, ale kule go nawet

z amerykańskim naukowcem Ja-

jest to, że przez niepowstrzymane

z wioski Sudcze

etyczny wymiar dla wspólczesnych

nie drasnęly. Uratowal się.

redem MacBridem. Obaj historycy

usilowania wybielenia UON UIPN

Opiszę jeden dlugi przyklad.

Ukraińców. Czy dopuszczamy, żeby

Po wojnie Dawid Dolinko pozo-

opierają się na tym samym do-

ściąga Ukrainę na dno. Niszczy się

Po obu stronach wioski Sudcze w

mlodzi Ukraińcy uznali za bohater-

stal w Sudczy i jest jedynym nosi-

kumencie archiwalnym ­ sprawie

jej autorytet międzynarodowy oraz

rejonie Lubieszowskim na Wolyniu

stwo dzialania tych postaci histo-

cielem pamięci o zamordowanych

Lejby Icka Dobrowolskiego ­ Żyda,

wszelkimi silami pozbawia sojusz-

znajdują się dwa masowe groby

rycznych, które rozstrzeliwaly cywili,

krewnych i sąsiadach. Przez dlugi

będącego w szeregach UPA. Wy-

kobiety, niemowlęta, mlodych i sta-

czas nie bylo na tej mogile żadnego

ciągają jednak diametralnie prze-

rych; rzucali ich w palące się chaty,

napisu. Pojawil się dopiero teraz.

ciwstawne wnioski. Wiatrowycz na

stodoly, topili w studniach, rąbali

Z pewnością, aby ustrzec grób od

podstawie tego pojedynczego przy-

siekierami i wieszali? Czy godzimy

,,narodowo świadomych" wanda-

kladu stwierdza, że w OUN i UPA nie

się na prostą dziką manipulację, gdy

li, umieszczono na nim taki napis:

bylo antysemityzmu. Stara się przy

,,Spoczywają tu Żydzi ­ mieszkańcy

zloczyńcy, od stóp do glów zbryzga-

tym ignorować wypowiedzi Dobro-

wioski Sudcze, pomordowani przez

ni ludzką krwią, porzuciwszy ha-

wolskiego podczas przesluchania

nazistowskich okupantów i ich miej-

niebną slużbę w ukraińskiej policji

przez NKWD. McBride w tym cza-

scowych podleglych we wrześniu

pomocniczej, poszli do lasu i stali

sie, opierając się na te same fakty,

1942 roku. Wieczna im pamięć".

się zalążkiem UPA, a obecnie wy-

udowadnia, że do UPA Dobrowolski

Od razu w oczy rzuca się wstydliwe:

bielili się i trafili na karty szkolnych

trafil, ukrywszy swe pochodzenie.

,,miejscowi podlegli". Kim byli?

podręczników, ale już, jako bohater-

Wiatrowycz buduje swoją koncep-

Historia z kaźni 27 Żydów z Sud-

scy powstańcy?

cję na przypuszczeniu, że w UPA

czy (a rozstrzelano ich tu ponad 300

Jeżeli godzimy się na to, musimy

wiedziano o żydowskim pochodze-

­ dolączając jeszcze mieszkańców

pamiętać, że nie chodzi tu jedynie o

niu Dobrowolskiego. Podważa tezy

okolicznych wiosek) z pewnością

rewizję wyników II wojny światowej,

McBride sądząc, że tamten nie

odeszlaby w niepamięć ze śmiercią

ale o coś glębszego ­ o moralno-

uwzględnia źródla informacji, i że

Dawida Dolinki. Wstydliwi ludzie

etyczny relatywizm. Jakby się nie

podczas tortur na przesluchaniach

zawoalowali wszystko za efeme-

starali wspólcześni twórcy pamięci

NKWD można bylo oskarżyć fal-

rycznymi slowami. Tak by stalo się,

historycznej z Ukraińskiego Instytutu

szywie nawet rodzoną matkę, a co

Zbiorowa mogila Żydów ­ mieszkańców wsi Sudcze, roz-

gdyby nie pomnik mieszkańcom

Pamięci Narodowej (UIPN) wmówić,

dopiero ukraińskich nacjonalistów.

srzelanych we wrześniu 1942 roku