img
23
www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 19 grudnia 2017­15 stycznia 2018 nr 23­24 (291­292)
Pojednanie przez trudną pamięć
wioski, poleglym w II wojnie świato-
wej, wystawiony w centrum Sudczy
w latach 70. ub. wieku.
Odmienność tego monumentu
30 listopada ­ przy wsparciu Konsulatu Generalnego RP w Lucku ­ odbyly się
­ w odróżnieniu od setek mu podob-
dwa spotkania, poświęcone projektowi ,,Pojednanie przez trudną pamięć", które
nych ­ polega na tym, że wybito na
nim imiona i nazwiska 27 Żydów z
poprowadzila Aleksandra Zińczuk z Lublina, koordynator projektu z Grupy Mowa
Sudczy. Jako chlopak zobaczylem
ten pomnik po raz pierwszy i nie
Żywa, wraz z towarzyszącymi jej dwoma historykami ukraińskimi, którzy uczest-
moglem zrozumieć, kim byli ci ludzie
o takich nietypowych imionach? Do-
niczą w realizacji tego projektu już od kilku lat.
piero teraz, ponownie trafiając w to
miejsce, zrozumialem, jak Dawidowi
KRZYSZTOF SAWICKI
Dolinko udalo się zachować pamięć
tekst i zdjęcie
o swoich wspólmieszkańcach. Spra-
wa w tym, że Niemcy przy pomocy
Pierwsze spotkanie odbylo się
ukraińskiej policji rozstrzelali tu nie
w Lucku w siedzibie Stowarzyszenia
tylko Żydów, ale i 42 Ukraińców.
Kultury Polskiej im. Ewy Felińskiej na
Pośród nich byly dwie duże rodziny
Wolyniu i redakcji ,,Monitora Wolyń-
Panasiuków z niemowlęciem...
skiego". A. Zińczuk wyglosila wyklad
Jasne, że napis na pomniku byl
,,Pojednanie przez trudną pamięć
calkowicie szablonowy, w stylu so-
­ praca nad pamięcią dla dnia dzi-
wieckiej propagandy. Pisalo tam po
siejszego i przyszlości. Przypadek
rosyjsku: ,,Wspólmieszkańcom wio-
historii ratowniczej", wyklad zapra-
ski, którzy zginęli z rąk niemieckich
szający do wspólpracy polsko-ukra-
okupantów i band ukraińskich bur-
ińskiej, a także poświęcony tematowi
żuazyjnych nacjonalistów". Należy
wspólnoty dziedzictwa historycznego
rozumieć, że obecnie zawislo nad
i kulturowego Polski i Ukrainy przez
tym pomnikiem zagrożenie deko-
pryzmat wspomnień świadków, ge-
munizacji. Ale oprócz dwóch slów ­
stów solidarności i pomocy w cza-
,,bandy" i ,,burżuazyjnych" ­ nie ma
sie II wojny światowej na Wolyniu i
tam co zmieniać.
Galicji. Zostaly poruszone kluczowe
,,Bandy" należy zmienić, bo ci
Aleksandra Zińczuk podczas spotkania w Lucku
zagadnienia, jak np. obchody 70.
ludzie, którzy brali udzial w doprowa-
rocznicy akcji ,,Wisla" w Polsce, przy-
Uczestnicy spotkania starali się
spoleczna i samorządowa, autorka
kiedy zostanie nagrany ostatni świa-
dzeniu ofiar do miejsca kaźni i w ich
klady dyplomacji spolecznej a konflikt
udzielić odpowiedzi na wiele fun-
licznych publikacji z zakresu filozofii
dek historii. Ma bowiem zadanie
egzekucji, nie byli bandytami, a także
pamięci historycznej, rola edukacji
damentalnych pytań, dotyczących
kultury, historii mówionej i literatury
upowszechniania historii najnowszej
nie byli ukraińskim narodowym pod-
kulturalnej i nieformalnej w tworzeniu
przecież nie tylko relacji polsko-ukra-
oraz projektów, badań terenowych,
z jej dobrymi przykladami niesienia
ziemiem. Chociaż przypuszczam,
mostów wspólpracy transgranicznej
ińskich: Czy historia może nas cze-
upamiętnień i debat wspierających
pomocy mimo historii najnowszej,
że w 1943 roku ci ukraińscy policaje
czy rola środowisk opiniotwórczych,
goś nauczyć? Czy żyjemy w epoce,
dialog polsko-ukraiński (m.in. projekt
czasu wojen, wygnania oraz Zagla-
dolączyli do UPA. Innego wyjścia nie
w tym i mediów, w ksztaltowaniu wi-
w której nastąpil koniec historii? Czy
,,Pojednanie przez trudną pamięć",
dy. W okresie do 2015 roku mlodzi
mieli. Po prostu los tych zwyrodnial-
zerunku relacji polsko-ukraińskich. A.
istnieje wzorcowy model porozumie-
cykl debat i spotkań ,,Modele pojed-
Polacy i Ukraińcy zebrali prawie 300
ców należy jeszcze dokladnie zba-
Zińczuk skoncentrowala się także na
nia? Jakiecele i rezultaty dlugo-
nania"), od 2017 r. redaktor naczel-
ustnych świadectw po obu stronach
dać. Piszę ,,zwyrodnialców", bo jeden
terminie ,,historia ratownicza", który ­
falowych dzialań upamiętniających
na magazynu kulturalnego www.kul-
granicy. Przedsięwzięcie ma na celu
z nich, by wyslużyć się Niemcom,
wedlug koncepcji prof. Ewy Domań-
,,Pojednanie przez trudną pamięć"?
turaenter.pl. Pochodzi z Wlodawy,
przelamywanie stereotypów narodo-
aresztowal wlasnego ojca. Odpro-
skiej ­ odnosi się m.in. do lokalnego
W drugim spotkaniu uczestniczy-
mieszka i pracuje w Lublinie.
wych, przygotowanie spoleczeństwa
wadzil go do Lubieszowa, gdzie ten
dziedzictwa, wspólodpowiedzialności
li harcerze z Rówieńskiego Obwodo-
polskiego i ukraińskiego do ­ wolnej
zostal rozstrzelany...
czlonków wspólnoty w ksztaltowaniu
wego Hufca Harcerskiego ,,Wolyń" w
od klisz i mowy nienawiści ­ dysku-
lokalną historię opisuję nie po
Grupa Mowa Żywa ­
dialogu dotyczącego przeszlości na
Równem.
sji. Realizuje cele poprzez wspólną
to, aby rzucić kamieniem w ogród
think tank
rzecz lepszego jutra.
Aleksandra Zińczuk zaprezen-
Grupa spoleczna o dzialalności
pracę polsko-ukraińskich wolontariu-
ukraińskiego ruchu narodowego. A
A. Zińczuk podkreślila, że projekt
towala dwa projekty edukacyjno-ba-
non-profit zlożona z wolontariuszy,
szy, badaczy, organizacji. Rejestruje
po to, aby pokazać, że we wspólcze-
,,Pojednanie przez trudną pamięć"
dawcze: projekt ,,Opowieści z pogra-
niezależnych badaczy (filologów, hi-
dziedzictwa niematerialne i niezna-
snej ukraińskiej polityce historycznej
jest otwarty i inspiruje nie tylko hi-
nicza" ­ zebranie relacji ustnych od
storyków, socjologów, etnografów, ar-
ne postawy ratowania życia oraz
przydzielono honorowe miejsce tym,
storyków, ale także np. socjologów,
świadków historii w Polsce w 2016
chiwistów, bibliotekarzy), stosujących
pomocy Ukraińców oraz Polaków w
którzy zabijali, a nie ma miejsca na
antropologów kultury. Kiedy projekt
r. i przygotowanie książki opartej na
multidyscyplinarne podejście w pracy
czasie zarówno czystek etnicznych
ich ofiary. Akcentowanie uwagi jedy-
rozpoczynal się przed ponad 6 laty,
wspomnieniach o solidarności mię-
nad pamięcią spoleczną, zbierających
przeprowadzonych na Wolyniu i Ga-
nie na ukraińskim ruchu narodowym
bylo bardzo malo źródel dotyczą-
dzyludzkiej i gestów pomocy w okre-
wspomnienia dotyczące relacji pol-
licji Wschodniej w latach 1943­1945,
bardzo deformuje pamięć o przeszlo-
cych ratowania życia Polaków przez
sie II wojny światowej i okresie po-
sko-ukraińskich i obszarów pogranicz-
jak i akcji ,,Wisla" w 1947 r. oraz akcji
ści. Nadzwyczaj ważne jest, by przy-
Ukraińców, a jeszcze mniej ­ o rato-
wojennym (historie z pogranicza pol-
nych, osób dzialających od 2012 roku.
odwetowych.
wrócić pamięci wszystkich ­ i 42 nie-
waniu Ukraińców przez Polaków. W
sko-ukraińskiego, polsko-litewskiego
Grupa zrealizowala m.in. projekty
Dzialania skladają się z cy-
winnie pomordowanych Ukraińców i
ramach projektu zebrano prawie 300
i polsko-niemieckiego). Wraz z ukra-
lokalne, transgraniczne: ,,Pojednanie
klicznych spotkań i zapisów relacji
27 Żydów z Sudczy. Należy pamiętać
relacji ustnych, na podstawie tych
ińskimi historykami przeprowadzila
przez trudną pamięć", ,,Latający uni-
świadków historii. Następnie prze-
Panasiuków: Grzegorza, Trochyma,
relacji powstalo kilka książek oraz
warsztaty, zatytulowane ,,Ambasa-
wersytet historii mówionej", ,,Ambasa-
prowadzana jest kreatywna rekon-
Anastazję, Wasyla, Maksyma, Han-
filmów. Projekt zainspirowal wiele
dorowie porozumienia", które umoż-
dorowie porozumienia", o charakterze
strukcja i przekazywanie opowieści
nę, Dominikę, Pawla, Stepana, Ada-
środowisk, i nie tylko w Polsce, do
liwiają znalezienie odpowiedzi na
międzypokoleniowym, artystycznym
w wielowymiarowy i rzetelny sposób
ma, Semena... Dolinków: Szlomę,
zbierania relacji dotyczących rato-
zasadnicze pytania: Jak pracować
i upamiętniającym. Organizuje cykl
(sieć, publikacje, spotkania, debaty,
Abrahama, Herszka, Józefa, Ester-
wania np. Żydów, skomplikowanych
w swojej lokalnej spoleczności na
spotkań i debat publicznych pod zna-
wystawy). Dzialania na rzecz edu-
kę, Gerszona, Symę, Bejlę. Wszyst-
relacji polsko-litewskich czy polsko-
rzecz wzmocnienia dialogu między-
kiem ,,Modele pojednania". Szeroko
kacji międzykulturowej wspierane
kich Prusaków, Perczyków i Falczy-
niemieckich.
kulturowego? Czym jest historia ust-
wspólpracuje m.in. z Miejską Biblio-
narzędziami interdyscyplinarnymi,
ków... W przeciwnym razie politycz-
Uczestnicy projektu prowadzą
na i jakie ma wartości poznawcze?
teką Publiczną we Wlodawie, Funda-
wyjazdami studyjnymi, konsultacja-
nie instrumentalizowana przeszlość
pracę edukacyjną z mlodzieżą, z
Omówiono także wstępne wyniki
cją ,,Teren Otwarty", Urzędem Miasta
mi albo warsztatami. Formula stale
nigdy nas nie opuści. Trzeba sobie
ludnością różnych środowisk zarów-
badań nad stereotypami narodowymi
Lublin, Stowarzyszeniem ,,Panorama
rozszerza się o nowe kraje i part-
uświadomić, że bardzo często lo-
no wielkomiejskich, jak i w malych
wśród mlodzieży polskiej, efekty pra-
Kultur", Stowarzyszeniem Artystycz-
nerów, wspierając międzynarodowy
kalne historie mogą opowiedzieć o
ośrodkach.
cy z zakresu edukacji nieformalnej
nym ,,Teatr ALTER" w Drohobyczu,
dialog na rzecz Innego/Obcego.
przeszlości więcej, niż szablonowo
Warty podkreślenia jest udzial
na podstawie materialów zebranych
Fundacją Chrońmy Dziedzictwo czy
W ramach realizacji projektu
zideologizowane tomy.
od samego początku w realizacji
podczas badań terenowych.
Ukraińską Akademią Nauk.
odbylo się kilka pionierskich ekspe-
W kolejnych artykulach z cyklu
tego projektu mlodych ludzi zarów-
Harcerze także zaprezentowali
Siedziba tymczasowa mieści
dycji, największe na Wolyń i Galicję
opowiem o tym, jak podczas wojny
no z Polski, jak i z Ukrainy. I tak w
kilka wlasnych filmów dokumen-
się w Miejskiej Bibliotece Publicznej
Wschodnią. Prowadzono też rozmowy
uchodzili z życiem ludzie na Polesiu.
spotkaniu uczestniczyli także mlo-
talnych z zapisem starszych osób,
we Wlodawie.
ze świadkami historii na Tarnopolsz-
O strategii przeżycia i o tym, jaką
dzi historycy z Lucka, którzy brali
będących świadkami bohaterskich
czyźnie, Lubelszczyźnie, na Śląsku. Z
rolę w ich życiu odgrywala polityka
udzial w projekcie jako jeszcze stu-
czynów ratowania życia ludzkiego w
nowo zebranych materialów powstaly
i ideologia. Czy w ogóle odgrywala
O projekcie
denci. W świecie, w którym jest tak
czasach II wojny światowej.
publikacje, dwa profesjonalne filmy
jakąś rolę? W artykule wykorzystuję
,,Pojednanie przez
wiele zla ­ wspólnie stwierdzili obaj
dokumentalne, reportaże. Dotych-
wspomnienia, świadectwa i badania
trudną pamięć"
mlodzi historycy ukraińscy ­ tego
Oddolna inicjatywa na rzecz
czas większe promocje projektu, wer-
materialów z archiwum Yad Vashem.
Aleksandra Zińczuk
typu inicjatywyniezwykle istot-
Niezależna badaczka dziedzic-
wzmacniania  polsko-ukraińskiego
nisaże i dyskusje odbyly się w ponad
ne. Mówili o tym, jak ważną rolę w
twa niematerialnego terenów pogra-
porozumienia i wspólpracy, reali-
20 miastach w Polsce i Ukrainie.
Artykul w wersji ukraińskiej
ich życiu odegral udzial w zbieraniu
nicza, specjalista ds. relacji polsko-
zowana od 2012 r., w przekonaniu
Organizatorzy: Grupa Mowa Żywa,
zostal zamieszczony na portalu
relacji.
ukraińskich, poetka, eseistka, liderka
organizatorów będzie trwać nawet,
Fundacja Teren Otwarty.
zaxid.net