img
26
Okruchy historii
19 grudnia 2017­15 stycznia 2018 nr 23­24 (291­292) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
krótkie opisanie drogi do niepodleglości
18 narodów `18 roku
Zaczęlo się wielkie odliczanie do największej rocznicy naszego wieku, stulecia niepodle-
glości naszego narodu, ,,po 123 latach niewoli", jak powszechnie dodawano przed woj-
ną. Nic dziwnego, że malo kto zwrócil uwagę,wraz z nami bylo jeszcze liczne grono 18
narodów `18 roku. To nasi rówieśnicy, a tak malo o nich wiemy. Dlatego, choćby w skró-
cie postaramy się kolejno je przypomnieć i opisać ich drogę do niepodleglości.
jego trzonem. Premierem zostal No-
wa", jak nazwano darowiznę Krymu z
10.XI.1918 ­ REPUBLIKA SPO-
2/15.XII.1917 ­ MOLDAWIA
KRZYSZTOF JABLONKA
man Czelebi-Dżichan, zamordowany
1954 r. Cóż bardziej prawdziwego niż
LECZNA ALZACJI I PÓLNOCNEJ
od 15. XII.1918 w unii z Królestwem
Pierwszym narodem, forpocz-
już w lutym 1918 r. podczas pierwszej
stare przyslowie, które mówi ,,bo kto
LOTARYNGII
Rumunii
tą, który wybil się przed innymi, byli
okupacji Krymu przez bolszewików.
daje i odbiera..."
11.XI.1918 ­ POLSKA; Królestwo,
9/22. I.1918 ­ UKRAINA (UNR/URL).
Tatarzy Krymscy, którzy organizując
Z nadejściem Niemców na Krym 3
Prawdziwa tragedia spotkala
od 14.XI Republika, od 17.III.1921
Istniala do końca 1920 r.
swoją autonomię w nowo powstalej
maja 1918 r., czterokrotnym premie-
Tatarów Krymskich 18 maja 1944 r.,
Rzplita
16.II.1918 ­ LITWA. Istniala
Republice Rosyjskiej, gwarantującej
rem rządu krymskiego zostal polski
kiedy to podstępem, pod pretekstem
13.XI.1918 ­ ZACHODNIO-UKRA-
jako niepodlegla do 14.VI.1940 r.
odrębny rozwój narodowy każdemu
Tatar z Bialorusi Maciej Sulejman
pseudo ,,kolaboracji z Niemcami",
IŃSKA REP. LUD. (ZUNR/.ZURL)
24.II.1918 ­ ESTONIA. Istniala jako
z narodów Rosji, żyjących dotąd w
Sulkiewicz, dotychczasowy dowódca
deportowano 300 tysięcy Tatarów
istniala do 17.VII.1919 r.
niepodlegla do 16.VI.1940 r.
ucisku i poniżeniu, poddanych jak my,
świeżo rozbrojonego Korpusu Muzul-
do Azji Centralnej, w dolinę Fergany
16.XI.1918 ­ MALA LITWA (KLAJ-
16/28.II.1918 ­ REP. LUD. KOZAKÓW
procesom przymusowej rusyfikacji,
mańskiego, operującego na froncie
w Uzbekistanie i do Marijskiej Repu-
PEDA) jako Wolne Miasto Memel,
KUBANIA. istniala do końca 1920 r.
zorganizowali wlasne autonomicz-
wschodnim. Ostatecznie odrębność
bliki Autonomicznej nad Kamą (ob.
od 21.I.1923 do Litwy
25.III.1918 ­ BIALORUŚ (BNR/BRL)
ne państwo już w marcu 1917 roku,
Republiki Krym zlikwidowali, na jakiś
Mari-El).
18.XI.1918 ­ LOTWA. Istniala do
jako Republika Slucka do 12.IV.1921 r.
zwolali Kurultaj, wlasny Sejm krymski,
czas ,,biali" i Armia Ochotnicza gen.
Po upadku stalinizmu część Tata-
15.VI. 1940 r.
26.IV.1918 ­ REP. FEDERACYJNAZA-
powolywany z przedstawicieli lokal-
Denikina. W kwietniu 1919 r. znów,
rów wrócila, mimo represji na Krym,
24.XI.1918 ­ LUŻYCKA RADA NA-
KAUKAZIA, rozwiązana 26.V.1918 r.
nych na wzór Sejmu dawnej Rzeczy-
choć na krótko wkroczyla Armia Czer-
część pozostala na wygnaniu do
RODOWA PROKLAMACJA NIE-
10.V.1918 ­ REPUBLIKA LUDOWA
pospolitej, z którą krymscy Tatarzy,
wona, której przewodzil brat Lenina
ostatnich dni, kiedy to mogli powró-
PODLEGLOŚCI do12.I.1919 r.
KOZAKÓW DOŃSKICH. istniala do
zwlaszcza z dynastii Girejów, byli sil-
Dymitr Uljanow, siejąc niespotykany
cić wszyscy. Rozpoczęla się ,,Chaj-
1.XII.1918 ­ KRÓLESTWO ISLANDII
końca 1920 r.
nie związani. Znali oni powszechnie
terror. Już w maju 1919 r. powrócili
tarma" czyli ,,Wielki Powrót", który
(w unii z Danią). Od 17.VI.1944 r. re-
11.V.1918 ­ REP. GÓRSKICH NARO-
język polski i podstawy ustroju demo-
biali, rozpoczynając swój ucisk pod
jakże pięknie ukazal najnowszy film
publika
DÓW PÓLNOCNEGO KAUKAZU.
kracji szlacheckiej Rzeczypospolitej,
pretekstem karania za poparcie dla
pod takim tytulem. Tatarzy powrócili,
5.XII.1918 ­ KARPATORUSKA RE-
Istniala do pocz. 1921 r.
stąd jej wzorce odżyly na Krymie, gdy
,,czerwonych". Od kwietnia 1920 r. już
odzyskując ziemię, groby przodków
PUBLIKA LEMKÓW (istniala do 12
26 .V.1918 ­ GRUZJA. Istniala jako
tylko przyszedl na to czas. Zreformo-
niepodzielnie Krymem zarządzal gen
i wlasną narodową godność. Stali się
marca 1920 r.)
niepodlegla do 15.III.1921 r.
wano szkolnictwo, sądy duchownych
Wrangel, następca gen. Denikina,
sprzymierzeńcami niepodleglej Ukra-
9.I.1919 ­ KARPATORUSKA RE-
28.V.1918 ­ ARMENIA. Istniala jako
kadich, zlikwidowano ,,wakufy" tj. zie-
który poszedl na ustępstwa wobec
iny. Ich ból wykrzyczala na Konkursie
PUBLIKA HUCULSKA (istniala do
niepodlegla do 28.IV.1921 r.
mię mullów, którą rozdano między
Tatarów, przywracając ich samodziel-
Eurowizji Dżamala pieśnią ,,1944".
11 czerwca 1919 r.)
28.V.1918 ­ AZERBEJDŻAN. Istnial
najbiedniejszych z gminy. Polożono
ne rządy tatarskie i zwolując ich Kon-
21.I.1919 ­ REPUBLIKA IRLANDII
jako niepodlegly do IV. 1920 r.
podwaliny pod odrębną ,,Konstytucję
gres do Bakczysaraju. Bylo już jed-
od 6.XII.1922 r. Wolne Państwo Ir-
28.X.1918 ­ CZECHY i MORAWY
OTO Lista narodów,
Tatarów Krymskich". Wlaśnie toczyla
nak za późno. W listopadzie 1920 r.
landii
(jako REPUBLIKA CZESKA)
które w 1918 roku
się druga tura obrad nad nią, gdy do
Krym najechali trzeci raz i zajęli znów
23.III.1919 ­ EMIRAT PÓLNOCNEGO
29.X.1918 ­ CHORWACJA I DAL-
(od 6.XII.1917 do 21.I.1919)
Bakczysaraju, dotarla wieść, że w
,,czerwoni", przywracając przyslowio-
KAUKAZU (CZECZENIA I DAGE-
MACJA jako państwo S.H.S do
oglosily NIEPODLEGLOŚĆ:
Piotrogrodzie doszli do wladzy bol-
wy już ,,czerwony terror" pod wodzą
STAN) do III.1921 r.
1.XII.1918 r.
szewicy, zwani maksymalistami. 2/15
węgierskiego bolszewika Beli Kuhna.
Utrzymalo niepodleglość tylko 8 z
29.V.1919 ­ REPUBLIKA MURSKA
30.X.1918 ­ SLOWACJA (Od 5.XI.
listopada bolszewicy wydali Dekret o
Pozostalością po pierwotnej niepodle-
nich, 5 weszlo w federacje, a 5 podbil
­ PREKOMURJE. PRZYLĄCZONA
w unii z Czechami jako Czechoslo-
narodach Rosji, dający im prawo do
glości tatarskiego Krymu bylo jedynie
ZSSR.
12.VIII.1919 do S.H.S.
wacja)
pelnej wolności, ,,aż do oderwania
ponowne powolanie od 18.X.1921
10.VII.1919 ­ REPUBLIKA UHTUA-
31.X.1918 ­ WĘGRY (Zerwanie unii
się od Rosji wlącznie". Aby nie dostal
Krymskiej Autonomicznej Republi-
25.XI.1917 ­ LUDOWA REPUBLIKA
KARELII. Istniala do 10.XII.1920 r.
z Austrią, od 16.XI.1918 r., republika)
im się Krym, niemal natychmiast po
ki Sowieckiej w skladzie Rosyjskiej
(TATARSKIEGO) KRYMU. Istniala
REPUBLIKA INKERII (INGRII PLN)
1.XI.1918 ­ SLOWENIA (w ramach
nadejściu tych wiadomości zebral
SFSR, istniejącej w jej skladzie do
do 15.XI.1920 r.
do 20.X.1920 r.
Państwa, potem Królestwa S.H.S.)
się Kurultaj i 12/25 listopada 1917 r,
czasu przekazania Krymu sowieckiej
6.XII.1917 ­ FINLANDIA.
24.VII.1923 r. ­ REPUBLIKA LUDO-
3.XI.1918 ­ BOŚNIA i HERCEGOWI-
wraz z konstytucją krymską oglosil
Ukrainie w 1954 r. przez N. Chrusz-
Od 21.VI.1919 r. Republika
WA TANNU-TUWA do 24.X.1944 r.
NA (jako Państwo i Królestwo S.H.S.)
niepodleglość Ludowej Republiki
czowa, w 300 rocznicę polączenia
12.XII. 1917­ IDEL-URAL
28.X.1923 ­ REPUBLIKA TURECKA
8.XI.1918 ­ KARPATORUSKA RADA
Krymu, jako ojczyzny dla wszystkich,
Ukrainy z Rosją carską. Po uzyskaniu
(dziś TATARSTAN i BASZKORTO-
Istnieje z rozpadu Imperium Otomań-
NARODOWA SPISZA W LUBOWLI
zamieszkujących Krym narodowości,
niepodleglości przez Ukrainę w 1991
STAN). Istniala do 25.XII.1918 r.
skiego
i PRESZOWIE
tworzących od tej chwili nowy naród
r. Rosyjska Federacja w 2014 ,,ode-
13.X II.1917 ­ ALASZ-ORDA
10.II.1929 ­ PAŃSTWO MIASTO WA-
9.XI.1918 ­ REPUBLIKA SPOLECZ-
krymski, z Tatarami na czele, jako
brala" Ukrainie ,,prezent Chruszczo-
(dziś KAZACHSTAN)
TYKAN.
NA FRYZJI WSCHODNIEJ
Pawlo klimkin z wizytą na Uniwersytecie Przykarpackim
Nawiążę kontakt
W ramach roboczej wizyty w Iwano-Frankiwsku, 30 listopada br. Uniwersytet Przykar-
packi odwiedzil minister spraw zagranicznych Ukrainy Pawlo Klimkin.
z Polakami
EUGENIUSZ SALO
Szef ukraińskiego MSZ, wspól-
Polka, lekarka, 62 lata, o kresowych korzeniach
nie z rektorem Ihorem Cependą i
pragnie nawiązać kontakt i przyjaźń z Polakami
wiceprzewodniczącą Iwano-Fran-
kiwskiej Obwodowej Administracji
mieszkającymi na Kresach, w Kazachstanie, na
Państwowej Mariją Sawką, zlożyli
Syberii czy w innych rejonach polożonych na
kwiaty pod obeliskiem poświęco-
nym studentom i wykladowcom,
wschód od granicy naszej Ojczyzny.
którzy zginęli w walce o niepodle-
Z wielką przyjemnością będzie gościć u siebie,
glość Ukrainy.
Po poludniu w glówniej sali uni-
w swoim domu w Polsce, Rodaków, dla których
malych i średnich przedsiębiorstw
do przyciągania inwestorów. Zdaniem
wersytetu Pawlo Klimkin spotkal
polskość, tradycja, religia oraz wartości rodzinne
na Ukrainie, partnerstwa publiczno-
ministra, to mlodzież powinna stać się
się ze studentami i wykladowcami.
prywatnego, aby zmniejszyć tempo
generatorem pomyslów dla rozwoju
Na spotkaniu byli obecni również
najważniejsze.
migracji zarobkowej. Zachęcal stu-
państwa.
przedstawiciele wladz miejscowych,
Na zakończenie minister spraw
dentów do wdrażania pomyslów,
dzialacze spoleczni, uczestnicy ATO
Kontakt: lub.kbo@gmail.com
zagranicznych Ukrainy Pawlo Klim-
które bylyby interesujące dla rynku
i wolontariusze.
lub tel. kom. +48 510017144
kin odpowiedzial na pytania obec-
europejskiego, podkreślając, że re-
Minister spraw zagranicznych
nych na sali.
gion karpacki ma wyjątkowe warunki
Ukrainy podkreślil potrzebę rozwoju