26
Okruchy historii
19 grudnia 201715 stycznia 2018 nr 2324 (291292) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
krótkie opisanie drogi do niepodleglości
18 narodów `18 roku
Zaczęlo się wielkie odliczanie do największej rocznicy naszego wieku, stulecia niepodle-
glości naszego narodu, ,,po 123 latach niewoli", jak powszechnie dodawano przed woj-
ną. Nic dziwnego, że malo kto zwrócil uwagę, iż wraz z nami bylo jeszcze liczne grono 18
narodów `18 roku. To nasi rówieśnicy, a tak malo o nich wiemy. Dlatego, choćby w skró-
cie postaramy się kolejno je przypomnieć i opisać ich drogę do niepodleglości.
jego trzonem. Premierem zostal No-
wa", jak nazwano darowiznę Krymu z
10.XI.1918 REPUBLIKA SPO-
2/15.XII.1917 MOLDAWIA
KRZYSZTOF JABLONKA
man Czelebi-Dżichan, zamordowany
1954 r. Cóż bardziej prawdziwego niż
LECZNA ALZACJI I PÓLNOCNEJ
od 15. XII.1918 w unii z Królestwem
Pierwszym narodem, forpocz-
już w lutym 1918 r. podczas pierwszej
stare przyslowie, które mówi ,,bo kto
LOTARYNGII
Rumunii
tą, który wybil się przed innymi, byli
okupacji Krymu przez bolszewików.
daje i odbiera..."
11.XI.1918 POLSKA; Królestwo,
9/22. I.1918 UKRAINA (UNR/URL).
Tatarzy Krymscy, którzy organizując
Z nadejściem Niemców na Krym 3
Prawdziwa tragedia spotkala
od 14.XI Republika, od 17.III.1921
Istniala do końca 1920 r.
swoją autonomię w nowo powstalej
maja 1918 r., czterokrotnym premie-
Tatarów Krymskich 18 maja 1944 r.,
Rzplita
16.II.1918 LITWA. Istniala
Republice Rosyjskiej, gwarantującej
rem rządu krymskiego zostal polski
kiedy to podstępem, pod pretekstem
13.XI.1918 ZACHODNIO-UKRA-
jako niepodlegla do 14.VI.1940 r.
odrębny rozwój narodowy każdemu
Tatar z Bialorusi Maciej Sulejman
pseudo ,,kolaboracji z Niemcami",
IŃSKA REP. LUD. (ZUNR/.ZURL)
24.II.1918 ESTONIA. Istniala jako
z narodów Rosji, żyjących dotąd w
Sulkiewicz, dotychczasowy dowódca
deportowano 300 tysięcy Tatarów
istniala do 17.VII.1919 r.
niepodlegla do 16.VI.1940 r.
ucisku i poniżeniu, poddanych jak my,
świeżo rozbrojonego Korpusu Muzul-
do Azji Centralnej, w dolinę Fergany
16.XI.1918 MALA LITWA (KLAJ-
16/28.II.1918 REP. LUD. KOZAKÓW
procesom przymusowej rusyfikacji,
mańskiego, operującego na froncie
w Uzbekistanie i do Marijskiej Repu-
PEDA) jako Wolne Miasto Memel,
KUBANIA. istniala do końca 1920 r.
zorganizowali wlasne autonomicz-
wschodnim. Ostatecznie odrębność
bliki Autonomicznej nad Kamą (ob.
od 21.I.1923 do Litwy
25.III.1918 BIALORUŚ (BNR/BRL)
ne państwo już w marcu 1917 roku,
Republiki Krym zlikwidowali, na jakiś
Mari-El).
18.XI.1918 LOTWA. Istniala do
jako Republika Slucka do 12.IV.1921 r.
zwolali Kurultaj, wlasny Sejm krymski,
czas ,,biali" i Armia Ochotnicza gen.
Po upadku stalinizmu część Tata-
15.VI. 1940 r.
26.IV.1918 REP. FEDERACYJNAZA-
powolywany z przedstawicieli lokal-
Denikina. W kwietniu 1919 r. znów,
rów wrócila, mimo represji na Krym,
24.XI.1918 LUŻYCKA RADA NA-
KAUKAZIA, rozwiązana 26.V.1918 r.
nych na wzór Sejmu dawnej Rzeczy-
choć na krótko wkroczyla Armia Czer-
część pozostala na wygnaniu do
RODOWA PROKLAMACJA NIE-
10.V.1918 REPUBLIKA LUDOWA
pospolitej, z którą krymscy Tatarzy,
wona, której przewodzil brat Lenina
ostatnich dni, kiedy to mogli powró-
PODLEGLOŚCI do12.I.1919 r.
KOZAKÓW DOŃSKICH. istniala do
zwlaszcza z dynastii Girejów, byli sil-
Dymitr Uljanow, siejąc niespotykany
cić wszyscy. Rozpoczęla się ,,Chaj-
1.XII.1918 KRÓLESTWO ISLANDII
końca 1920 r.
nie związani. Znali oni powszechnie
terror. Już w maju 1919 r. powrócili
tarma" czyli ,,Wielki Powrót", który
(w unii z Danią). Od 17.VI.1944 r. re-
11.V.1918 REP. GÓRSKICH NARO-
język polski i podstawy ustroju demo-
biali, rozpoczynając swój ucisk pod
jakże pięknie ukazal najnowszy film
publika
DÓW PÓLNOCNEGO KAUKAZU.
kracji szlacheckiej Rzeczypospolitej,
pretekstem karania za poparcie dla
pod takim tytulem. Tatarzy powrócili,
5.XII.1918 KARPATORUSKA RE-
Istniala do pocz. 1921 r.
stąd jej wzorce odżyly na Krymie, gdy
,,czerwonych". Od kwietnia 1920 r. już
odzyskując ziemię, groby przodków
PUBLIKA LEMKÓW (istniala do 12
26 .V.1918 GRUZJA. Istniala jako
tylko przyszedl na to czas. Zreformo-
niepodzielnie Krymem zarządzal gen
i wlasną narodową godność. Stali się
marca 1920 r.)
niepodlegla do 15.III.1921 r.
wano szkolnictwo, sądy duchownych
Wrangel, następca gen. Denikina,
sprzymierzeńcami niepodleglej Ukra-
9.I.1919 KARPATORUSKA RE-
28.V.1918 ARMENIA. Istniala jako
kadich, zlikwidowano ,,wakufy" tj. zie-
który poszedl na ustępstwa wobec
iny. Ich ból wykrzyczala na Konkursie
PUBLIKA HUCULSKA (istniala do
niepodlegla do 28.IV.1921 r.
mię mullów, którą rozdano między
Tatarów, przywracając ich samodziel-
Eurowizji Dżamala pieśnią ,,1944".
11 czerwca 1919 r.)
28.V.1918 AZERBEJDŻAN. Istnial
najbiedniejszych z gminy. Polożono
ne rządy tatarskie i zwolując ich Kon-
21.I.1919 REPUBLIKA IRLANDII
jako niepodlegly do IV. 1920 r.
podwaliny pod odrębną ,,Konstytucję
gres do Bakczysaraju. Bylo już jed-
od 6.XII.1922 r. Wolne Państwo Ir-
28.X.1918 CZECHY i MORAWY
OTO Lista narodów,
Tatarów Krymskich". Wlaśnie toczyla
nak za późno. W listopadzie 1920 r.
landii
(jako REPUBLIKA CZESKA)
które w 1918 roku
się druga tura obrad nad nią, gdy do
Krym najechali trzeci raz i zajęli znów
23.III.1919 EMIRAT PÓLNOCNEGO
29.X.1918 CHORWACJA I DAL-
(od 6.XII.1917 do 21.I.1919)
Bakczysaraju, dotarla wieść, że w
,,czerwoni", przywracając przyslowio-
KAUKAZU (CZECZENIA I DAGE-
MACJA jako państwo S.H.S do
oglosily NIEPODLEGLOŚĆ:
Piotrogrodzie doszli do wladzy bol-
wy już ,,czerwony terror" pod wodzą
STAN) do III.1921 r.
1.XII.1918 r.
szewicy, zwani maksymalistami. 2/15
węgierskiego bolszewika Beli Kuhna.
Utrzymalo niepodleglość tylko 8 z
29.V.1919 REPUBLIKA MURSKA
30.X.1918 SLOWACJA (Od 5.XI.
listopada bolszewicy wydali Dekret o
Pozostalością po pierwotnej niepodle-
nich, 5 weszlo w federacje, a 5 podbil
PREKOMURJE. PRZYLĄCZONA
w unii z Czechami jako Czechoslo-
narodach Rosji, dający im prawo do
glości tatarskiego Krymu bylo jedynie
ZSSR.
12.VIII.1919 do S.H.S.
wacja)
pelnej wolności, ,,aż do oderwania
ponowne powolanie od 18.X.1921
10.VII.1919 REPUBLIKA UHTUA-
31.X.1918 WĘGRY (Zerwanie unii
się od Rosji wlącznie". Aby nie dostal
Krymskiej Autonomicznej Republi-
25.XI.1917 LUDOWA REPUBLIKA
KARELII. Istniala do 10.XII.1920 r.
z Austrią, od 16.XI.1918 r., republika)
im się Krym, niemal natychmiast po
ki Sowieckiej w skladzie Rosyjskiej
(TATARSKIEGO) KRYMU. Istniala
REPUBLIKA INKERII (INGRII PLN)
1.XI.1918 SLOWENIA (w ramach
nadejściu tych wiadomości zebral
SFSR, istniejącej w jej skladzie do
do 15.XI.1920 r.
do 20.X.1920 r.
Państwa, potem Królestwa S.H.S.)
się Kurultaj i 12/25 listopada 1917 r,
czasu przekazania Krymu sowieckiej
6.XII.1917 FINLANDIA.
24.VII.1923 r. REPUBLIKA LUDO-
3.XI.1918 BOŚNIA i HERCEGOWI-
wraz z konstytucją krymską oglosil
Ukrainie w 1954 r. przez N. Chrusz-
Od 21.VI.1919 r. Republika
WA TANNU-TUWA do 24.X.1944 r.
NA (jako Państwo i Królestwo S.H.S.)
niepodleglość Ludowej Republiki
czowa, w 300 rocznicę polączenia
12.XII. 1917 IDEL-URAL
28.X.1923 REPUBLIKA TURECKA
8.XI.1918 KARPATORUSKA RADA
Krymu, jako ojczyzny dla wszystkich,
Ukrainy z Rosją carską. Po uzyskaniu
(dziś TATARSTAN i BASZKORTO-
Istnieje z rozpadu Imperium Otomań-
NARODOWA SPISZA W LUBOWLI
zamieszkujących Krym narodowości,
niepodleglości przez Ukrainę w 1991
STAN). Istniala do 25.XII.1918 r.
skiego
i PRESZOWIE
tworzących od tej chwili nowy naród
r. Rosyjska Federacja w 2014 ,,ode-
13.X II.1917 ALASZ-ORDA
10.II.1929 PAŃSTWO MIASTO WA-
9.XI.1918 REPUBLIKA SPOLECZ-
krymski, z Tatarami na czele, jako
brala" Ukrainie ,,prezent Chruszczo-
(dziś KAZACHSTAN)
TYKAN.
NA FRYZJI WSCHODNIEJ
Pawlo klimkin z wizytą na Uniwersytecie Przykarpackim
Nawiążę kontakt
W ramach roboczej wizyty w Iwano-Frankiwsku, 30 listopada br. Uniwersytet Przykar-
packi odwiedzil minister spraw zagranicznych Ukrainy Pawlo Klimkin.
z Polakami
EUGENIUSZ SALO
Szef ukraińskiego MSZ, wspól-
Polka, lekarka, 62 lata, o kresowych korzeniach
nie z rektorem Ihorem Cependą i
pragnie nawiązać kontakt i przyjaźń z Polakami
wiceprzewodniczącą Iwano-Fran-
kiwskiej Obwodowej Administracji
mieszkającymi na Kresach, w Kazachstanie, na
Państwowej Mariją Sawką, zlożyli
Syberii czy w innych rejonach polożonych na
kwiaty pod obeliskiem poświęco-
nym studentom i wykladowcom,
wschód od granicy naszej Ojczyzny.
którzy zginęli w walce o niepodle-
Z wielką przyjemnością będzie gościć u siebie,
glość Ukrainy.
Po poludniu w glówniej sali uni-
w swoim domu w Polsce, Rodaków, dla których
malych i średnich przedsiębiorstw
do przyciągania inwestorów. Zdaniem
wersytetu Pawlo Klimkin spotkal
polskość, tradycja, religia oraz wartości rodzinne
na Ukrainie, partnerstwa publiczno-
ministra, to mlodzież powinna stać się
się ze studentami i wykladowcami.
prywatnego, aby zmniejszyć tempo
generatorem pomyslów dla rozwoju
Na spotkaniu byli obecni również
są najważniejsze.
migracji zarobkowej. Zachęcal stu-
państwa.
przedstawiciele wladz miejscowych,
Na zakończenie minister spraw
dentów do wdrażania pomyslów,
dzialacze spoleczni, uczestnicy ATO
Kontakt: lub.kbo@gmail.com
zagranicznych Ukrainy Pawlo Klim-
które bylyby interesujące dla rynku
i wolontariusze.
lub tel. kom. +48 510017144
kin odpowiedzial na pytania obec-
europejskiego, podkreślając, że re-
Minister spraw zagranicznych
nych na sali.
gion karpacki ma wyjątkowe warunki
Ukrainy podkreślil potrzebę rozwoju