20
Okruchy historii
1629 stycznia 2018 nr 1 (293) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
Na szlaku II Brygady Legionów Polskich do Niepodleglej (cz. I)
RARAŃCZA 1918 geneza bitwy
Rarańcza (ukr. Ridkiwci), mala miejscowość na pograniczu bukowińsko-besarabskim przywoluje znaczące, związane
z naszą historią wydarzenia. Wpierw straceńczą, ale o bohaterskiej wymowie szarżę ulanów rotmistrza Zbigniewa
Dunin-Wąsowicza na rosyjskie okopy pod pobliską Rokitną 13 czerwca 1915 roku, następnie walki pozycyjne od-
dzialów II Brygady Legionów Polskich w lecie tego roku, wreszcie odbytą tam 15/16 lutego 1918 roku bitwę po pró-
bie przebicia się legionowych oddzialów przez linię frontu dla polączenia się z korpusami polskimi na terenie Rosji.
Zaledwie trzeciej części ich żolnierzy udalo się wyrwać spod austriackiego dowództwa i opuścić terytorium Buko-
winy, pozostali zostali aresztowani, uwięzieni w obozach i poddani pod wojenny sąd z groźbą kary glównej. W tym
roku mija równo sto lat od tych epokowych, poprzedzających odrodzenie się Niepodleglej, wydarzeń. Pamięć o nich,
o randze symbolu niezlomności polskiego żolnierza w dążeniu do wolności, poniosla na swych skrzydlach historia.
odrodzenia polskiej państwowości
JAN SKLODOWSKI
mialo kolosalne i wymierne znacze-
nie.
Bitwa pod Rarańczą byla następ-
Niemniej, sytuacja wojskowo-po-
stwem zaistnienia wielu wydarzeń
lityczna na obszarze pretendującym
natury militarno-politycznej, pośred-
do wejścia w sklad przyszlej Polski
nim efektem skomplikowanej w tym
nadal pozostawala skomplikowana
zakresie sytuacji panującej u schylku
i podlegala nieustannej jawnej oraz
,,wielkiej wojny" czyli I wojny świato-
utajonej grze Niemiec i Austrii-Wę-
wej w tej części Europy. Także więc,
gier, których wojska zajmowaly nie
co z punktu widzenia polskiej racji
tylko ziemie zajęte przez nie pod-
stanu bylo najistotniejsze, na terenie
czas rozbiorów, ale też obszary za-
Królestwa Kongresowego i obszarów
boru rosyjskiego. Aspiracje narodu
do niego przyleglych, niegdyś nale-
polskiego i jego sily zbrojnej, coraz
żących do Rzeczypospolitej, a wtedy
bardziej wykazującej chęć pozbycia
będących teatrem dzialań wojennych
się ich zwierzchności, stawaly tu
i brutalnej gry politycznej dawnych
coraz wyraźniej na przeszkodzie ich
rozbiorowych mocarstw. Lata 1914
dalekosiężnym aneksjonistycznym
1918 niosly nie tylko zmęczenie wy-
ambicjom. Niemcy planowaly bo-
czerpującą, nieznaną na dotychcza-
wiem nie tylko okrojenie terytorialne i
sową skalę, wojną, przynosily także
tak niewielkiego obszarem Królestwa
Polakom nadzieję. Spelniala się oto
Polskiego wraz z wlączeniem do
wizja ,,wojny powszechnej" jako zisz-
cesarstwa ok. 7 mln jego mieszkań-
czenie marzeń wieszcza Adama o
ców, ale też i uzależnienie od siebie
odzyskaniu dzięki niej wolności na-
dawnych ziem Rzeczypospolitej
rodu. Nadzieję tę wzmacnial wydany
(wlącznie z Lotwą i Estonią), m.in.
w Warszawie (zajętej wraz z częścią
Wejście Legionów do Warszawy 1.XII.1916 (mal. Stanislaw Bagieński)
poprzez uniemożliwienie Polakom
ziem Kongresówki w 1915 roku przez
patentem obu cesarzy 12 września
porozumienia z Ukraińcami i Litwi-
tomiast w sierpniu zostali przekazani,
wojska niemieckie, jej poludniowe
a taką postawę przyjęla większość
1917 roku.
nami. Austria nie przewidywala utraty
ponownie jako Polski Korpus Posil-
obszary okupowala Austria) Akt 5
legionistów z I i III Brygady; przysię-
Niemniej, należy tu też wspo-
kontroli nad Galicją, co więcej, lako-
kowy, z powrotem pod komendę au-
listopada 1916 roku, którego glów-
gę zlożyli natomiast liczni żolnierze z
mnieć o istotnych zdarzeniach mię-
mie spoglądala na ziemie Królestwa
striacką i już jesienią skierowani do
nym inicjatorem byl z niemieckiego
II Brygady holdujący idei wytrwania
dzynarodowej rangi, a znaczących
Polskiego próbując konkurować o
Galicji Wschodniej, i dalej, ku znanej
nadania warszawski general guber-
z bronią w ręku i dalszego istnienia
dla rozwoju sprawy polskiej i wzmac-
nie politycznie z Niemcami. Wola
im z walk pozycyjnych w lecie 1915
nator Hans Hartwig von Beseler. Akt
polskiego wojska. Ci pierwsi zapelnili
niających nadzieję na jej pomyślny
Polaków do posiadania wlasnego
roku Bukowinie, na pograniczu z Be-
faktycznie obalil okupację rosyjską
obozy internowania w Szczypiornie i
bieg więc o upadku caratu w na-
państwa byla wobec tego mniej niż
sarabią. Wypada dodać, że 25 lipca
i zainicjowal powstanie samodziel-
Beniaminowie, Józef Pilsudski zostal
stępstwie wybuchu rewolucji lutowej
tolerowana, a jeżeli już, to pod nie-
1917 roku Tymczasowa Rada Stanu
nego choć nie niepodleglego, bo
aresztowany i ostatecznie uwięziony
w 1917 roku w Rosji (późniejsza re-
mieckim i austriackim zwierzchnic-
wybrala Radę Regencyjną jako or-
pod niemiecką kuratelą Królestwa
w Magdeburgu; drudzy zaś zostali
wolucja październikowa przyniosla co
twem i to w bardzo uszczuplonych
gan wladzy zwierzchniej Królestwa,
Polskiego; nieco wcześniej, bo 20
wlączeni do formacji wspomnianej
prawda deklarację rządu sowieckiego
granicach. Na plany tych mocarstw
mającą zastępować regenta lub kró-
września tego roku, Legiony Polskie
Polskiej Sily Zbrojnej. Podlegali oni
o prawie narodów Rosji do samosta-
patrzyli nieprzychylnie ich wojenni
la zostala ona uprawomocniona
zostaly przeformowane w Polski Kor-
nadal dowództwu niemieckiemu, na-
nowienia i utworzenia samodzielnych
przeciwnicy, państwa ententy (m.in.
pus Posilkowy. Dla realizacji obietnic
państw, jednakże, jak można bylo od
Francja, gdzie dekretem prezydenta
w nim zawartych powstala 14 stycz-
początku przypuszczać, a później się
Poincaré z 4 czerwca 1917 roku for-
nia roku następnego Tymczasowa
przekonać, daleka byla od szczerego
mowala się polska Blękitna Armia),
Rada Stanu. Rozpoczęlo się tworze-
jej zrealizowania). Znaczącym wyda-
zgola inaczej widzące przyszlość
nie struktur państwa, zaakceptowano
rzeniem bylo zawiązanie w 1917 roku
Europy wschodniej po zakończo-
zaistnienie jego wlasnego wojska,
w Lozannie przez Romana Dmow-
nej wojnie, w której oczywiście one
więc przeksztalcenie się Polskiego
skiego Komitetu Narodowego Pol-
mialby być zwycięzcami. Glównie
Korpusu Posilkowego (przekaza-
skiego (dzialającego później w Pary-
zaś Rosja nigdy nie rezygnująca z
nych Niemcom przez Austrię) w woj-
żu). Godny przywolania jest tu także
zajmowanych przed wojną teryto-
sko narodowe Polską Silę Zbrojną
glos papieża Benedykta XV z 1 sierp-
riów wpierw carska, teraz, w 1917
(Polnische Wehrmacht), co nastąpilo
nia 1917 roku widzącego konieczność
roku niedookreślona politycznie w
z dniem 10 kwietnia roku 1917 jej
wskrzeszenia Polski. Wcześniej, bo 6
dążeniach do ustabilizowanej formu-
dowódcą zostal von Beseler. Bieg
kwietnia 1917 roku, Stany Zjednoczo-
ly państwowej, militarnie wyjątkowo
spraw sprzyjal więc wyemancypo-
ne przystąpily do wojny po stronie
slaba i dryfująca pomiędzy rewolu-
waniu się sprawy polskiej na terenie
ententy, a jej późniejsze ostateczne
cjami lutową i jeszcze jej nieznaną
dawnego Królestwa Kongresowego,
zwycięstwo mialo dla pomyślnego
październikową. Niemniej, Rosja
co stanowilo jaskólkę postawienia jej
biegu sprawy polskiej kluczowe zna-
nadal widziala ewentualnie powsta-
na forum szerszym europejskim,
czenie. Poprzedzil je program pokojo-
lą Polskę w orbicie swych wplywów
czy nawet światowym. Niemniej,
wy prezydenta Thomasa Woodrowa
i w granicach przez siebie wyzna-
wspomniane tworzenie się wojska
Wilsona przedstawiony w orędziu do
czonych. I wreszcie, wszystkie trzy
polskiego wywolalo znaczący konflikt
Kongresu amerykańskiego 8 stycznia
mocarstwa zaborcze licytowaly się
i w efekcie rozlam natury polityczno-
1918 roku. Punkt 13. tego programu
kusząc Polaków czczymi i najczę-
ideologicznej w jego lonie, znany
mówil wyraźnie o stworzeniu niepod-
ściej cynicznymi obietnicami zajęcia
jako kryzys przysięgowy, zaistnialy
leglego, uznanego przez konwencję
się sprawą polską pod ich zwierzch-
w lipcu 1917 roku. Wynikal on z od-
międzynarodową, państwa polskie-
nictwem, w ten sposób oczekując
mowy zlożenia przez Józefa Pilsud-
go, co dla szerszego zrozumienia
dalekosiężnie utrzymania swej
skiego przysięgi na wierność dwóm
Królestwo Polskie Chelmszczyzna i część Podlasia,
w świecie wobec nieodwolalności
dawnej na podleglych im obszarach
cesarzom (Niemiec i Austro-Węgier),
1917 rok
