24
Okruchy historii
1629 stycznia 2018 nr 1 (293) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
trzy herby jednego miasta
Koniecznym atrybutem każdego państwa jest herb, hymn i flaga. Od miast wyma-
ga się przynajmniej herbu. Chociaż posiadanie wlasnej flagi też jest mile widziane.
Iwano-Frankowsk, dawny Stanislawów, jest pod tym względem w porządku. Miasto
posiada dwa herby wielki i maly, oraz wlasny sztandar. Te atrybuty pojawily się
nie na pustym miejscu i mają solidne podloże historyczne.
wysunąl hipotezę, że fortyfikacje
IWAN BONDAREW
w herbie powstaly nieprzypadko-
tekst
wo, i swym ksztaltem przypomina-
ilustracje z archiwum
ją Bramę Halicką stanislawowskiej
autora
fortecy. Niestety jej wizerunek nie
zachowal się do naszych czasów.
Rycerski spadek
Pierwsze herby pojawily się w
Wedlug mnie nie odpowiada to rze-
średniowieczu i zawdzięczają to ry-
czywistości. W ówczesnej Europie
cerzom, a raczej ich zbroi. Żeby w
panowal już bastionowy system
jakiś sposób ochronić się od broni
obronny, zaś przedstawiona brama z
siecznej, rycerze zakuwali się w kupę
wieżyczkami byla już od dawna ana-
żelaza. Stawalo się to niezręczne na
chronizmem i wspanialym celem dla
polu walki, bowiem twarz rycerza po-
artylerii oblężniczej. Bramy miejskie
Tak wygląda wspólczesny herb miasta
zostawala niewidoczna i trudno bylo
z XVII wieku, które zachowaly się w
Herb Stanislawowa zostal
Galicji), a trzy wieże przypominaly
odróżnić ,,swego" od wroga. Ryce-
Dubnie i Zbarażu, malo przypomina-
przeksztalceniu miasta w przemy-
nadany miastu przez króla
przewrócone ule.
rze zaczęli nanosić na swe tarcze
ją herb Stanislawowa.
slowego giganta. Dwie faliste zlote
Jana Kazimierza
Wreszcie 17 lutego 1995 roku
pewne charakterystyczne rysunki,
Austriacy kilkakrotnie wprowa-
linie mialy wywolywać skojarzenie
Rada miasta przyjęla maly i duży
które z czasem przejmowali ich slu-
dzali do miasta ,,swoje" herby, ale za-
z polożeniem miasta pośród dwóch
herby miasta. Za podstawę wzięto
dzy i giermkowie. Z czasem zrodzila
wsze byly one wersjami starego sym-
Bystrzyc".
projekt herbu artysty-malarza Iwana
się heraldyka nauka, która zajmo-
bolu miasta. Wysokość i ilość wież,
Jednak i ten herb zakończyl swój
Marczuka, który otrzymal za niego
wala się rejestrem istniejących her-
ksztalt strzelnic i kolory heraldyczne
żywot wraz ze Związkiem Radziec-
premię 25 milionów ówczesnych kar-
bów i ich odmian. ,,Naukowców" od
wiązaly się często z artystycznymi
kim. Dziś można go oglądać jedynie
bowańców.
heraldyki nazywano heroldami.
upodobaniami artysty. Żeby skończyć
na murze wojskowej przychodni przy
Maly herb byl bardzo podobny do
Wkrótce herby zeszly z rycer-
z tą anarchią, polski krajoznawca
ul. Szpitalnej.
herbu z czasów polskich. Zmienil się
skich zbroi. Zaczęto wybijać je na
Józef Zieliński przeprowadzil grun-
jedynie ksztalt tarczy (z francuskiej
monetach, grawerowano na pie-
towne badania historycznych wize-
Archaniol w towarzystwie
na hiszpańską) i zamiast Pilawy w
częciach, rysowano na sztandarach
runków herbu miejskiego, i 10 marca
ptaków
Najstarszy wizerunek her-
otwartej bramie stal Archaniol Michal.
i dekorowano nimi mury forteczne.
1938 roku zatwierdzono ostatecznie
Na początku lat 90. komunistycz-
bu, datowany 1790 rokiem
Bramę znacznie powiększono, gdyż
Zaczynając od XII wieku miasta
państwowy herb Stanislawowa. Nie-
ny herb stal się nieaktualny. Wówczas
wa prośbę o kopię dokumentu, ale
archaniol w starej się nie mieścil.
europejskie uwalniają się stopniowo
stety, nie przetrwal dlugo.
Rada miejska oglosila konkurs na
odpowiedź dotąd nie nadeszla.
Po co ta roszada? Przede wszyst-
spod wladzy feudalów i wprowadzają
nowy symbol miasta. Swe prace na-
Otóż, jak glosi przywilej, herb
kim z motywów politycznych. ,,Pilawa"
wlasne herby. Odtąd każdy dokument
deslalo wielu amatorów-entuzjastów,
Klucz z kartą perforowaną
miejski przedstawial otwartą bramę
byla rodowym herbem magnackim
magistracki pieczętowano herbową
W czasach sowieckich miasto
w większości heraldycy-grafomani.
z trzema wieżami, zaś w jej otworze
Potockich, których wielu obywateli
pieczęcią, dumnie ozdobioną herbem
w ogóle nie posiadalo swego her-
umieszczono herb Potockich Pila-
uważalo za gnębicieli narodu ukraiń-
miejskim.
bu. Oficjalnym wizerunkiem miasta
wę. Heraldyczne tlumaczenie tego
skiego. Niektórzy nawet ,,fachowcy"
byl ratusz stanislawowski, który byl
herbu jest proste. Brama z wieżami
lączyli trzy wieże z trzema setkami
przedstawiany przy każdej nadają-
Królewski dar
symbolizuje fortecę, którą zalożyli
kozaków, które Polacy wymordowali
14 sierpnia 1663 roku król Jan II
cej się (i nie zawsze) okazji. Oficjal-
Potoccy dla obrony Kresów Rze-
podczas bitwy pod Beresteczkiem.
Kazimierz potwierdzil przywilej nada-
ny herb miasta pojawil się dopiero w
czypospolitej. Herb Pilawa wyraźnie
O tym, że to wlaśnie Potoccy zalo-
nia prawa magdeburskiego miastu
1986 roku w przededniu 325. rocz-
wskazuje na zalożycieli miasta. Na
żyli miasto, woleli jakoś nie wspomi-
Stanislawów. Monarcha również
nicy zalożenia miasta. Wybrano i
początku XVII wieku ród Potockich
nać, lub nawet tę wersję odrzucali.
nadal miastu herb. Oto urywek z
zatwierdzono projekt artysty Mykoly
podzielil się na dwie linie, ,,srebrną"
Na patrona miasta ,,wyznaczono"
przywileju miejskiego:
Sarapina i architekta Wasyla Korop-
i ,,zlotą", w zależności od koloru po-
Archaniola Michala, ponieważ wietrz-
,,...Oprócz tego nadajemy wspo-
czuka.
trójnego krzyża. Z czasem ,,zloci"
nik na szczycie wieży ratuszowej
mnianemu miastu herb: bramę z
Na czerwonym tle przedstawio-
Potoccy rozmnożyli się znacznie
mial kiedyś jego postać. Faktem, że
trzema wieżami, a w otworze bramy
no zloty klucz, z bogato ornamen-
i stali się drobną szlachtą. Nato-
Archaniol jest już symbolem Kijowa,
znak najdawniejszego rodu szla-
towaną glowicą i czymś w rodzaju
miast ,,srebrni" dorobili się fortuny
patronem zaś Stanislawowa byl św.
checkiego potrójny krzyż ,,Pilawa".
karty preferowanej na krzywce.
i posad w Rzeczypospolitej, Austrii,
Wincenty, jakoś się nie przejmowa-
Jego rysunek wyraźnie i dokladnie
Klucz przecinają dwie faliste wstęgi.
a nawet w Imperium Rosyjskim.
no.
wykonal artysta wewnątrz naszego
W górze nieproporcjonalnie male
Zalożyciel Stanislawowa należal
Do herbu dodano kamienną ko-
dyplomu. Herbu tego macie używać
sierp i mlot i napis: ,,Iwano-Fran-
Radziecki herb Iwano-Fran-
do ,,srebrnej" linii, i dlatego Pilawa
ronę o trzech zębach, co wyjaśniono
zawsze, jako i teraz, i w przyszlości,
kowsk". Historycy twierdzą, że ten
kowska przyjęto dopiero w
w herbie byla w kolorze srebrnym.
tym, że ,,Iwano-Frankowsk należy do
mieć go na swych pieczęciach, od-
herb narusza chyba wszystkie ka-
1986 roku
Istnieje pewna intryga wokól bra-
miast europejskich, których patron-
ciskać go na swych dokumentach,
nony heraldyki. Mial on jednak nie-
my herbowej. Wspólczesny historyk
ką byla grecka bogini Tyche". Co to
tajemnych i gloszonych, które będą
wątpliwą zaletę, ukazywal bowiem
Czego tylko nie bylo w tych pro-
Zenowij Fedunkiw w książce ,,Herby
ma do rzeczy, nikt nie wiedzial.
wydawać urzędnicy tego miasta, a
pelną informację o mieście i regionie
pozycjach: byl kamieniarz burzący
Iwano-Frankowska (Stanislawowa)"
Wielki herb od malego odróż-
także na sądowych procesach i wy-
Przykarpacia w calości. Oto frag-
pierwotną bramę; byl brezentowy
niają dwie postacie trzymające tar-
rokach, jak również wszystkie listy
ment wyjaśniającego dokumentu:
namiot; nazistowski orzel, liczne wi-
czę kawki, symbolizujące Galicję.
mają być nim opieczętowane i po-
,,Herb zostal wykonany w bar-
zerunki ratusza, wieże wiertnicze itd.
Przedstawiono je jednak tak, jakby
twierdzone..."
wach państwowych Ukraińskiej SRR.
Oryginalny projekt przyslal akademik
wycieraly sobie lapy o tarczę. A może
Wspólcześni historycy i krajo-
Barwy tarczy, czerwona i blękitna
Grabowiecki w otwartej bramie sta-
mi się tylko tak wydaje?
znawcy powinni przynajmniej jednym
odpowiadają kolorystyce sztandaru
la koronowana kawka (galka-symbol
okiem spojrzeć na ten dokument. Do
republiki. Razem z sierpem i mlotem
nas dotarla duża ilość późniejszych
barwy mają świadczyć, że Iwano-
Szanowni Rodzice!
wersji herbu miejskiego, ale wszyst-
Frankowsk jest nieodlączną częścią
kie są czarno-biale. Stąd plątanina co
USRR. Klucz symbolizuje miasto,
Zarząd Lwowskiego Klubu Sportowego
do kolorów heraldycznych. Niestety
jako geograficzne, ekonomiczne,
,,Pogoń" oglasza nabór chlopców
oryginal przywileju zaginąl w wieku
administracyjne i kulturowe centrum
i dziewcząt z rocznika 2008-2009
XIX. Jednak w dziale rękopisów Bi-
Przykarpacia. Ornament haftu przed-
do szkólki pilki nożnej.
blioteki Jagiellońskiej w Krakowie
stawia twórczość ludową mieszkań-
Zgloszenia zawodników oraz szczególowe
zachowal się drugi egzemplarz doku-
ców regionu. Wieża byla symbolem
W 1938 roku Józef Zieliń-
informacje pod telefonem: +38 0632873081
mentu. Stanislawowscy krajoznawcy
historycznej przeszlości, kolo zęba-
ski zaproponowal oficjalny
przed kilku laty skierowali do Krako-
te i karta perforowana świadczą o
herb Stanislawowa
