25

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 16­29 stycznia 2018 nr 1 (293)

general Stanislaw Sosabowski

jedyny normalny w domu wariatów

Udalo się przywrócić pamięć i honor Sosabowskiemu. Powiedzieć czego dokonal, z czego

zaslynąl. A teraz trzeba powiedzieć, skąd on się taki wziąl. Kim byl, że mógl takich czynów

dokonać? Wychowal się w Stanislawowie w ciężkich warunkach. Żyl w środowisku wielona-

rodowościowym. To ostanie, na przyklad, mialo wplyw na traktowanie przez niego żolnierzy,

wśród których nie czynil różnic z powodu przynależności narodowościowej.

general Sosabowski i jego żolnierze

jaki jest batalion i w jakiej miejscowo-

Z dr. WOJCIECHEM MAR-

są pokazani calkiem korzystnie. W

ści. Oni doskonale wiedzieli, gdzie kto

KERTEM, z Muzeum Józefa

różnych miejscach bylo marginalnie

jest. Na dodatek bylo to potwierdzone

Pilsudskiego w Sulejówku,

i niezbyt przychylnie, a tu trzeba

przez holenderski ruch oporu i przez

rozmawial WOJCIECH JAN-

przyznać, że w miarę korzystnie.

zdjęcia lotnicze. Mieli informację z

KOWSKI.

W jakiejś angielskiej recenzji zna-

trzech niezależnych źródel i zdecy-

lazlem zdanie, że ,,Sosabowski byl

dowali się na tę operację! Prawdo-

Bardzo dlugo losy Sta-

jedynym normalnym w domu waria-

podobnie uznali, że jest już koniec

nislawa Sosabowskiego w

tów planowania tej operacji" i z jego

wojny, że to niemiecka obrona się

Anglii byly u nas nieznane.

postaci uczyniono glos rozsądku.

rozsypie ­ przesadny optymizm i lek-

Co Pan sądzi o tym, w jaki

Ten film dla Polaków jest calkiem

ceważenie przeciwnika, coś, co się

sposób Brytyjczycy potrak-

sympatyczny.

mści zawsze. W takiej sytuacji musieli

towali generala?

Brytyjczycy zachowali się po-

poszukać kozla ofiarnego.

Kontaktując się z jednym

dobnie jak w jakiejś mierze traktowa-

dziennikarzem z Warszawy

Czy losy Stanislawa So-

ly nas inne narody czyli jako narzę-

w sprawie tego wydarzenia,

sabowskiego, który z gene-

dzia, slużące do utrzymania swego

uslyszalem, że on nie wie-

rala stal się magazynierem

imperium. Traktowali nas i generala

dzial, że Sosabowski byl ze

w fabryce, są typowe dla

Sosabowskiego  instrumentalnie.

Stanislawowa, a uważal, że

biografii polskich oficerów

Oczekujemy, że to naprawią, że

znal dobrze jego biografię.

w Wielkiej Brytanii?

przyznają się do tego, i nie powin-

To są niestety typowe losy pol-

Przywrócono już pamięć ge-

niśmy wcale o to prosić. To jest ich

skich oficerów. Kiedy poznalem Jo-

nerala, ale wiedza, że pocho-

obowiązek. Mam nadzieję, że się

annę Pieciukiewicz, reżyser ,,Honoru

dzil ze Stanislawowa, jesz-

doczekamy, że zaczną mówić , jak

generala", która chciala zrobić film o

cze nie weszla do obiegu.

To jest kolejny krok, który mu-

sobie przywlaszczali zaslugi polskie

powojennych losach dwóch genera-

simy zrobić. Udalo się przywrócić

w czasie II wojny światowej. W kon-

lów Sosabowskiego i Maczka, pod-

Wojciech Markert

pamięć i honor. Powiedzieć, czego

tekście generala Sosabowskiego,

jęla decyzję trochę też pod wplywem

się na terenie Ukrainy. Tam odbyla się

ta postać dokonala, z czego zaslynąl,

dzialność. Ocenili akcję tak, że ope-

warto powiedzieć, że wiele metod

moich opowieści, że Maczek byl bar-

największa bitwa legionów. Jesteśmy

a teraz trzeba powiedzieć, skąd on

racja się nie udala, nie ma środków

szkoleniowych, wiele rozwiązań

dziej znany i nie byl tak znieslawiany.

zaangażowani instytucjonalnie, rów-

się taki wziąl. Kim byl, że mógl takich

przeprawowych, trzeba ewakuować

informacyjnych Brytyjczycy przejęli

A jakie to byly losy? Sosabowski byl

nież pracownicy przyjeżdżają porząd-

czynów dokonać? W czasie mojego

wszystkich po drugiej stronie Renu, i

od polskiego ośrodka szkolenio-

magazynierem, Maczek kelnerem...

kować groby wspólnie z harcerzami.

wystąpienia w Centrum Kultury Pol-

już jest po sprawie! I wtedy ten upar-

wego, i ani slowa nie wspominają

o oficerach mawiano: ,,srebrna bry-

Zmienila się geografia polityczna, ale

skiej i Dialogu Europejskiego, chcia-

ty, niewygodny polski general za-

o tym brytyjscy historycy. Do nie-

gada". To byli starzy już ludzie, nie-

o historii trzeba pamiętać.

lem wydobyć to, co go w ten sposób

miast powiedzieć: ,,Tak, od początku

dawna w licznych książkach an-

wiele prac mogli wykonywać, jedną

uksztaltowalo ­ wychowanie w Sta-

mówilem, że to nie ma sensu", mówi:

gielskich, amerykańskich, których

z tych, które mogli wykonywać, bylo

Przepraszam, że wrócę

nislawowie w ciężkich warunkach,

,,Ratujmy to, mam pomysl, nie trzeba

ukazywaly się dziesiątki na temat

czyszczenie sreber w hotelach. W

jeszcze do filmu ,,O jeden

również to, że rósl w środowisku wie-

tej rzeki forsować tu, forsujmy ją w in-

operacji Market-Garden czy wojsk

eleganckich hotelach byli zatrudnieni

most za daleko", czemu

lonarodowościowym. To ostanie, na

nym miejscu, kilkanaście kilometrów

spadochronowych,  Polacy  byli

jako lokaje. Każdy wariant byl zly. Ci,

Sosabowski wyskakując z

przyklad, mialo wplyw na traktowanie

w dole rzeki, gdzie jest slabsza obro-

jedynie wzmiankowani. Teraz na

którzy wracali do Polski, byli skazani

samolotu nad Arhnem, mial

przez niego żolnierzy, wśród których

na, gdzie nie ma Niemców". I znowu

szczęście jest tego więcej. Kiedyś

na represje wojsk komunistycznych.

powiedzieć: ,,niech Bóg blo-

nie czynil różnic z powodu przynależ-

general okazuje się niewygodny, bo

byla linijka, później akapit, obecnie

Tych, którzy zdecydowali się pozo-

goslawi Montgomery ego"?

ności narodowościowej. Nasze dzia-

Brytyjczycy postanowili już zlikwido-

pisze się już o udziale Polaków.

stać, czekala nędza. Nie mieli eme-

Czemu mial slużyć ten za-

lanie nie powinno polegać na tym, że

wać operację. W filmie jest jeszcze

Historycy zaczynają grzebać, i to

rytur brytyjskich. Byli to na tyle za-

bieg?

Jest relacja o jego skoku, lecz

postawimy pomnik i zapomnimy, ale

jedna fajna scena, która chyba jest

już nie jest nasz wymysl. Historycy

awansowani wiekowo ludzie, że już

nic nie wiadomo, żeby wypowiedzial

też na tym, że trzeba przypominać,

zmyślona. Podchodzi general Sosa-

zaczynają to odkrywać w odtajnia-

nie mogli nauczyć się angielskiego,

takie slowa. Tu zapewne chodzi o

że ci ludzie skądś się wzięli. On jest

bowski do oficera, który przedstawia

nych dokumentach brytyjskich, któ-

więc wykonywali proste prace ,,poza

udramatyzowanie i zebranie w jedno

przecież reprezentantem losu wielu

plan tej operacji i przygląda się temu

re potwierdzają, że w przygotowa-

spoleczeństwem brytyjskim". Oni

krytycyzmu i ironii, jaką i Sosabowski,

swoich żolnierzy! Pochodzil ze Sta-

planowi. Oficer pyta, czemu tak się

niach i w czasie bitwy, udzial polski

cale życie byli związani z wojskiem i

i Polacy mieli. Byli trochę bezradni. W

nislawowa, i wielu jego żolnierzy po-

wpatruje. Sosabowski odpowiada:

byl większy, niż przypuszczano. W

nic innego nie umieli robić. Określe-

filmie to nie jest pokazane. General

chodzilo z terenów, które już nie są

,,Sprawdzam po której jest pan stro-

przypadku glośnego filmu ,,O jeden

nie ,,srebrna brygada" bylo przecież

Sosabowski zażądal potwierdzenia

ziemiami polskimi. O tym się rzeczy-

nie, czy przypadkiem nie jest pan po

most za daleko", reżyser Richard

ironiczno-pogardliwe. Poznalem pa-

rozkazów na piśmie, co bylo oczywi-

wiście zapomina, ale rośnie świado-

stronie Niemców?". Byla tu zawarta

Attenborought zadal sobie nawet

nią w Anglii, która mówila: ,,przy tym

stą praktyką w wojsku polskim. Krót-

mość, że trzeba tę historię zglębiać,

pewna ironia, tak jak przy scenie sko-

ten trud, że poprosil do konsultacji

stole siedzialam z Borem-Komorow-

ko mówiąc, jeżeli mial to na piśmie,

stąd też nasza obecność tutaj w

ku z samolotu.

polskich weteranów, którzy również

skim, robiliśmy ozdoby ze sztucznej

to wiedzial, że przelożony bierze

Centrum Kultury Polskiej i Dialogu

brali udzial w tym przedsięwzię-

biżuterii i próbowaliśmy sprzedawać,

Czy Sosabowski zdawal

odpowiedzialność na siebie. Brytyj-

Europejskiego. Ja będę staral się wy-

ciu. Sęk jednak w tym, że film jest

żeby przeżyć". To byly typowe losy

sobie sprawę, że ta opera-

czycy odebrali to jako obrazę, jako

dobywać tę historię stanislawowską.

ekranizacją książki. Cornelius Ryan

Polaków, którzy znaleźli się na emi-

cja się nie powiedzie?

zniewagę, brak zaufania. Okazalo

Jest kapitalna! To sprzęga się z moją

Jest jeszcze jeden ważny aspekt.

pisząc ją, popelnil kilka blędów. Na

gracji, wcale nie bylo im lekko! Wielu

się, że Sosabowski nie byl taki glu-

obecną pracą zawodową w Muzeum

W książce jest przedstawione, że

przyklad, z dwóch prób forsowania

z nich bardzo gorzko wspomina po-

pi. Montgomery powinien byl wziąć

Józefa Pilsudskiego w Sulejówku,

Brytyjczykom ta operacja się nie

Renu, zrobil jedną. Skleily mu się te

stępowanie Brytyjczyków. Na tym tle

odpowiedzialność za to wszystko, co

gdzie wydobywamy na światlo dzien-

udala, bo byli zaskoczeni obecno-

historie. Trochę poprzekręcal ­ to

wyróżniala się Holandia, oni szacun-

się wydarzy. Jest malo znany aspekt

ne starania o niepodleglość Polski

ścią niemieckich wojsk pancernych.

jednak byl bardziej dziennikarz, niż

kiem darzyli polskich żolnierzy, mieli

tej bitwy, którego też nie ma w filmie.

przed I wojną światową, których bazą

To nie jest prawda. Gdy powstawala

historyk, i w czasie tego filmu widać

trochę wyrzutów sumienia, ale oni ze

Kiedy wydawalo się, że wszystko jest

byla Galicja: Stanislawów, Lwów i

książka i film, nie mogli tego wiedzieć,

te blędy. Niekiedy jest to zabawne,

wszystkich narodów na Zachodzie,

już przegrane, odbywa się odprawa,

Kraków, trzy prężne ośrodki z polski-

bo materialy byly utajnione, ale teraz

bo z jednej strony Polacy konsulto-

najlepiej się odnosili do Polaków.

na która zapraszają też generala

mi organizacjami paramilitarnymi.Tro-

już wiemy, że Brytyjczycy doskonale

wali dialogi, z drugiej strony, w cza-

Mieli wyrzuty sumienia, ale tam od

Stanislawa Sosabowskiego. Opisal

chę już się zapomina, gdzie to bylo.

wiedzieli, że tam są dwie poharatane,

sie montażu to zlekceważono i po-

dawna stal polski pomnik, od daw-

to jego adiutant, dziwnie to wygląda-

Podobnie zresztą jest też z miejscami

ale ciągle silne dywizje pancerne,

zostaly jakieś dziwne teksty ,,sznur!

na byly zadbane cmentarze. Dzieci

lo ­ po jednej stronie siedzieli sami

bitew, które toczyly legiony, a które się

tylko uznali, że poradzą sobie z nimi.

sznur! ciągnąć!". Tego nie udalo

holenderskie skladaly tam kwiaty,

generalowie brytyjscy, po drugiej So-

odbywaly poza obecnymi granicami

Zostala ujawniona cala operacja roz-

się zrobić należycie, ale muszę po-

w porównaniu z innymi, zwlaszcza

sabowski. Już wtedy bylo widać, że

Polski. Chcemy na przyklad upamięt-

szyfrowywania Enigmy, dotarto do

wiedzieć, że jak na Brytyjczyków w

Brytyjczykami, Holendrzy umieli się

chcieli zepchnąć na niego odpowie-

niać Kostiuchnówkę, która znajduje

rozkazów, które precyzyjnie mówily,

tamtych czasach, w latach 70., to

zachować!