14

Okruchy historii

30 stycznia­12 lutego 2018 nr 2 (294) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Znowu poleje się krew" ­

rzecz o IV Uniwersale Centralnej Rady URL

Anno Domini 2018 obchodzimy nie tylko stulecie niepodleglości polskiej, ale również 100. rocznicę powstania dwóch państw ukraiń-

skich: Ukraińskiej Republiki Ludowej oraz Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej. 25 stycznia 1918 Centralna Rada pierwszego

z nich wydala IV Uniwersal, w którym oglosila pelną niepodleglość od Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.

ukraińskich. Polacy w XIX wieku

niesmakiem i obawą, które nie prze-

,,republiką bylego państwa rosyjskie-

DOMINIK sZcZĘsNy-

nigdy realnie nie stanęli w obliczu

istoczyly się w jawną wrogość chyba

go", etc.

KOSTANECKI

ryzyka takiego rozszczepienia naro-

tylko dlatego, że rosyjskie centrum

Czlonkowie Centralnej nie mieli

A bylo to tak...

du, przeto, pisząc o Ukrainie, bywa,

bylo wówczas kompletnie sparali-

zludzeń, że Petersburg zgodzi się na

Kiedy w latem 1914 wybuchla

że tracimy tę perspektywę z oczu.

żowane. Tak czy owak, przedstawi-

ten polityczny rozwód. Od urzędowe-

Nie powinno zatem nikogo dzi-

Wielka Wojna, w której po jednej stro-

cielom Rządu Tymczasowego udalo

go optymizmu, który nakazywal mó-

wić, że kiedy wybuchla dlugo ocze-

nie stanęla Anglia, Francja i Rosja, po

się wymóc na Centralnej Radzie,

wić z nadzieją o możliwości pokojowe-

kiwana I wojna światowa, to, rozpa-

drugiej dwa państwa niemieckie: II

by ta ­ w II Uniwersale ­ wypo-

go ulożenia się z sąsiadami, bardziej

trując sprawy w dużym uproszcze-

Rzesza oraz Austro-Węgry, spelnialo

wiedziala się w kwestii mniejszości

wiarygodnie brzmią slowa kończące

niu, możemy stwierdzić, że Ukraińcy

się pragnienie Adama Mickiewicza,

narodowych żyjących na Ukrainie,

drugi akapit: ,,znowu poleje się krew,

tak pięknie wyrażone w Księgach

rosyjscy zostali do wojska wcieleni,

tzn. w kwestii owych Rosjan, Żydów

znowu nieszczęśliwy, pracujący lud

narodu polskiego i pielgrzymstwa

natomiast w przypadku Ukraińców

i Polaków. Coś, co mialo być pulap-

będzie musial klaść swe życie w ofie-

polskiego: ,,O wojnę powszechną za

austriackich, bywalo, że wstępowali

ką zastawioną na wladzę w Kijowie

rze". Trudno oprzeć się wrażeniu pro-

wolność ludów/ Prosimy Cię, Panie".

oni do habsburskiej armii na ochot-

­ okazalo się jej zwycięstwem. Od

fetyzmu tego ustępu, jeśli spojrzymy

nika ­ mowa tu przede wszystkim o

Co ważne, nie bylo to marzenie wy-

tej pory nie reprezentowala ona tyl-

na to, jaki los zgotowali Ukrainie bol-

Strzelcach Siczowych, na których

lącznie polskie. Podzielaly to pragnie-

ko Ukraińców, ale calą spoleczność

szewicy, począwszy od lutego 1918,

Mychajlo Hruszewski, prze-

temat naroslo wiele nieporozumień

nie i inne zniewolone narody, spośród

Ukrainy, co dodawalo powagi rodzą-

kiedy po zajęciu Kijowa dokonali mor-

wodniczący centralnej Rady

ze względu na późniejsze dzieje

których największa liczba znalazla się

cej się ukraińskiej podmiotowości.

du na 5 tysiącach osób oskarżanych

ukraińskiego nacjonalizmu... Moż-

lego ustroju carskiego, natomiast sil

w Imperiach: rosyjskim, austro-wę-

Wszelkie sprawy polityczne, w

o sympatie ,,mazepińskie". Najnowszy

dążących do jego obalenia bylo cal-

gierskim i tureckim, w wielkim (świa-

na wszelako ­ znowu, przy dużym

tym narodowe, rozgrywające się na

akt tego dramatu oglądamy zupelnie

uproszczeniu ­ ze względu na hi-

kiem sporo. Po sukcesie tzw. rewo-

towym) konflikcie slusznie upatrując

terenie bylego Imperium Rosyjskie-

wspólcześnie w Donbasie.

storyczne aluzje, cel walki oraz do-

lucji lutowej zaktywizowali się m.in.

go zyskaly nową dynamikę wraz

szansy na emancypację, czy wręcz

Tymczasem wróćmy do historii...

bór taktycznych sojuszników, przy-

Ukraińcy, którzy w oparciu o rozmaite

ze zwycięstwem rewolucji bolsze-

stworzenia wlasnego państwa.

Są poważni historycy, którzy uznają

równać tę formację do Legionów

partie i organizacje spoleczne o pro-

wickiej. Wyczuwszy pismo nosem,

Wśród owych pragnących wy-

IV Uniwersal Centralnej Rady za ,,krok

Pilsudskiego. Walka u boku Austrii

filu socjalistycznym i narodowym jed-

tzn. przyrost mocy petersburskiego

emancypować się narodów zna-

wstecz" wobec III-go. Prześledźmy

byla zresztą zgodna z wytycznymi

nocześnie zwolali Centralną Radę, a

centrum wobec peryferii ­ jak gdyby

leźli się Ukraińcy. Ich przypadek

ich argumentację.

nakreślonymi przez Naczelną Radę

następnie obwolali jej przewodniczą-

niezależnie od stosownych deklara-

jest ciekawy przynajmniej z dwóch

Centralna Rada URL zdecydo-

cym historyka Mychajlo Hruszewskie-

cji Wlodzimierza Lenina ­ Centralna

wala się na oderwanie się od Rosji

go, autora monumentalnego opra-

Rada w swym III Uniwersale pro-

nie po to, by stać się niezależnym

cowania ,,Historia Ukrainy-Rusi". Na

klamowala utworzenie Ukraińskiej

państwem, ale by na chwilę stać się

razie Centralna Rada pozostawala

Republiki Ludowej (Ukraińskoj Na-

podmiotem polityki międzynarodowej

calkowicie lojalna wobec petersbur-

rodnoj Respubliki ­ UNR), stanowią-

­ żeby móc podpisać pokój brzeski,

skiego Rządu Tymczasowego.

cej formalnie część Rosyjskiej So-

a tak naprawdę aby spelnić żądania

W swym pierwszym, czerwco-

wym Uniwersale (manifeście) kijow-

ski parlament ­ bo tym de facto byla

Centralna Rada ­ wykonal kolejny

krok w stronę emancypacji, oglasza-

jąc, że ,,od tej pory sami będziemy

tworzyć nasze życie", co stanowilo

formulę kompromisową między lojal-

nością wobec Petersburga, a coraz

silniejszym żądaniami formulowanymi

przez ukraiński ruch niepodleglościo-

wy, domagający się pelnego zerwa-

na z rosyjskim centrum. To ostatnie

bylo niemożliwe nie tyle ze względu

Miejsce posiedzeń centralnej Rady w Kijowie

na tchórzostwo, czy brak wyobraź-

ni czlonków Centralnej Rady, ale ze

cjalistycznej Federacyjnej Republiki

Niemiec i Austro-Węgier. Większą

względu na fakt, iż nowo utworzona,

Radzieckiej ­ późniejszego Związku

swobodą mialaby się zatem cieszyć

niepodlegla Ukraina, stanowiąc pole

Radzieckiego. Niepodlegla Ukraina

pozostająca autonomią w ramach

starcia między Państwami Centralny-

stawala się faktem, chociaż pewne

Imperium Ukraina, niż podobny te-

mi a Rosją, najprawdopodobniej ule-

związki z Petersburgiem zostaly za-

rytorialnie kraj pozostający pod wply-

glaby szybkiemu rozbiorowi i stracila

chowane. Jak czytamy w III Uniwer-

wem Petersburga.

swój żywot.

sale: Centralna Rada zobowiązywala

A teraz spróbujmy na tak posta-

Konsekwencją ogloszenia I Uni-

się ,,dopomóc calej Rosji, aby cala

wioną kwestię odpowiedzieć. Jak-

wersalu bylo powolanie pelniącego

Republika Rosyjska stala się federa-

kolwiek skonstruowana przez Niem-

rolę egzekutywy Sekretariatu Gene-

cją równych i wolnych narodów".

ców ukraińska niepodleglość ­ albo

ralnego Centralnej Rady, w którego

I oto nadchodzi punkt kulmina-

jej pozór ­ wydaje się podejrzana, to

szeregach znalazly się już wówczas

cyjny. Pod koniec 1917 i na początku

warto zwrócić uwagę na fakt, że nikt

tak znane z późniejszych przeobra-

1918 państwa centralne tryumfowaly

przed Wilhelmem II i Karolem I w tej

IV Uniwersal centralnej Rady Ukraińskiej Republiki Ludowej

żeń politycznych postacie jak: Wo-

na froncie wschodnim. Litwa, Bialo-

sprawie się nie wypowiadal, co sta-

względów. Po pierwsze, inaczej niż

Ukraińską, zlożoną z liderów socja-

lodymyr Wynnyczenko, czy Symon

ruś, Ukraina zostaly wzięte. Zarówno

nowilo zmianę fundamentalną. Od

chociażby Finowie, czy Litwini, nie

listyczno-niepodleglościowych partii

Petlura. Ten ostatni stanąl na czele

przedstawicielom Berlina i Wiednia,

zwycięskich na Wschodzie Państw

pozostawali oni pod wladzą jednego

ukraińskich w Galicji na czele z Ko-

Sekretariatu Spraw Wojskowych (od-

jak i wyslannikom Kijowa zależalo na

Centralnych więcej wytargować się

stiem Lewyckim...

ośrodka politycznego, ale mieszkali

powiednika naszego MON-u), zmie-

nie dalo. Przyrównajmy Państwo

tym, żeby podpisać pokój między im-

pod dwiema różnymi okupacjami ­

Wojna na wschodzie Europy mi-

rzając konsekwentnie do rozbudowy

Ukraińskie do utworzonego przez

periami a PAŃSTWEM ukraińskim po

w ich przypadku: rosyjską i austriac-

jala w rytm kolejnych prób zagarnię-

ukraińskich sil zbrojnych.

Napoleona Księstwa Warszawskie-

to, by zapewnić sobie dostawę zbo-

ką. Po drugie, znacząco odmienne

cia przez Rosjan Galicji, nazywanej

I Uniwersal wzbudzil również nie-

go, również będącego państwem o

ża, wyrobów przemyslowych (m.in.

warunki narodowego bytowania w

przez nich pogardliwie ,,gniazdem

chęć w Petersburgu. Zgodnie z wielo-

ograniczonej suwerenności. W 1807

z Donbasu), oraz rekruta. I tak oto

mazepiństwa", promieniującym rów-

warunkach braku państwowości,

wiekową zasadą Kijów jest pramatką

r. sprawa polska, mająca być raz na

w IV Uniwersale ogloszonym w

nież na Ukrainę naddnieprzańską.

których najbardziej jaskrawym przy-

miast ruskich, ale prawdziwe serce

zawsze zakopana i zapominania,

dniu 25 stycznia nowego stylu, Cen-

Zasadniczy przelom nastąpil w roku

kladem byl skrajnie różny stosunek

świętej Rusi bije w Moskwie, ewen-

powrócila jako kwestia w polityce

tralna Rada oprócz obietnicy reformy

wladzy do Kościola grecko-kato-

1917. W lutym (wedlug nowego ka-

tualnie w Petersburgu. Sam fakt, że

europejskiej i nigdy już z niej nie

rolnej, oglosila pelną niepodleglość

lickiego, omal nie doprowadzily do

lendarza ­ w marcu) w Petersburgu

Ukraina formuje swoje stanowisko,

wypadla, mimo iż samo Księstwo

Ukraińskiej Republiki Ludowej od im-

wyksztalcenia się dwóch narodów

nikt już nie chcial bronić zmursza-

zostal przyjęty nad Newą z dużym

istnialo raptem kilka lat.

perialnego centrum, tytulując się np.