22

Okruchy historii

30 stycznia­12 lutego 2018 nr 2 (294) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Jak Polacy Charków budowali (cz. XXI)

Polscy absolwenci uniwersytetu charkowskiego

i ich zaslugi dla Syberii

Bezkresna syberia w polskiej historiografii bywa postrzegana jako miejsce kator-

gi Polaków po powstaniach kościuszkowskim, listopadowym i styczniowym. Nie

zaprzeczając temu, należy także zauważyć, że z każdej fali zeslańców jakaś część

Polaków po odbyciu kar dobrowolnie zostawala na syberii. Byla też pewna grupa

ludności polskiej, która po utracie wlasnej państwowości dobrowolnie udawala

się na te ziemie w poszukiwaniu pracy i lepszego życia.

nich pochodzil ze wsi Nadieżda pod

ludności, zarówno polskiej, jak i ro-

MARIAN sKOWyRA

Poltawą, gdzie urodzil się w 1771

syjskiej, i wedlug swych możliwości

W tym opracowaniu mamy zamiar

roku w rodzinie Piotra. Studia me-

pelnil poslugę medyczną. Gdy zatem

ukazać Polaków związanych z Char-

dyczne w latach 1783-1802 odbyl

odbyl okres katorgi, przybyl do Char-

kowem, szczególnie z tamtejszym

w Moskwie, po czym otrzymal skie-

kowa, gdzie podjąl studia medycz-

uniwersytetem, jako jego absolwen-

rowanie na stanowisko profesora

ne na miejscowym uniwersytecie.

tów i profesorów, którzy zdecydowali

anatomii i fizjologii na uniwersytecie

Pierwsze lata poslugi odbywal w Ka-

się na osiedlenie się w tym surowym

w Kazaniu. Byl pierwszym i jedynym

mieńcu Podolskim, myśląc o powro-

regionie. Niniejszy temat zostal zasy-

wykladowcą, a także kierownikiem

cie na Syberię. Nie udalo się jednak

gnalizowany w jednym z poprzednich

nowo powolanej katedry Anatomii i

powrócić, gdyż zmarl w 1898 roku.

artykulów na temat ,,Polskich badaczy

Fizjologii kazańskiego uniwersytetu.

Stanislaw Galecki (1820-?) po-

Jakucji i Syberii związanych z Char-

W 1809 roku jako akuszer pracowal

chodzący z terenów Wolynia studio-

kowem".

w Woroneżu, a w 1811 przybyl do

wal medycynę na uniwersytecie me-

Na podstawie źródel i dostępnych

Charkowa, gdzie zostal zatrudniony

dycznym w Charkowie, który ukończyl

Robert stanislawski

opracowań można wyszczególnić kil-

w charakterze wykladowcy akusze-

w 1845 roku. Niewiele jest informacji

ka przyczyn dobrowolnego osiedlania

tego zawodu. Polscy lekarze zostali

ra na charkowskim uniwersytecie

o jego dzialalności lekarskiej. Wiado-

się na Syberii Polaków: 1) pokusa

przyjęci zarówno do slużby wojsko-

medycznym. Zdobyl szczególną po-

mo, że prawdopodobnie za udzial w

Józef Jeżowski

korzyści i uroki życia na Syberii; 2)

wej, jak i cywilnej. W jednym z zarzą-

pularność jako wykladowca (1811­

powstaniu zostal skazany na katorgę.

brak innych możliwości życia; 3) sta-

1868 roku powiadamialy generala-

dzeń zastępca generala-gubernatora

1817) chorób dziecięcych. Tutaj po-

Pierwotnie znajdowal się w Usolu,

rość lub choroba; 4) brak środków

gubernatora, prosząc także o popar-

Wschodniej Syberii gen. Konstanty

zostal do śmierci, która nastąpila w

skąd w październiku 1868 roku mial

finansowych na powrót do Ojczyzny;

cie dla przeniesienia Różyńskiego

Szelasznikow tak pisal: ,,Skoro na Sy-

1819 roku. Wedlug niektórych auto-

być skierowany do leczenia ludności

5) utrata w kraju rodziny i majątku,

na nowe stanowisko, motywując, że

berii Wschodniej pośród politycznych

rów Kamieński mial umrzeć 6 sierp-

wiejskiej w okręgu irkuckim. Dając

6) utrata przyjaciól lub wstyd przed

jest on dobrze im znanym i cenionym

zeslańców jest wielu lekarzy, felcze-

nia 1819 roku w Kijowie. W Charko-

się poznać jako doskonaly lekarz, w

najbliższymi; 7) zalożenie rodziny na

chirurgiem i akuszerem, cieszący się

rów i innych specjalistów medycyny,

wie Kamieński wydal kilka publikacji,

następnym roku zostal przeniesiony

Syberii. Istotną przyczyną pozostania

ogólną sympatią. Brak jest wiadomo-

należy w miarę możliwości osiedlać

w tym slownik lacińsko-rosyjski oraz

w charakterze lekarza sanitarnego do

na Syberii stawal się zarobiony tam

ich w miejscowościach, gdzie brak ta-

wiele publikacji naukowych.

majątek, którego nie sposób bylo po-

kich sil, i w koniecznych przypadkach

Drugą grupę lekarzy stanowili

zostawić. Inni natomiast, zachęceni

dopuszczać do medycznych poslug,

medycy wojskowi. Tutaj na pierw-

przykladem sukcesu swoich krajan,

pozostawiając ich jednocześnie pod

szym miejscu należy wyszczególnić

jechali na Syberię w poszukiwaniu

nadzorem policyjnym i kontrolą tam-

kolejnego Jana Kamieńskiego (?

pracy i lepszego życia. Zdarzaly się

tejszych slużb lekarskich". Jednym

-1862), pochodzącego z Wileńsz-

także przypadki, że dawni jeńcy po-

z takich lekarzy byl wspominany już

czyzny. Tam też ukończyl studia me-

lityczni po powrocie do stron ojczy-

Wlodzimierz Budziński, który docze-

dyczne i następnie zostal zatrudnio-

stych nie odnajdywali się w nowej

kal się wielu uhonorowań w mia-

ny jako lekarz marynarki wojennej.

rzeczywistości, toteż ponownie de-

stach jego pracy.

Pracowal na terenie Syberii. Po 1839

cydowali się na powrót do dawnego

Lekarzami cywilnej ludności na

roku przybyl do Charkowa, gdzie po

miejsca zsylki. Można z pewnością

terenie Syberii byli również Stanislaw

wielu latach poslugi lekarskiej zmarl

stwierdzić, że Syberia dla wielu stala

Galecki, Lucjan Różycki i Jan Kamień-

w 1862 roku.

się nową ojczyzną. Tam wznosili wla-

ski ­ jeden z dwóch Janów Kamień-

Warto także wspomnieć o jeszcze

sne domy i kościoly. Tabela nr 4 po-

skich.

jednym lekarzu wojskowym ­ Józefie

daje przybliżoną ilość Polaków, zwią-

Ciekawe doświadczenie medycz-

Kalikście Dubickim (1825-?), który

W drodze na syberię

zanych z Charkowem, którzy wybrali

ne na terenie Syberii zdobyl także

studia medyczne sfinalizowal w Mo-

ści o Różyńskim w nowym miejscu,

Irkucka. Pod koniec życia udalo mu

dobrowolną migrację na Syberię.

Wladyslaw Felicjan Dyczakowski-

skwie. Po studiach zostal zatrudniony

gdyż zmarl w następnym roku po

się powrócić na Ukrainę, gdzie zmarl

na stanowisku ordynatora jednego ze

przyjeździe do Mariińska.

po 1880 roku, gdyż w tym roku po raz

szpitali wojskowych. Od 1850 roku

Z Charkowem jest związanych

ostatni jest wymieniany w spisach le-

jako starszy lekarz czas wolny po-

dwóch wybitnych lekarzy o jedna-

karzy.

święcal na podróże, podczas których

kowym imieniu i nazwisku ­ Jan

Kolejny z absolwentów charkow-

prowadzil badania botaniczne, bal-

Kamieński (1771­1819). Pierwszy z

skiego uniwersytetu medycznego Lu-

neologiczne i mineralne. W tym celu

cjan Różyński (1830­1869) pierwot-

badal tereny guberni charkowskiej,

nie chcial poświęcić się slużbie me-

witebskiej, mohylewskiej i smoleń-

dycznej dla marynarki wojennej. Po

skiej. Zostal także wybrany ordyna-

ukończeniu studiów w Charkowie zo-

torem szpitala w Wyborgu w Wielkim

stal powolany do marynarki wojennej,

Księstwie Fińskim. W 1870 roku odbyl

jednak za udzial w powstaniu z 1863

podróż naukową do Paryża, a następ-

roku aresztowany i internowany na

nie osiedlil się na stale w Rydze, gdzie

katorgę w guberni jenisejskiej. Przez

otworzyl pierwszy w ówczesnej Rosji

pewien czas przebywal w Krasno-

zaklad higieny i dezynfekcji, jednocze-

jarsku, gdzie od 1866 roku pracowal

śnie kierując miejscowym szpitalem.

jako felczer. W grudniu 1868 roku 14

15 listopada 1876 roku w Tom-

pracowników kopalni zlota w Mariiń-

sku zmarl Florian Zachiewicz (1821­

sku zwrócilo się do wladz jenisejskich,

Pod koniec XIX wieku na terenie

Dolina (1840­1898). Pochodzil z

1876), dawny absolwent charkow-

aby ,,Różyński jako dobry lekarz", któ-

Rosji dopuszczono do wykonywania

terenów Podola. Będąc na II kursie

skiego uniwersytetu, który ponad 30

ry często ratowal ich w chorobach,

zawodu lekarza polskich medyków,

uniwersytetu medycznego w Kijowie,

lat byl akuszerem w Tomskiej guber-

mógl być opiekunem robotników pól-

znajdujących się w granicach tego

zostal za udzial w powstaniu zeslany

ni. Po jego śmierci w Tomsku pozo-

nocnej części jenisejskiego górnicze-

państwa. Obok przebywających już

na katorgę do guberni irkuckiej. Tam

stala jego rodzina: żona Antonina

go okręgu. Na podstawie tego pisma

tam lekarzy, w poszukiwaniu pra-

zetknąl się z ogromem potrzeb w

oraz dzieci ­ Wladyslaw, Bronislawa

strona  tytulowa  książki

wladze w Krasnojarsku 23 grudnia

cy ruszyli kolejni przedstawiciele

sferze medycznej wśród miejscowej

i Maria.

Jana Kamieńskiego