20

Okruchy historii

30 maja­14 czerwca 2018 nr 10 (302) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Józef klemens Pilsudski ­ a niepodleglość Polski (cz. II)

nia z grupą wileńską. Natychmiast

czasu zwolania Sejmu Ustawodaw-

DOROTA DOWDA

zostal zatrzymany Józef Pilsudski,

czego powierzono wladzę w kraju

Józef Pilsudski nie lubil rosyj-

który przenocowal w Wilnie i oprowa-

jako tymczasowemu naczelnikowi

skiego gimnazjum, wychowywany

dzal po mieście jednego z konspira-

państwa. Dekrety tymczasowego

przez matkę w tradycji patriotycznej

torów, nie wiedząc o jego przynależ-

naczelnika państwa wymagaly kontr-

traktowal naukę w carskiej szkole,

ności spiskowej. Pięciu niedoszlych

asygnaty odpowiedniego ministra,

jako przykry obowiązek. W czasie

zamachowców zostalo powieszo-

ale gdy czlonkowie gabinetu byli

nauki w rosyjskim gimnazjum zostal

nych, pośród których byl starszy brat

przez tymczasowego naczelnika

tylko trzy razy ukarany aresztem

Lenina Aleksander Uljanow.

państwa Józefa Pilsudskiego powo-

szkolnym. Po raz pierwszy dotyczylo

Bronislaw Pilsudski otrzymal wy-

lywani i przed nim odpowiedzialni,

to rozmowy w języku polskim z kole-

rok śmierci, który zostal zamieniony

mialo to znaczenie formalne. Rząd

gami, po raz drugi nie oddal na mie-

na piętnaście lat katorgi (przymuso-

Jędrzeja Moraczewskiego upadl po

ście honorów dyrektorowi szkoly, zi-

wych ciężkich robót). Starszy brat

przeprowadzonym zamachu stanu.

gnorowal także osobę generala gu-

przyszlego marszalka Bronislaw Pil-

W nocy z 4 na 5 stycznia 1919 roku

bernatora. Józef Pilsudski razem z

sudski zostal zeslany na Sachalin,

grupa prawicowych spiskowców pod

bratem Bronislawem należal do taj-

który uważany jest za jedno z najgor-

kierownictwem pulkownika Mariana

nej mlodzieżowej organizacji ,,Spój-

szych miejsc dla zeslanych. Po przy-

Januszajtisa i księcia Eustachego Sa-

nia", która liczyla kilkunastu czlon-

byciu na Sachalin Bronislaw Pilsud-

piechę aresztowala premiera i kilku

ków, a jej dzialalność nie miala cha-

ski pracowal przy wyrębie lasu, po-

ministrów. Tymczasowy naczelnik

rakteru konspiracyjnego.

tem jako cieśla, aż trafil do kancelarii

państwa Józef Pilsudski zwymyślal

We wrześniu 1881 roku, w wieku

więziennej ­ na Sachalinie bylo malo

zamachowców w Belwederze i kazal

42 lat, zmarla Maria Pilsudska, co

ludzi wyksztalconych. Na zeslaniu

rozejść się do domów. Przywódcy za-

Józef Pilsudski przeżyl boleśnie. Ma-

Bronislaw Pilsudski poznal zeslańca

machowców otrzymali stanowiska w

ria Pilsudska ostatnie lata swojego

­ rosyjskiego etnografa Lwa Stern-

slużbie państwowej: Marian Janu-

życia spędzila w lóżku ze względu na

berga, co mialo decydujące znacze-

szajtis awansowal na generala, a

Muzeum Józefa Pilsudskiego w Belwederze

stan zdrowia, to jednak potrafila wy-

nie o jego przyszlości. Pod wplywem

książę Eustachy Sapiecha zostal po-

tworzyć cieplą, domową atmosferę,

Lwa Sternberga zainteresowal się

slem w Londynie. Tymczasowy na-

zo, którego urodzila mu na Sachalinie

stal się najważniejszą osobą w kraju,

która lagodzila spory rodzinne. Pa-

badaniami kultury tubylczej ludności:

czelnik państwa Józef Pilsudski byl

Chubsamma, przekazal nazwisko Pil-

politykiem, z którym wiązano duże

mięć o matce Marii Pilsudskiej za-

zbieral kolekcje etnograficzne, foto-

zadowolony z próby zamachu, ponie-

sudski kolejnym potomkom rodziny.

nadzieje. Internowanie pozbawilo go

chowal Józef Pilsudski do ostatnich

grafowal i zająl się opracowaniem

waż umożliwilo mu to dymisję rządu

Żaden z braci Bronislawa Pilsudskie-

zarzutu wspólpracy z Niemcami, stal

chwil swojego życia. Kilka miesięcy

slowników. Dzialalność Bronislawa

Jędrzeja Moraczewskiego, a także

go nie doczekal się męskiego potom-

się ofiarą prześladowań, symbolem

po śmierci matki Ziuk ukończyl naukę

Pilsudskiego zainteresowala pracow-

mial kandydata na nowego premiera.

ka. Jedyny męski potomek rodziny

walki z okupantem. Prowadzona

w gimnazjum i zlożyl podanie na wy-

ników placówek naukowych Sankt

Byl to Polak, którego znal i podziwial

Pilsudskich mieszka w Japonii i nazy-

umiejętnie akcja propagandowa kre-

dzial medyczny uniwersytetu w Char-

Petersburga i Wladywostoku. Broni-

caly świat, gorący patriota, posiada-

wa się Kazuyasu Kimura Pilsudski.

owala Józefa Pilsudskiego na wodza

kowie. Koszty utrzymania w Charko-

slaw Pilsudski zostal objęty amnestią,

jący kontakty wśród najwybitniej-

Józef Pilsudski podczas procesu

narodu. Komendant Józef Pilsudski

wie byly znacznie niższe niż w Pe-

co spowodowalo, że otrzymal zlago-

szych polityków ­ pianista i kompo-

spiskowców zeznawal jako świadek,

wydawal się być jedynym czlowie-

tersburgu, dlatego Józef Pilsudski

dzenie wyroku do dziesięciu lat z

zytor Ignacy Jan Paderewski. Lata

ale i tak otrzymal karę za przypadko-

kiem, który móglby przejąć wladzę w

wybral studia medyczne w Charko-

obowiązkiem osiedlenia się na Sybe-

wojny pianista i kompozytor spędzil

we kontakty ze spiskowcami i zostal

Polsce. Zdanie takie wyglaszala za-

wie. Praktyka lekarska zapewniala

rii. Podjąl pracę we Wladywostoku w

w Stanach Zjednoczonych, gdzie

skazany w trybie administracyjnym

równo opinia publiczna, jak i politycy

wyższy dochód, niż posada nauczy-

muzeum. Po otrzymaniu propozycji

bardzo przyslużyl się Polsce. Przyj-

(bez procesu sądowego) na pięć lat

od skrajnej prawicy po socjalistów.

ciela, urzędnika lub inżyniera. W tych

od carskiej akademii nauk Bronislaw

mowany przez amerykańskich polity-

osiedlenia na Syberii. Józef Pilsudski

Józef Pilsudski z Kazimierzem Sosn-

czasach studia medyczne podejmo-

Pilsudski powrócil do badań kultury

ków, poruszal problematykę niepod-

zawsze podkreślal, że razem z bra-

kowskim przyjechal do Warszawy

wali ludzie o niespokojnych charakte-

ludności Sachalinu (Ajnów, Gllaków,

leglościową, a także prowadzil dzia-

tem Bronislawem w sprawę spisku

specjalnym pociągiem z Berlina rano

rach, i którzy nie podjęli jeszcze de-

Oroków i Maugunów). Zamieszkal w

lania mające na celu konsolidację

na życie Aleksandra III zostali przy-

10 listopada 1918 roku. Wladze nie-

cyzji co do dalszej drogi życiowej.

wiosce Ai z rodziną Chuhsamma,

Polonii amerykańskiej. Jako zago-

padkowo zamieszani, co nie mialo

mieckie zachowaly ścislą tajemnicę,

Józef Wincenty Pilsudski wymarzyl

krewną (bratanicą lub siostrzenicą)

rzaly wróg Niemiec, wspólpracowal z

żadnego znaczenia dla wladz rosyj-

ponieważ o powrocie komendanta

sobie, że syn będzie inżynierem. W

wodza Kimur Bafunke. Bronislaw Pil-

Romanem Dmowskim, ale nie zga-

skich. Ten dziewiętnastoletni chlopak

Józefa Pilsudskiego wiedzialo tylko

Charkowie spędzil Ziuk tylko rok, o

sudski ze swoją partnerką mial dwoje

dzal się z jego antysemickimi wypo-

Józef Pilsudski zostal zeslany za

kilka osób. Na peronie na komendan-

którym malo można znaleźć informa-

dzieci: syna Sukezo i córkę Kyo. Od

wiedziami. Przypuszczalnie dzięki

Ural, nie mając żadnej pewności, że

ta Pilsudskiego czekali: książę Zdzi-

cji. Józef Pilsudski dwukrotnie w

partnerki z rodziny Chubsumma Bro-

postawie Ignacego Jana Paderew-

po pięciu latach powróci w rodzinne

slaw Lubomirski (czlonek Rady Re-

Charkowie byl na kilka dni w areszcie

nislaw Pilsudski zarazil się chorobą

skiego zawdzięczamy wzmianki o

strony, ponieważ wladze rosyjskie

gencyjnej), a także szef miejscowego

policyjnym. Po raz pierwszy za udzial

weneryczną, ponieważ na początku

sprawie polskiej w wypowiedziach

często przedlużaly termin pobytu na

POW Adam Koc. Z wydarzenia nie

w studenckiej demonstracji, a po raz

XX wieku 95 procent Ajnów chorowa-

prezydenta Woodrowa Wilsona, a w

Syberii. Podróż na Syberię za Ural

zachowala się żadna dokumentacja

drugi z nieznanych powodów. Mlody

lo na kilę. Prawdopodobnie wlaśnie

szczególności 13 punkt jego orędzia

pokazala mu co to znaczy być ze-

fotograficzna. Józef Pilsudski natych-

Józef Pilsudski próbowal przenieść

to schorzenie bylo przyczyną jego

ze stycznia 1918 roku. Ignacy Jan

slańcem. Sześćdziesięciu więźniów,

miast przejąl wladzę, ponieważ Rada

się na uniwersytet w Dorpacie (obec-

samobójczej śmierci w Paryżu. W

Paderewski podjąl decyzję, że wraz z

w tym Ziuk byl jedynym Polakiem,

Regencyjna przekazala mu swoje

nie Tartu w Estonii). Uczelnia w Do-

czasie ostatnich lat życia Bronislaw

końcem wojny jego misja na konty-

wyruszylo z Moskwy pod koniec 1887

uprawnienia, a następnie dokonala

rpacie cieszyla się dobrą renomą

Pilsudski podróżowal pomiędzy Za-

nencie amerykańskim się zakończy-

roku. Podróżowali koleją, barkami,

samorozwiązania. Rząd lubelski od-

wśród studentów, na uczelni studio-

kopanem, Francją i Szwajcarią. W

la. Nie bral pod uwagę kariery zawo-

pieszo i furmankami, do Irkucka do-

dal się do dyspozycji komendanta

walo wielu Polaków. W następnym

Zakopanem z inicjatywy Bronislawa

dowego polityka. Pragnąl wlączyć się

tarli dopiero po czterech miesiącach.

Pilsudskiego, który wydawal się jedy-

roku akademickim Józef Pilsudski

Pilsudskiego zostala utworzona Sek-

w pracę przy odbudowie niepodleglo-

Na rozkaz gubernatora Józef Pilsud-

nym czlowiekiem zdolnym do opano-

nie kontynuowal studiów na uczelni

cja Ludoznawcza Polskiego Towa-

ści Polski. W styczniu 1919 roku

ski mial się osiedlić w Kiereńsku nad

wania sytuacji W tych dniach Józef

w Dorpacie. Przebywal w Wilnie, w

rzystwa Tatrzańskiego. Bronislaw

Ignacy Jan Paderewski objąl stano-

Leną, polożonym o 1000 kilometrów

Pilsudski nie zapomnial o Aleksan-

którym związal się z mlodzieżą kon-

Pilsudski wówczas napisal swoje naj-

wisko premiera, a w lutym zostaly

na pólnoc od Irkucka. Jednak zanim

drze, gdyż nie widzial jeszcze swojej

spirującą. Na ten temat zachowalo

ważniejsze prace etnograficzne na

przeprowadzone wybory do Sejmu

dotarl do miejsca zeslania uczestni-

córki. W dniu powrotu z Magdeburga

się malo informacji. Grupa konspira-

podstawie materialów zgromadzo-

Ustawodawczego. Wybory nie przy-

czyl (przez przypadek) w buncie

skierowal swoje kroki na Pragę do

cyjnej mlodzieży wileńskiej w sposób

nych na Dalekim Wschodzie. Po wy-

niosly rozstrzygnięcia, ponieważ:

więźniów, w wyniku czego stracil dwa

mieszkania Aleksandry. Aleksandra

przypadkowy związala się z frakcją

buchu I Wojny Światowej otrzymal

prawica, lewica i centrum otrzymaly

przednie zęby i otrzymal wyrok sze-

i Józef Pilsudski nie mogli jeszcze

terrorystyczną Narodowej Woli. Ro-

paszport austriacki. Bronislaw Pil-

podobną liczbę mandatów. Wybór

ściu miesięcy aresztu, który mial od-

zamieszkać razem, Józef Pilsudski

syjscy rewolucjoniści przygotowywali

sudski byl zwolennikiem Romana

Konstytuanty, a także desygnowanie

być w Kiereńsku. W Kiereńsku nad

zamieszkal w mieszkaniu przy ulicy

zamach na cara Rosji Aleksandra III.

Dmowskiego i jego Komitetu Narodo-

Ignacego Paderewskiego na premie-

Leną poznal kolonię Polaków. 20

Moniuszki, a po kilkunastu dniach

W zamachu na cara planowali użyć

wego Polskiego. Bronislaw i Józef

ra pozwolilo na uznanie rządu pań-

kwietnia 1892 toku dobiegla końca

wprowadzil się do Belwederu. Na-

bomby  zawierającej  mieszaninę

mieli różne zdania co do otaczającej

stwa polskiego przez zwycięską ko-

kara zeslania Józefa Pilsudskiego.

tomiast Aleksandra zamieszkala

strychniny z atropiną. Bronislaw Pil-

ich rzeczywistości. 21 maja 1918

alicję. Józef Pilsudski zlożyl swoje

Nie przedlużono mu pobytu na Sybe-

przy ulicy Koszykowej. Nadal byla

sudski, który na ferie świąteczne

roku cialo Bronislawa Pilsudskiego

pelnomocnictwa, i zgodnie z ,,malą

rii, pozwolono powrócić na Litwę.

tylko i wylącznie konkubiną, ale mogli

przyjechal z Petersburga, gdzie stu-

zostalo wylowione z Sekwany, przy-

konstytucją" przyjąl obowiązki na-

Przez dwa miesiące czekal na wy-

się wreszcie spotykać i spędzać czas

diowal prawo, dostarczyl truciznę do

czyną jego śmierci bylo utonięcie ­

czelnika państwa, stając się konsty-

schnięcie dróg po zimie. Wyruszyl

razem. Wolnego czasu Józef Pilsud-

bomby w Wilnie. Zamach na cara

prawdopodobnie byla to śmierć sa-

tucyjną glową państwa, politykiem

prosto do Wilna, dokąd dotarl ostat-

ski mial stosunkowo niewiele. Na

Rosji Aleksandra III nie powiódl się.

mobójcza. Zostal pochowany w Pa-

odpowiedzialnym przed Sejmem

niego dnia czerwca. Rodzina Pilsud-

początku gabinet rządu uznal Igna-

Agent policji, który śledzil jednego z

ryżu na Montmorency. Na cmenta-

Ustawodawczym. Oficjalnie jako na-

skich ostatecznie stracila Zulów, ma-

cego Daszyńskiego za zbyt lewico-

konspiratorów, widząc jego wśród

rzu w Zakopanem na Pęksowym

czelnik państwa Pilsudski pelnil funk-

wego i radykalnego, wobec czego

jątek sprzedano na licytacji. Na Sy-

mlodych ludzi na trasie przejazdu

Brzyzku znajduje się symboliczna

cje reprezentacyjne.

nowym premierem zostal socjalista

berię wyruszyl dziewiętnastoletni

cara, prewencyjnie aresztowal calą

mogila Bronislawa Pilsudskiego. Do-

Ignacy Paderewski pelnil swoją

Jędrzej Moraczewski. 22 listopada

chlopiec, po pięciu latach zeslania

grupę mlodych ludzi. Po ujawnieniu

robek naukowy Bronislawa Pilsud-

funkcję na arenie międzynarodowej,

1918 roku ukazal się podpisany przez

powrócil mlody mężczyzna, który nie

planów zamachowców natychmiast

skiego jest ceniony przez etnografów.

byl jednocześnie ministrem spraw

Józefa Pilsudskiego i Jędrzeja Mora-

wiedzial jaką drogę życia wybrać.

zostalo rozpoczęte śledztwo. Dwóch

Dla etnografów Bronislaw Pilsudski

zagranicznych, ale jako premier Pol-

czewskiego ,,Dekret o najwyższej

Odosobnienie w Magdeburgu po-

aresztowanych mlodych ludzi pod-

jest najbardziej znanym czlonkiem

ski nie podolal problemom odbudowy

wladzy reprezentacyjnej Republiki

zwolilo Józefowi Pilsudskiemu zgro-

czas przesluchań zdradzilo powiąza-

rodziny Pilsudskich. Jego syn Suke-

kraju po stuletniej niewoli. Premier

Polskiej". Józefowi Pilsudskiemu do

madzić kapital polityczny. Pilsudski