28

Z pamiętnika podróżnika

30 maja­14 czerwca 2018 nr 10 (302) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

klasztory rzymskokatolickie na wschodzie

Rzeczypospolitej ­ brygidki

Od zakonów męskich przejdźmy teraz do zakonów żeńskich. Rozpoczniemy od

Zakonu Sióstr św. Brygidy, którego klasztory ­ po kasacie przez Austriaków i Ro-

sjan ­ w okresie Związku Radzieckiego cieszyly się nie najlepszą slawą.

z Lublina w 1613 roku. Wkrótce po

Obecnie jest tu areszt śledczy

DMYTRO ANTONIUK

tym powstal konwent dla panienek z

nr 19. Dzięki pozwoleniu Centralnej

tekst i zdjęcia

rodzin szlacheckich. Byl bardzo sza-

penitencjarnej slużby Ukrainy udalo

nowany i w niektórych latach prze-

mi się wejść do środka, ale pozwolo-

Zakon Najświętszego Zbawiciela

bywalo w nim do 50 zakonnic. Praw-

no mi jedynie sfotografować niektóre

Świętej Brygidy (Ordo Sanctissimi

dopodobnie murowane zabudowa-

korytarze i klatkę schodową, którą

Salvatoris Sanctae Brigittae Sigles)

nia klasztorne powstaly w pierwszej

teoretycznie można odnieść do ory-

zalożony zostal w 1350 roku przez

polowie XVII wieku, ale zostaly one

ginalnych klasztornych. Kościól św.

św. Brygidę Szwedzką. Pochodzi-

zniszczone i spalone przez kozaków

Piotra w Kajdanach zostal zburzony

la z arystokratycznego rodu, ale

w 1648 roku i ponownie splądrowane

po II wojnie światowej. Jednak pod-

po śmierci męża, z którym miala 8

przez Szwedów w 1704 roku. Michal

czas calej ,,wycieczki" w tym miejscu

dzieci, osiadla w okolicy klasztoru

Koniecpolski zostal kolejnym dobro-

mialem specyficzne uczucie, związa-

cystersów. Miala mistyczne widzenia

czyńcą zakonu, i w latach 1730-1740

ne z pamięcią o historii tego zakladu.

i zdolność przewidywania przyszlo-

miala miejsce gruntowna przebudo-

W naszych czasach tu również ob-

ści. W jednym z widzeń Opatrzność

wa klasztoru. Wówczas otrzymal on

chodzą się z uwiezionymi bez cere-

Boża kazala Brygidzie zalożyć nowe

niewielki kościólek p.w. św. Piotra w

monii. Za brutalnie obchodzenie się

zgromadzenie zakonne. Przychylnie

Kajdanach.

z więźniami sądzono nawet jednego

odniósl się do tego król szwedzki Ma-

Kasata austriacka dosięgla klasz-

z kierowników tego aresztu. Mówi się

gnus Eriksson, który przekazal Brygi-

tor w 1782 roku, chociaż formalnie

od dawna, że instytucja ma zostać

dzie teren pod klasztor w Vadstenie.

siostry prowadzily szkolę dla dziew-

przeniesiona w inne miejsce poza

Niestety papież z Avignonu Klemens

cząt. Mialo to ochronić zakon przed

granicami miasta, ale jak do tej pory,

VI nie byl już tak przychylnie do Bry-

kasatą. Ale tak się nie stalo. Wladze

nic się nie dzieje. ,,Brygidki" wciąż

gidy nastawiony. Osiadla w Rzymie,

austriackie umieścily w klasztorze

stoją na swoim miejscu.

gdzie opracowala dla swego zakonu

więzienie, przebudowując wnętrza

W cieniu, że tak powiem, znane-

nową regulę. Byla zalamana brakiem

na przelomie XIX-XX wieków. Dziś

go sanktuarium Matki Boskiej na za-

stolicy apostolskiej w Rzymie i prze-

jedynie fachowcy mogą określić,

chodnim brzegu Bugu w klasztorze

niesieniem jej do Avignonu. Szwedka,

jaka część budynku pochodzi z

oo. bernardynów w Sokalu, klasztor

która już wslawila się milosierdziem i

okresu brygidek.

ss. brygidek znajdowal się doslow-

wzorowym życiem zakonnym, za-

W 1914 roku więzienie skasowa-

nie naprzeciwko, prawie w centrum

częla wysylać do papieży odezwy i

no i planowano rozebranie murów,

miasteczka. Szlachcic Jan Charbicki

petycje, które zaważyly na decyzji o

powrocie do Wiecznego Miasta.

W roku 1376 papież Urban V

Ruiny klasztoru brygidek sokalskich

ostatecznie zatwierdzil regulę za-

wych. Pod herbem umieszczono de-

Na terenach Rzeczypospolitej

konu, która pierwotnie przewidy-

wizę zakonu: Amor meus Crucifixus

do zgromadzenia wstępowaly glów-

wala powstanie zarówno męskich,

est ­ Milość moja ukrzyżowana jest.

nie dziewczęta i kobiety z rodzin

jak i żeńskich zgromadzeń. Podczas

Siostry chodzą w blękitnych lub sza-

zamożnych, dlatego zakonnice na-

gdy zakonnice mialy prowadzić

rych z bialym habitach, dopelnionych

zywano ,,szlachetnymi panienkami".

surowe życie zakonne, zakonnicy

czarnym kapturem na glowie. Prze-

Formalnie w ich ośrodkach istnialy

mieli prowadzić żywot wędrownych

orysze mają wyhaftowane na nim

szkoly, ale siostry prowadzily jedynie

kaznodziei. Jednak w XVII wieku

srebrny krzyż lub helm z krzyżem.

kontemplacyjny sposób życia. Do-

pozostala już jedynie żeńska galąź

Z pewnością najbardziej drama-

prowadzilo to do kasaty zakonu na

zakonu.

tyczną historię ma klasztor brygidek

terenach Austro-Węgier pod koniec

Zgromadzenie doznalo znaczne-

lwowskich ­ przy ul. Gródeckiej 24.

XVIII wieku. Dziś zgromadzenie św.

go uszczuplenia podczas Reformacji,

Są to dawne zabudowania klasztor-

Brygidy liczy niewiele sióstr, klasztory

gdy skasowano zakony w Szwecji,

,,Brygidki" luckie

ne, w których od kasaty klasztoru w

zaś są na wszystkich kontynentach,

Anglii i Niemczech. Przy tym siostry

1782 roku po dziś dzień mieści się

ale historyk Aleksander Czolowski

przekazal konwentowi teren w miej-

oprócz Australii.

często ginęly śmiercią męczeńską.

jedno z najstraszniejszych więzień.

zdolal temu zapobiec. Wladze II Rze-

scowości Babiniec i pierwsze bry-

Herb zakonu jest bardzo zlo-

Ostatecznie zakon przestal istnieć w

Fundatorką i pierwszą prze-

czypospolitej wykorzystywaly brygid-

gidki przeniosly się tu z Lublina. W

żony ­ wizerunek lwa, krzyża, mitr

XIX wieku po wojnach napoleońskich

oryszą klasztoru byla Anna Pora-

ki jako więzienie i przetrzymywano

czasie budowy wykorzystywano ma-

papieskich i wieńca cierniowego na

i innych, ale Watykan odrodzil go

dowska, która przybyla do Lwowa

tu wielu czlonków OUN. Niektórym

terialy i robotników, którzy budowali

tarczy heraldycznej i galęzi palmo-

znów w 1911 roku.

w czerwcu 1939 roku udalo się stąd

sąsiedni konwent bernardynów. Nie-

zbiec. Świadczy o tym stosowna ta-

dokończony klasztor dwukrotnie ­ w

blica na fasadzie.

roku 1648 i 1655 ­ rujnowali kozacy.

Pierwsi sowieci ze swej strony

Zabudowanie trzeba bylo stawiać od

przetrzymywali tu polskich woj-

nowa. Siostry wspomagala w tym

skowych i dzialaczy politycznych,

wojewodzina krakowska Krystyna

wśród nich również gen. Wlady-

Potocka. To na jej cześć nazwano

slawa Andersa. Gdy pod Lwów w

sąsiedni Krystynopol (dziś Czer-

1941 roku podchodzili Niemcy, to

wonograd). Po zakończeniu prac,

podobnie jak w innych więzieniach,

klasztor otoczono murem obronnym

w ,,brygidkach" odbyly się masowe

z kilkoma cylindrycznymi wieżami.

egzekucje i brutalne morderstwa.

Zapewne tak jak w innych

Gdy do Lwowa weszli Niemcy, za-

ośrodkach, również tu, w sokalskim

brygidki zajmowaly się sztalceniem

dokumentowali makabryczne stosy

mlodych szlachcianek. Niestety, nie

cial na dziedzińcu klasztornym. Na-

ustrzeglo to ich przed kasatą w 1784

kazali wówczas Żydom rozbieranie

roku. Kościól klasztorny przekaza-

tych stosów cial. Gdy ci uporali się z

no kaplanom parafialnym. Uchowal

tym zadaniem, zostali na dziedzińcu

się on do czasu II wojny światowej

więziennym również rozstrzelani. To

i prawdopodobnie ulegl zniszczeniu

wlaśnie w tym więzieniu do końca

podczas walk o miasto. Obok świąty-

lat 80. wykonywano wyroki śmier-

ci, kontynuując niechlubne tradycje

ni staly zabudowania klasztorne, któ-

rych część ocalala i obecnie znajduje

Czeka.

Lwowskie ,,brygidki" obecnie