img
22
Okruchy historii
30 czerwca­16 lipca 2018 nr 12 (304) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
Jak Polacy Charków budowali (cz. XXX)
Afery kryminalne z udzialem Polaków
w Charkowie po 1914 roku
W poprzednim opracowaniu zostala szczególowo ukazana sytuacja Pola-
ków w kryminale charkowskim do 1914 roku, która wyrażala się w dwóch
aspektach: dzialalności politycznej, za którą karano więzieniem lub zesla-
niem oraz indywidualnych przestępców, które w przypadku Polaków mia-
lo również charakter polityczny skierowany na odrodzenie Ojczyzny.
Przez wiele lat pracowal w
ludźmi, wśród których nie braklo
MARIAN SKOWYRA
sklepie z antykami przy ulicy Karla
elementu kryminalnego.
W XX wieku znacznie zmienily
Marksa, gdzie też zostal zamordo-
Jeszcze w przeddzień wybuchu
się motywy i dzialania przestępców.
wany w środę 25 czerwca o godzinie
I wojny światowej gazety Charkowa
Zamiast szlachetnej walki z wrogiem
10:00. Tak o tym wydarzeniu pisala
opisywaly, że niejaki mieszkaniec
w imię wzbogacenia wlasnego kra-
gazeta ,,Siegodnia". ,,Po zabójstwie
Warszawy o nazwisku Zgut mial przy-
ju, zrodzila się rywalizacja o szybkie
sprzedawcy, mężczyzna wygrzebal
wozić widokówki o charakterze por-
wzbogacenie się kosztem drugiego
z witryny ukraińskie jubileuszowe
nograficznym, które w następstwie
czlowieka.
monety, kilka medali, monet i ikon.
mialy być rozpowszechniane w miej-
Sami też charkowscy Polacy sta-
Przestępcę zatrzymano po kilku mi-
scowych księgarniach. Mimo starań
wali się ofiarami zbrodni. 31 grudnia
nutach, gdy biegl z nagrabionym po
miejscowej policji, w obliczu rozpo-
1914 roku w Charkowie na tle milo-
ulicy. Zgodnie z wersją policji, rano
czętego konfliktu wojennego, niniej-
Michal Żur zamordowany w
snym zostala brutalnie zamordowana
mężczyzna przyszedl do sklepu z
sza sprawa nie zostala zamknięta.
2008 r.
Bronislawa Wieliczko, córka charkow-
antykami, gdy tam byl jeszcze je-
Nowym zadaniem, jakie stawia-
ks. Wojciech Wagner zamor-
skiego architekta Wiktora Wieliczko.
leżna". Wedlug zebranych danych w
dynie sprzedawca. Klient bywal już
li sobie policjanci, bylo wykrywanie
dowany w 1905 r.
Zbrodniarzem okazal się jej dawny
godzinach wieczornych doszlo do
w salonie niejednokrotnie, dlatego,
wszelkiego rodzaju szpiegostwa na
narzeczony Rosjanin niejaki Boro-
zderzenia dwóch samochodów. W
gdy zadzwonil do drzwi, sprzedaw-
rzecz Niemiec. W tym kontekście
weselu do domu: ,,gdy przechodzil
niec, który w mieście pelnil funkcję
jednym z nich jechal Polak miesz-
ca otworzyl".
na terenie carskiej Rosji zrodzila się
przez plac kolo domu, aby wsiąść
detektywa ­ ich związkowi stanowczo
kający na stale w Doniecku, a w
Dalej zapisano zeznania same-
prawdziwa szpiegomania. Szpiegiem
do karety. Muzyka w ogrodzie za-
sprzeciwial się ojciec.
drugim separatyści. Po wypadku
go zatrzymanego, który tak zeznal:
wlaściwie mógl stać się każdy. Wystar-
gluszyla jego krzyk. Chuligani byli
Glośną  sprawą  kryminalną
doszlo do awantury. Separatyści
,,Rok temu sprzedalem w tym sklepie
czyl donos sąsiada lub bliskiego. Z tej
schwytani i zeslani na sześć lat ka-
bylo zabójstwo wikariusza katolic-
medale mojego dziadka. Te rzeczy
torgi. Uderzenia nanosili kamieniami
kiej parafii ks. Wojciecha Wagnera
zabralem u ojca bez zgody, a nie-
i butelkami". Brak wiadomości na te-
(7.IV.1872­16.VI.1905),  który  jak
dawno on zacząl się o nie upominać.
mat motywu zbrodni.
podawaly gazety, padl ofiarą napa-
Dlatego poszedlem do sprzedawcy
du dokonanego przez ludzi zlej woli,
umówić się o zwrot medali. On mi
zbrodniarzy, zwanych ,,Czarną Sot-
odmówil. Wtedy wziąlem mlotek, któ-
nią". Ten incydent byl szeroko opisy-
ry przynioslem ze sobą i zacząlem go
wany i komentowany w charkowskich
bić". Wedlug innej relacji motywem
gazetach. Cialo zmarlego kaplana
zbrodni byl wylącznie zaplanowany
zostalo pochowane w Żelechowie.
rabunek sklepu.
Na epitafium grobowym umieszczono
Po tym incydencie napastnik
napis następującej treści: ,,Tu spoczy-
planowal ucieczkę, jednak w tym
wają zwloki śp. księdza Wojciecha
momencie przybyl wlaściciel sklepu
Wagnera czlowieka wielkiego serca
wraz z żoną i dwójką dzieci, który
i nauki. Padl z ręki zbrodniarza w m.
podjąl walkę z zabójcą, żona tymcza-
Charkowie d. 16 czerwca 1905 r."
sem wezwala policję.
Ks. Wojciech Józef Wagner
Wreszcie 3 grudnia 2014 roku
Kazimierz Wladyslaw Jabloński
urodzil się w Żelechowie w rodzinie
w jednym z charkowskich szpita-
miejscowego obywatela. W Warsza-
postrzelili Polaka, który następnie
racji byl wydawany specjalny ,,Album
li zmarl Polak Kazimierz Wróbel,
wie ukończyl gimnazjum, a w Lubli-
zostal odwieziony do szpitala w
osób zarejestrowanych przez krymi-
który kilka dni wcześniej zostal po-
Mogila ks. Wojciecha Wa-
nie seminarium duchowne, po czym
Charkowie.
nalną żandarmerię i ogólną policję
strzelony w Donbasie. To byl ,,pierw-
gnera w Żelechowie
wyjechal na studia specjalistyczne
Należy także zwrócić uwagę
podejrzanych o szpiegostwo". W tym
szy obywatel Polski, który zginąl w
do Rzymu. Po powrocie w 1899
Nie sposób pominąć jednej tra-
na przestępstwa uczynione przez
też ,,Albumie" zanotowano o schwy-
wojnie toczącej się na Ukrainie. Po-
roku otrzymal święcenia kaplańskie
gicznej śmierci Polaka już w czasach
Polaków. Wraz z wybuchem I wojny
taniu siedmiu szpiegów z Charkowa.
lak byl cywilem i nie bral udzialu w
w Petersburgu i zostal skierowany
nowożytnych, gdy 25 czerwca 2008
światowej w 1914 roku do Charkowa
Jeden z nich byl Polakiem. Byl to
żadnych dzialaniach bojowych. Mial
w charakterze wikariusza do Char-
roku w Charkowie brutalnie zostal
zaczęli przybywać uchodźcy. Miasto
Wladyslaw Janicki pochodzący spod
pecha, bo trafil na patrol pijanych
kowa, gdzie dal się poznać jako
zamordowany Michal Żur, badacz
zapelnialo się przybywającymi tu
Warszawy. O nim zawarto także na-
terrorystów" ­ pisala gazeta ,,Nieza-
czlowiek wielkiego serca, zatroska-
polskiej tematyki, znany kolekcjo-
stępujące informacje: ,,41 lat, Polak,
ny o biednych, a szczególnie dzieci.
ner oraz prezes Domu Polskiego w
katolik i niepiśmienny. Posiadal żonę
,,Byl to kaplan, który zasady chrze-
Charkowie. Przez wiele lat pracowal
Katarzynę Marczyngozową i dwóch
ścijańskie stwierdzal w czynie, nie
w miejscowych archiwach, poszuku-
synów Karola i Edwarda. Zostal
robiąc różnicy między katolikami a
jąc wiadomości i dokumentów o Po-
aresztowany w Charkowie 30 listo-
innowiercami".
lakach w Charkowie.
pada 1915 roku". Brak wiadomości o
W Żelechowie w uroczysto-
Michal Żur urodzil się w Charko-
dalszych losach aresztowanego.
ściach pogrzebowych wzięli udzial
wie w 1958 roku. Jego przodkowie
Ciekaweinformacje zawar-
,,wszyscy, nie wylączając nawet
pochodzili z Podlasia. Do Charkowa
te w gazetach z dnia 15 stycznia
dzieci, a nawet i Żydów". W Char-
rodzina z pobudek ekonomicznych
1916 roku na temat kolejnej sensacji
kowie natomiast z nadania wladz
przybyla na początku XX wieku.
szpiegowskiej. Tegoż dnia policja za-
miejskich jedną ze szkól wraz z bur-
Michal Żur calą swoją energię
trzymala dziwnie zachowującego się
dla chlopców nazwano na cześć
oddal przywróceniu dzialalności
mężczyznę. Okazal się nim Polak,
tego kaplana. Ks. Wojciech Wagner
Domu Polskiego. W tym duchu or-
niejaki Alfred Golweg syn Edwarda.
zostal w 1915 roku przedstawiony
ganizowal tematyczne konferencje,
W trakcie śledztwa na pytanie poli-
w jednej z powieści Anny Mar (w
zapraszając do udzialu w nich zna-
cjanta o zawód zatrzymanego ­ pa-
powieści jako ks. Przelucki), gdzie
nych naukowców. Byl redaktorem
dla odpowiedź ­ szpieg. Dalej gazeta
autorka wymienia, że ksiądz zostal
projektów wydawniczych pod tytu-
,,Jużnyj Kraj" umieścila treść przeslu-
zabity, gdy wracal po skończonym
lem ,,Almanach Polski".
chania, gdzie Golweg opowiedzial,
Gmach dawnego banku, gdzie dokonano kradzieży w 1916 r.