28

Z pamiętnika podróżnika

30 czerwca­16 lipca 2018 nr 12 (304) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

klasztory rzymskokatolickie na wschodzie

Rzeczypospolitej ­ trynitarze  (cz. I

Charyzmatem zakonu trynitarzy bylo wykupywanie chrześcijan, którzy do-

stali się do niewoli w Imperium Osmańskim. Stąd wlaśnie klasztory tego

zakonu byly tak liczne na terenach I Rzeczypospolitej.

Kościól w Beresteczku charak-

Świątynia należy do wiernych

dMYTRO ANTONIUK

teryzowal się nie byle jakim przepy-

grekokatolików, ale jest ich tak malo,

tekst i zdjęcia

chem. Ściany pokryte byly rokokową

że nabożeństwa praktycznie nie są

Zakon Przenajświętszej Trójcy

polichromią trynitarskiego malarza

tu odprawiane. Klucze od zabytku

(Ordo Sanctissimae Trinitatis) swój

Józefa Prechtla (w 1758 roku wstąpil

ma starosta cerkiewny, który mieszka

początek bierze od roku 1198, gdy

do nowicjatu, a po roku zlożyl śluby

przy wyjeździe z Beresteczka w kie-

to zakonnik francuski Jan z Mathy,

zakonne). Trzy nawy zdobily masyw-

runku Marianówki, po lewej stronie

polączywszy się z pustelnikiem Fe-

drogi. Opodal jego domu znajduje

ne oltarze z podobiznami trynitarskich

liksem de Valois, przedstawili papie-

się kaplica św. Tekli i obelisk grobo-

świętych, autorstwa tegoż autora, w

żowi Innocentemu III projekt reguly

wy księcia Proniskiego, w którym na

glównym zaś oltarzu byl obraz Je-

nowego zakonu, którego celem mia-

jednej z cegiel widnieje autograf króla

zusa Nazareńskiego w naturalnym

lo być wykupywanie jeńców z niewoli

Stanislawa Augusta Poniatowskiego.

wymiarze, na którym w cudowny

muzulmańskiej. Trwala III Wyprawa

Przed kilku laty kościól zostal nakryty

sposób wyrastaly wlosy. Ozdobą ko-

Krzyżowa i taka propozycja byla nad-

nowym dachem i potynkowano jedną

ściola byly potężne organy.

zwyczaj aktualna, tym bardziej że

olbrzymi spadek po rodzinie Verman-

dois, który przypadal Valois przeszedl

do rąk króla Filipa II Augusta.

Legenda glosi, że podczas pierw-

szej mszy św., odprawianej przez

Jana z Mathy, mial on widzenie bia-

lego golębia z czerwono-niebieskim

Klasztor oo. trynitarzy w Beresteczku

krzyżem na piersi, który unosil się

Gloria Tibi Trinitas et captivis liber-

innymi, w Indii, na Madagaskarze

nad dwoma niewolnikami w kajda-

tas ­ Chwala Tobie Trójco święta, a

i popiera programy uchodźctwa w

nach. Od tej chwili zdecydowal się

niewolnikom ­ wolność. Zakonnicy

Afryce.

on poświęcić swe życie na ratunek

noszą biale habity z czerwono-niebie-

chrześcijańskich więźniów. Jeszcze

skim krzyżem na piersi.

przed zatwierdzeniem reguly zako-

Beresteczko

Profesor Mieczyslaw Orlowicz

Pierwsi trynitarze, przedstawi-

nu w 1209 roku Jan z Mathy zdążyl

pisze, że klasztor istnial tu od roku

ciele reformowanego odlamu za-

odwiedzić Tunis i wykupić z niewoli

1620, ale inni historycy uważają,

konu (trynitarze bosi), pojawili się

znaczną liczbę więźniów. Fundusze

że klasztor trynitarski powstal przy

w Rzeczypospolitej w 1685 roku

na ten cel uzbieral żebrząc i zbierając

drewnianym kościele, który wystawil

we Lwowie. W następnym stuleciu

datki od ludzi zamożnych. W 1666

Jan Kazimierz z wdzięczności za

zakon byl już jednym z najliczniej-

roku Jan z Mathy zostal kanonizowa-

Pozostalości po klasztorze oo. trynitarzy w Lucku

zwycięstwo nad kozakami. Tę świą-

szych na obecnych terenach Ukra-

ny i od tej chwili przedstawiany jest

tynię, którą możemy oglądać dziś,

iny. Najdalej wysunięty na wschód

na obrazach z mieszkiem w ręku.

Glówną świętością kościola byly

z wież ­ i na tym się skończylo. Jak

wystawiono dzięki fundacji kasztela-

klasztor trynitarski byl nad Dnie-

Podliczono, że w okresie od XIII

relikwie św. Walentyna. Na odpust,

wskazują źródla, na jednej ze ścian

na halickiego Tomasza Karczewskie-

prem w Rzyszczowie. Ocalaly tu

po XVII wiek trynitarze wykupili z nie-

który przypadal na 14 lutego, ściąga-

zewnętrznych do 1853 roku bylo ma-

go i jego brata Jana. Jan Karczewski

zabudowanie klasztorne. Architek-

woli 30 732 osoby. Pośród nich zna-

ly tlumy pielgrzymów. W oddzielnej

lowidlo, przedstawiające bitwę pod

wstąpil następnie do zakonu i w tym

tura trynitarzy, chociaż nie szoko-

lazl się Cervantes, wykupiony z rąk

kaplicy wisial obraz Matki Bożej Nie-

Beresteczkiem, ale zostalo zatynko-

klasztorze dokonal żywota. Kościól

wala zbytkiem, jak karmelitów czy

algierczyków w 1580 roku. Otóż, na-

pokalanego Poczęcia pędzla Murillo.

wane w obawie przed Rosjanami.

i zabudowania klasztorne, w których

jezuitów, to byla jednak nie calkiem

rodziny ,,Don Kichota" zawdzięczamy

W zakrystii przechowywano kilka

Możliwie, że do dziś czeka ono na

prowadzono znaną szkolę (studiowal

ascetyczna, jak kapucynów. Często

wlaśnie temu zakonowi. Zdarzaly się

portretów fundatorów, widok pierwot-

swoje odkrycie.

tu malarz Franciszek Smuglewicz)

kościoly trynitarskie mialy freski i

przypadki, że zakonnicy ofiarowywali

nego ­ prawdopodobnie drewniane-

Naprzeciwko kościola stoi klasy-

budowano w latach 1711­1733.

wspaniale oltarze.

się za jakiegoś więźnia. Oprócz tego

go ­ kościola, klasztoru oraz szable

cystyczny XIX wieczny dworek rodzi-

Upiększanie świątyni trwalo jeszcze

Zadziwiające, ale zakon istnieje

zakon opiekowal się chorymi i ubogi-

Jeremiego Wiśniowieckiego, które

ny Raciborowskich. W latach 1923­

dlużej, wobec czego świątynia zosta-

nadal, ponieważ potrzeba wyzwala-

mi.

Budionny wykradl w 1920 roku.

1939 mieszkaly w nim franciszkanki

la konsekrowana dopiero w II polowie

nia ludzi z niewoli utrzymuje się rów-

Symbolem trynitarzy jest czer-

Wladze carskie nie oszczędzily

Rodziny Maryi, które prowadzily tu

XVIII wieku.

nież obecnie. Zakon dziala, między

wono-niebieski krzyż, a dewizą:

trynitarzy i po powstaniu listopado-

sierociniec.

wym zostali oni skasowani. W klasz-

torze i szkole urządzono więzienie,

Luck

które rozebrano po pożarze. Jednak

- Pewnego razu późnym wie-

na lewo od kościola znajduje się

czorem zapukal do furty klasztoru

budynek, gdzie obecnie mieści się

bernardynów ubogo odziany męż-

sklep i kawiarnia ­ tablica na bu-

czyzna, poprosil o jedzenie i przy-

dynku informuje, że byl to klasztor

tulek. Dodal, że odwdzięczy się.

trynitarzy.

Przeor Sokirowski stwierdzil, że już

Kościól pozostawal parafialnym

wszystko zostalo zjedzone i nakazal

do końca II wojny światowej, po

podać wędrowcowi chleba i kufel

czym zostal zamknięty, co doprowa-

piwa. Takie przyjęcie nie spodobalo

dzilo do calkowitej rujnacji zabytku.

mu się, więc poszedl do trynitarzy,

Dziś polichromie Prechtla są prawie

gdzie byl goszczony przez trzy dni.

niewidoczne, po oltarzach pozostaly

Nieznajomy odwdzięczyl się szczo-

jedynie smętne ,,szkielety", wszędzie

drze ­ oddal im caly swój majątek.

pelno potluczonych kamieni. W lewej

Tak powstal klasztor zakonu w tym

nawie leży rozbity nagrobek Wiktora

mieście. Nieznajomym byl Pawel

Witoslawskiego z bialego marmuru.

Majkowski z Braclawia, którzy posta-

Bylo to wysokiej klasy dzielo arty-

nowil swe skarby oddać na chwalę

styczne, godne miejsca w muzeum.

Boga ­ tyle glosi legenda, związana

W lewej ścianie prezbiterium widzimy

z powstaniem klasztoru tego zakonu

pocisk armatni. Pochodzi on z I woj-

w Lucku. Fundatorem okazal się Pa-

ny światowej. Czy faktycznie wpadl

wel Majkowski, skarbnik braclawski,

do kościola, czy tylko zostal wmuro-

który przekazal luckim trynitarzom

wany na pamiątkę ­ nie wiadomo.

fundusze na budowę klasztoru. Za-

Wnętrze kościola oo. trynitarzy w Beresteczku