8

Przegląd wydarzeń

30 września­15 października 2018 nr 18 (310) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

O Zuzannie ginczance tym razem we Lwowie

W czasie, kiedy we Lwowie odbywalo się XXV Forum Wydawców, w ga-

lerii ,,Dzyga" we Lwowie zostala otwarta wystawa w calości poświęcona

poetce z okresu międzywojnia Zuzannie Ginczance.

tego trzeba bylo wlożyć dużo pracy

rującego antysemity". Mój teść przed

ALINA WOZIJAN

różnych badaczy. Ona nie miala ta-

wojną stal pod sklepami żydowskimi

tekst i zdjęcia

kiego biografa jak Schulz. Jestem

w Równem, przeszkadzając Polakom

Autorką przedstawionych prac

szczęśliwy, że moglem pracować nad

w tych sklepach robić zakupy. A pod

graficznych jest Krystyna Piotrowska

tą książką. Jest to cudowna książka.

okupacją sowiecką zmienil poglądy,

­ artystka sztuk wizualnych, grafik,

Przygotowywali ją Grzegorz Gauden

ożenil się z Żydówką. Tak ta historia

autorka filmów i instalacji wideo, ku-

i Krzysztof Sawicki, ukraińską wersję

się potoczyla. I pierwsza część tej

ratorka.

opracowywalem ja. Tlumaczenie wy-

historii ­ ten Lwów ­ jest caly czas

­ Moje kontakty z Ginczanką, z

konal Jaroslaw Poliszczuk ­ podsu-

obecna.  Przedstawiam  Państwu

jej poezją byly od początku bardzo

mowal Andrij Pawlyszyn.

swego rodzaju pomnik, do którego

osobiste ­ mówila, otwierając swoją

Wystąpila również redaktorka

przylożylem rękę jako pomyslodaw-

wystawę, Krystyna Piotrowska. ­ W

portalu Culture.pl Natalka Rymska,

ca. Wydana zostala poezja Ginczanki

latach 90. na okladce pisma dla kobiet

która uściślila datę urodzin Zuzanny

po ukraińsku, bo byla tu kompletnie

Wlodko Kaufman (od lewej), Krystyna Piotrowska, Grze-

,,Wysokie obcasy" byla fotografia Zu-

Ginczanki ­ 9 marca 1917 roku we-

nieznana. Tak powstal ten tomik,

gorz Gauden, Krzysztof Sawicki

zanny Ginczanki. Pamiętam, że mój

dlug starego stylu, wedlug nowego ­

który zostal wydany przez Olę Kowal

tata, oglądając to zdjęcie, powiedzial:

I suknie, jasne suknie pozostaną

22 marca oraz podsumowala liczbę

i Andrija Pawlyszyna. Jest to powrót

Rustawelego 8 a (wówczas jeszcze

ależ to jest Zuza! No i się okazalo,

po mnie.

publikacji w języku ukraińskim ­ dwa

Ginczanki do Lwowa i do Równego.

Jablonowskich) ­ jest tam duża ka-

że chodzili razem do szkoly i że na

artykuly i obecnie przetlumaczone

Są w niej teksty po ukraińsku wpro-

mienica, na dole biblioteka, a wyżej

zdjęciach z klasy Ginczanki mój tata

Nie zostawilam tutaj żadnego

wydanie poezji, co jest dobrym po-

wadzające w twórczość Ginczanki,

mieszkania. W pewnym momencie

dziedzica,

czątkiem zaistnienia poetki w ukraiń-

dozorczymi nazwiskiem Chominowa,

Niech więc rzeczy żydowskie twoja

skim kręgu kulturowym.

której syn byl znanym lwowskim zlo-

dloń wyszpera,

Konsul Krzysztof Sawicki ubole-

dziejem, nie przywiązanym do żadnej

Chominowo, lwowianko, dzielna

wal nad tym, że nie bylo wśród obec-

narodowości, doniosla na Ginczankę

żono szpicla,

nych Krzysztofa Willmanna, badacza

do gestapo, ale ta otrzymala wia-

Donosicielko chyża, matko

literatury z Warszawy, który w pew-

domość i zdążyla uciec w ostatniej

folksdojczera.

nym momencie zalal go ogromem

chwili. Dzięki przyjaciolom dotarla do

informacji o Zuzannie Ginczance, co

Krakowa, gdzie byla przez dwa lata

Tobie, twoim niech slużą, bo po

w pewnym sensie stalo się powodem

ukrywana. Ale czarny los ją w ostat-

też jest. Bylo to w Równem, w Gim-

cóżby obcym.

odradzania pamięci o niej.

moim zdaniem fundamentalne, więc

nich miesiącach wojny dogonil.

nazjum Państwowym im. Tadeusza

Bliscy moi ­ nie lutnia to, nie puste

­ Nie wiemy do dzisiaj, czy znali

warto by po to sięgnąć ­ dodal Grze-

Mam wrażenie, że prace Krysty-

Kościuszki. Tak że to byl mój pierw-

imię.

się Bruno Schulz z Ginczanką, ale

gorz Gauden.

ny Piotrowskiej to są reminiscencje

szy kontakt z Ginczanką. A później

Pamiętam o was, wyście, kiedy szli

ze względu na ich literaturę i losy

Dziennikarz, redaktor i tlumacz

cierpienia poety, który zmuszony

zostalam zaproszona przez Sarmena

szupowcy,

można powiedzieć, że Ginczan-

Andrij Pawlyszyn opowiedzial wzru-

jest do ukrywania się, do ukrywania

Beglariana do tworzenia wystawy

Też pamiętali o mnie. Przypomnieli

ka po trosze jest takim Schulzem

szającą historię życia i śmierci po-

twarzy. Który nie może wyjść na uli-

o Ginczance i wtedy powstala seria

i mnie.

w spódnicy. Widzę w tych osobach

etki:

cę, nie może obcować z ludźmi, nie

portretów Ginczanki, które inspirowa-

olbrzymie podobieństwo ­ poezji

­ Zuzanna Ginczanka urodzila

może publikować swych wierszy.

ne byly wlaśnie jej poezją. Tytulem tej

Niech przyjaciele moi siądą przy

i niebywalej tragedii jednocześnie.

się w 1917 roku w Kijowie. Uciekając

Ale każdego dnia zmuszony jest do

wystawy jest cytat wzięty z wiersza

pucharze

Trzeba zauważyć, że wszyscy au-

przed terrorem bolszewickim, rodzi-

oczekiwania na śmierć, która nie-

poetki z maja 1939 roku ,,Milość lub

I zapiją mój pogrzeb i wlasne

torzy tej książki zrzekli się hono-

ce z córką przenieśli się do Rów-

chybnie przyjdzie.

wojna". Jak wiemy, milości nie bylo.

bogactwo:

rariów. Koszt wydania tej książki

nego. Równe bylo miasteczkiem z

Historia śmierci Ginczanki jest

Byla wojna. I Ginczanka tej wojny nie

Kilimy i makaty, pólmiski, lichtarze ­

bylby olbrzymi, gdyby tak się nie

bardzo wysokim odsetkiem ludności

dość skomplikowana. Żydzi nie mo-

przeżyla.

Niechaj piją noc calą, a o świcie

stalo. Dlatego też książka nie jest

żydowskiej. Bylo to miasto nieduże

gli pozostawać w jednym miejscu,

Na bialych tynkowanych ścia-

brzasku

w sprzedaży, jest rozpowszechnia-

i niebogate. Tu Zuzanna ukończyla

musieli ciągle zmieniać kryjówki.

nach ­ twarze. Zresztą jest to prawie

na bezplatnie. W Równem książka

wylącznie jedna twarz. Twarz pięknej

zostala odebrana bardzo emocjo-

uśmiechniętej kobiety i oczy ­ duże,

nalnie ­ z nutką dumy powiedzial

blyszczące, przenikające widza do

Krzysztof Sawicki.

glębi duszy.

Równolegle, we wspóltowarzy-

Otworzyl prezentację lwowski

szeniu, w sali wystawowej Centrum

artysta malarz i performer Wlodko

Historii Miejskiej zostala otwarta rów-

Kaufman.

nież poświęcona postaci Zuzanny

- Nie są to ilustracje do twórczo-

Ginczanki i tematowi Zaglady Żydów

ści Ginczanki, jest to twórczość rów-

wystawa zbiorowa pt. ,,Zuzanna Gin-

nolegla, która jest samowystarczalna

czanka. Tylko szczęście jest prawdzi-

i świadczy o tym, że dobry artysta

Niech zaczną szukać cennych

wym życiem...". Autorami wystawio-

gimnazjum i pojechala do Warszawy

Podobno podczas przesluchania zla-

czerpie natchnienie w dobrej poezji

kamieni i zlota

nych prac są Andrij Bojarow, Hubert

na studia. Wybrala kulturę polską.

mal się jeden z tych, kto ją ukrywal.

dobrego poety ­ powiedzial na wstę-

W kanapach, materacach, koldrach

Czerepok, Alex Czetwertyński, Moni-

Wiersze pisala po polsku. Zadebiuto-

Ginczanka zostala zlapana przez

pie Wlodko Kaufman.

i dywanach.

ka Drożyńska, Maja Gordon, Aneta

wala jeszcze w wieku dorastania. W

hitlerowców. Nie jest znana dokladna

Zaprezentowana zostala również

Grzeszykowska, Zuzanna Hertzberg,

Warszawie zwrócila na siebie uwagę

data jej śmierci, są podawane różne

dwujęzyczna książka poezji Zuzan-

O, jak będzie się palić w ręku im

Dominik Jalowiński, Angelika Markul,

wybitnych poetów polskich. Zostala

daty. Zamordowana zostala w wieku

ny Ginczanki, wydana w 2017 roku

robota,

AnnaOrlikowska, Krystyna Piotrow-

przyjęta przez skamandrytów, na-

27 lat, w ostatnich miesiącach wojny.

dzięki Konsulatowi Generalnemu

Klęby wlosia końskiego i morskiego

ska, Konrad Pustola, Mikkil Skugga,

leżala do cyganerii, lubila tańczyć,

Ze względu na swoje pochodzenie

RP w Lucku. Ilustracje w tej książce

siana,

Slavs and Tatars, Maria Stauber. Wy-

odwiedzać bale. Ówczesne życie cy-

zostala rozstrzelana przez Niemców

również są autorstwa Krystyny Pio-

Chmury prutych poduszek i obloki

stawa ta zostala zorganizowana przez

ganerii różnilo się od wspólczesnego

w obozie w Plaszowie.

trowskiej.

pierzyn

Fundację Polskiej Sztuki Wspólcze-

­ bylo bardziej poetyckie, nasycone

Po wojnie zostal znaleziony skra-

­ Życie ma przedziwne koleje ­

Do rąk im przylgną, w skrzydla

snej, Muzeum Literatury im. Adama

metaforyką i obrazami. Ona miala

wek tkaniny, na której krwią byl napi-

zastanawial się dziennikarz i wydaw-

sany wiersz Non omnis moriar ­ re-

zmienią ręce obie;

Mickiewicza w Warszawie i Centrum

specyficzną urodę ­ oczy różnego

ca Grzegorz Gauden, prywatnie mąż

miniscencja do exegi monumentum

Historii Miejskiej Europy Środkowo-

koloru, wschodni typ urody, czarne

Krystyny Piotrowskiej. ­ Mama Krysty-

To krew moja pakuly z puchem

Wschodniej, we wspólpracy z Kon-

blyszczące wlosy. Przyciągala wzrok,

Horacego ­ mówi Andrij Pawlyszyn.

ny uratowala się uciekając do Lwowa

zlepi świeżym

sulatem Generalnym RP we Lwowie

intrygowala, byla plastyczna, dyna-

z Warszawy w 1939 roku. I stąd trafila

I uskrzydlonych nagle w aniolów

i stowarzyszeniem autorów ZAIKS.

miczna. Krystyna w swoich pracach

Non omnis moriar

gdzieś na Wschód ­ los wielu ludzi

przemieni.

To, że obie wystawy odbywają w cza-

wykorzystala jej znane przedwojen-

pod sowiecką okupacją, jak to wtedy

Non omnis moriar ­ moje dumne

sie Targów Książki we Lwowie, kiedy

ne fotografie.

Zuzanna Ginczanka

się dzialo. I tam wtedy poznala swe-

wlości,

zjechalo tu dużo ludzi, pomaga w roz-

W 1939 roku następuje kata-

go przyszlego męża, ojca Krystyny,

Ląki moich obrusów, twierdze szaf

powszechnieniu podstawowej wiedzy

klizm. Zmuszona zostaje uciekać z

Powrót Ginczanki do poetycko-

który uczęszczal do jednej szkoly z

niezlomnych,

o Ginczance, co jest niezwykle waż-

Warszawy w kierunku na Wschód.

kulturowej przestrzeni w Polsce odby-

Ginczanką. Koleżanka-Żydówka z tej

Prześcieradla rozlegle, drogocenna

ne. Wystawę tę można oglądać do 21

Do Równego nie pojechala, pozosta-

wa się dopiero mniej więcej w ciągu

samej klasy określila go mianem ,,cza-

pościel

grudnia br.

la we Lwowie. Zamieszkala przy ul.

ostatnich dziesięciu lat, dlatego że do