28
Z pamiętnika podróżnika
30 września15 października 2018 nr 18 (310) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
klasztory rzymskokatolickie na wschodzie
Rzeczypospolitej: reformaci
Więcej wierności regule św. Franciszka, więcej ascezy i pokory
mowa będzie o franciszkanach reformowanych.
W polowie XVIII wieku klasztor
przy drodze do Poczajowa. Dziś jest
DMYTRO ANTONIUK
zostal odnowiony. Prawdopodobnie
to żeński prawoslawny (UPC) klasztor
tekst i zdjęcia
prace prowadzil tu Bernard Meretyn.
Objawienia Pańskiego, który pierwot-
Ordo Fratrum Minorum Reforma-
Wówczas kościól otrzymal nowe ol-
nie należal do zakonu oo. reformatów.
torum (Zakon Braci Mniejszych Re-
tarze.
Ufundowal go wojewoda poznański
formowanych) jest to kolejna galąź
W 1783 roku klasztor reformatów
Stanislaw Potocki w 1750 roku, a mu-
franciszkanów, która ,,wyrosla" w roku
zostal skasowany, a ich siedzibę prze-
rowany zespól kościelno-klasztorny w
1532. Rozlam odbyl się na podstawie
kazano na seminarium i zaklad wy-
stylu skromnego baroku wybudowano
tego, że część zakonników, w od-
chowawczy dla dziewcząt z ubogich
dość szybko w ciągu dziesięciolecia.
różnieniu od obserwantów, pragnęla
rodzin szlacheckich, którymi opieko-
Trzy skrzydla cel z kościolem utworzy-
jeszcze wierniej zachowywać pierwot-
waly się siostry milosierdzia szarytki.
ly zamknięte podwórko-dziedziniec.
ną Regulę św. Franciszka. Ten zakon
Siostry jednak z trudem prowadzily
Autorem calego zespolu byl Szwajcar
mial swoje klasztory w Krzemieńcu,
dzialalność, bowiem szkola utrzymy-
wloskiego pochodzenia Jan Colum-
Dederkalach Wielkich, Lwowie, Rawie
wala się jedynie z datków. Pod ko-
bani. On też zbudowal klasztor tego
Ruskiej i Sądowej Wiszni. W 1897 roku
niec tego stulecia obsunięcie się góry
zakonu w Dederkalach Wielkich.
Poreformacki klasztor w Dederkalach Wielkich
papież Leon XIII polączyl reformatów,
zamkowej spowodowalo zniszczenie
O tym klasztorze nie ma wiele
stal się świątynią katolicką. W 1943
tkają mnie nieprzyjemności i tak się
informacji. Znane są tylko najważniej-
roku Polacy w tych ścianach bronili
też stalo w Surażu nie wpuszczono
sze daty z jego historii. W 1807 roku
się przez atakami upowców. Dowodzil
mnie do pojezuickiego kościola, a
przeniesiono tu bazylianów, których
nimi proboszcz o. Józef Kuczyński,
także dlugo ,,marynowano" mnie, za-
siedzibę przekazano z kolei Liceum
którego aresztowali czekiści po tym,
nim pozwolono na zdjęcia w pofran-
Krzemienieckiemu. Oo. reformaci byli
jak Armia Czerwona zwolnila Polaków
ciszkańskim kościele w Szumsku.
zmuszeni przenieść się do leżącej
z oblężenia. Ksiądz wiele lat spędzil
Dederkaly Wielkie. Tu za-
nieopodal wioski Dederkaly Wiel-
w stalinowskich lagrach. NKWD, po-
chowal się klasztor reformatów, który
kie. Unici byli tu do 1839 roku, gdy
dobnie jak przed wojną, zajęlo klasz-
w swej historii kilkakrotnie przecho-
obiekt przekazano prawoslawnym. Z
tor i zmienilo go na katownię.
dzil od rzymokatolików do prawo-
czasem otworzono tu męski klasztor
Prawdopodobnie świątynię po
slawnych i z powrotem.
Objawienia Pańskiego. W okresie
wojnie przekazano prawoslawnym, a
Zalożyl go w 1735 roku dziedzic
międzywojennym byla tu rezydencja
w 1959 roku zamieniono na kino. W
Antoni Wyszpolski, przekazując za-
biskupa, konsystoria i seminarium
latach 19761993 w calym obiekcie
konowi obraz Chrystusa Ukrzyżowa-
duchowne. Wówczas w kościele jesz-
byl zaklad profilaktyczno-leczniczy,
nego, który wkrótce zaslynąl cudami
cze byly zachowane oryginalne pore-
faktycznie więzienie dla alkoholi-
i laskami i zacząl przyciągać rzesze
formackie oltarze, w które wstawiono
Poreformacki klasztor we Lwowie
ków. Calość wówczas otoczono od-
pielgrzymów. Pierwotny klasztor byl
prawoslawne ikony.
rażającymi zabudowaniami z drutem
drewniany i dopiero Michal Preis i jego
W okresie antyreligijnej kampa-
części muru otaczającego klasztor.
bernardynów (obserwantów), alkanta-
kolczastym, kościól przedzielono na
żona Teresa ufundowali murowany
nii Chruszczowa klasztor zamknięto
Zlodzieje kilka lat bez przeszkód
rynów i rekolektów w jedno zgroma-
dwie kondygnacje i stworzono tam
klasztor i kościól Podwyższenia Krzy-
wdzierali się do środka i kradli, co się
dzenie Braci Mniejszych. Skromna
sale produkcyjne. Od wibracji maszyn
ża Świętego. Calość tworzy zamknię-
nawinęlo, bo ,,sióstr się nie bali".
architektura ich kościolów przypomina
większość poreformackich tynków z
ty dziedziniec wirydarz. Klasztor
W 1867 roku ss. szarytki zmu-
augustiańską, ale w odróżnieniu od
freskami odpadla.
otoczono murami z bramą wjazdową
szone byly ustąpić części klasztoru,
tych ostatnich w ich kościolach i nawet
Po odzyskaniu niezależności
i pokojami dla pielgrzymów. Budowę
gdyż do zabudowań poreformackich
klasztorach malowano freski.
przez Ukrainę świątynia znów zo-
ukończono prawdopodobnie w roku
przeniesiono klasztor oo. misjonarzy
Lwów. W 1630 roku Danilo-
stala przekazana prawoslawnym,
1760 (lub 1772 wedlug innych źró-
(lazarystów). Ci opiekowali się więzie-
wiczowie przekazali zakonowi teren
którzy oddali ją pod opiekę św. Mi-
del). Kościól mial piękne oltarze, a
niami przy podominikańskim klaszto-
pod wzgórzem Wysokiego Zamku.
kolaja. Zwrócono tu dwie stare iko-
jego ściany udekorowali freskami mi-
rze św. Marii Magdaleny i u Brygidek.
Jako że teren byl spadzisty, to brat
ny. Jedna z nich św. Józef z Dzie-
strzowie zakonu.
Klasztor podzielono na pól nowymi
reformat o. Bonawentura zwrócil się
ciątkiem, prawdopodobnie pochodzi
W 1807 roku przeniesiono tu braci
wewnętrznymi ścianami. W 1920
do mlodzieży lwowskiej z gorącym
jeszcze z okresu reformatów. Przy
z likwidowanego klasztoru w Krze-
roku misjonarze opuścili klasztor i ca-
apelem pomocy w pracach ziemnych.
wejściu znów umieszczono miedzia-
mieńcu. Zakonnicy przywieźli ze sobą
lość znów przypadla szarytkom.
Na prośbę odpowiedzieli nie tylko lu-
ną tablicę, która glosi, że w 1895
portrety dobroczyńców zakonu, w tym
Gdy we Lwowie do wladzy doszli
dzie mlodzi, lecz także ,,seniorzy z
roku świątynia zostala podporząd-
i starosty kaniowskiego Mikolaja Po-
sowieci, siostry zostaly poinformo-
poważnych rodów", a nawet kobiety.
kowana prawoslawnym kanonom.
tockiego. Znaczącym wydarzeniem,
wane, że w ich konwencie zostanie
Na przygotowanym placu rozpo-
Wnętrze poreformackiego
Ze starych fresków zachowaly
które mialo miejsce w 1826 roku, byl
otwarta kolonia wychowawcza NKWD.
częto budowę drewnianego klasz-
klasztoru w Krzemieńcu
się (w prezbiterium) mocno uszko-
jubileusz 50-lecia ślubów kaplańskich
Mimo to udalo im się w jakiś sposób
toru i kościola pw. św. Kazimierza,
dzone fragmenty jakiejś procesji na
biskupa mińskiego Jakuba Dederka,
(1959 r.) i przekazano jego pomiesz-
utrzymać w swoich celach do sierp-
Rocha i Sebastiana. W czasie ob-
tle dederkalskiego klasztoru (?) z
wlaściciela Dederkal. To on podczas
czenia na szpital. Kościól zamienio-
nia 1945 roku, kiedy to wyrzucono je
lężenia Lwowa w 1648 roku kozacy
oo. reformatami, a na tęczy apo-
trzeciego rozbioru Polski w imieniu
no na salę sportową. Prawdopo-
stamtąd silą. Wówczas kościól zamie-
zniszczyli klasztor i zabili sparaliżo-
teoza św. Krzyża ze św. Dominikiem
wolyńskiego duchowieństwa zlożyl
dobnie wówczas zniszczono caly
niono na magazyn, a klasztor na
wanego brata Ignacego Soleckiego
homagium (rodzaj przysięgi wierności)
i Franciszkiem. Niestety ta ostatnia
wystrój kościelno-cerkiewny. Prawo-
kolonię dla nieletnich dziewcząt, która
oraz dwóch innych mnichów.
carycy Katarzynie II, przekazując je na
kompozycja przed kilkoma laty zosta-
slawnym obiekt zwrócono w 1990
dzialala tu do 1980 roku, kiedy zespól
Gdy nastaly czasy pokoju, kaszte-
ręce jej przedstawicieli generalów
la zupelnie niefachowo ,,odrestauro-
roku. W tym czasie obiekt zostal
klasztorny zostal przekazany na szko-
lan kamieniecki Mikolaj Bieganowski
Kreczetnikowa i Tutolmina. Być może
wana" i stracila artystyczną wartość.
gruntownie odrestaurowany, ściany
lę milicji. Obecnie w ścianach klasztor-
przekazal zakonowi fundusze na bu-
dlatego, że ten biskup i jego krewni
Budynek klasztoru przekazano
pokryto nowymi stosownymi freska-
nych funkcjonuje wydzial uniwersytetu
dowę murowanego klasztoru i kościo-
wladali Dederkalami, tutejszy klasz-
diecezji UPC KP, ale nowi wlaściciele
mi, wstawiono i kioty.
Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, a
la. Calość konsekrowano w 1664 r.
tor skasowano dopiero w roku 1891.
na razie nie mają finansów na prze-
Specjalnie dwukrotnie wybiera-
kościól w 2008 roku przekazano gre-
Po 40 latach klasztor znalazl się
Prawdopodobnie byl on jedynym rzym-
prowadzenie tu kapitalnego remontu.
lem się do przeoryszy z prośbą o
kokatolikom (chociaż wladze miasta
w centrum oblężenia szwedzkiego.
skokatolickim klasztorem na Wolyniu w
Tymczasem obiekt niszczeje pod
blogoslawieństwo na wykonywanie
obiecaly przekazać go wspólnocie
Skandynawowie, będący protestanta-
tym czasie. Po kasacie kościól poświę-
wplywem warunków atmosferycz-
zdjęć wewnątrz. Niestety nie udalo
rzymskokatolickiej). Obecnie są tam
mi, nie cackali się z katolickimi świąty-
cono jako cerkiew prawoslawną, a w
nych. Warto tu też obejrzeć starą
mi się jej zastać. Zatem po prostu
wystawiane ikony i nawet caly ikono-
niami, więc w ciągu kilku dni rozgrabili
klasztorze umieszczono seminarium
bramę i budynek obok posiadający
poszedlem do świątyni po mszy
stas ze zbiorów studyty o. Sebastia-
wszystko, co znaleźli w reformackim
nauczycielskie. Tu wykladal m.in. ab-
interesujący fronton.
świętej i zacząlem robić zdjęcia,
na Dmytryka. Nabożeństwa również
klasztorze. Chcieli dostać się nawet
solwent Petersburskiej Akademii Sztuk
Co dotyczy cudownego obrazu
twierdząc, że pozwolenie mam. Za-
tu się odbywają. Cale wyposażenie
do krypt, ale im się nie udalo. Usa-
Pięknych Andronik Lazarczuk.
Ukrzyżowania Chrystusa, to zostal
konnice nie lenily się i to sprawdzi-
kościelne, lącznie z freskami, zniklo
tysfakcjonowali się tym, że rozbili i
okradli kosztowny castrum dolores
Gdy te tereny znów weszly w
wywieziony do Polski, przebywal w
ly, po czym mnie wygonily. Jestem
w czasach sowieckich.
sklad II Rzeczypospolitej, klasztor
kościele w Krzywiźnie na Dolnym
świadom, że nikomu nie zrobilem
(cenny katafalk) przygotowany na
Trzeci klasztor to dawny klasztor
przekazano na koszary Korpusu
Śląsku, ale w 1986 roku zostal skra-
niczego zlego, ale zostal niesmak po
mszę żalobną za duszę podczaszego
rzymskokatolicki w Krzemieńcu,
Ochrony Pogranicza, a kościól znów
dziony i do dziś go nie odnaleziono.
tym klamstwie. Już czulem, że spo-
letyczowskiego Marcjana Morawca.
który leży w oddaleniu od centrum,
