Wolna Trybuna

15

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 16­29 listopada 2018 nr 21 (313)

Historyczna archeologia ZURL

Nic tak nie instrumentalizuje historii jak okrągle daty. Stulecie Zachodnio Ukraińskiej

Republiki Ludowej (ZURL) nie jest tu wyjątkiem. Jest jednak pewna specyfika ­

w sąsiednim państwie mają miejsce nie mniej huczne uroczystości stulecia odzyskania

niepodleglości przez Polskę. W tych obchodach niewątpliwie można prześledzić realną

sytuację, która miala miejsce jesienią 1918 roku. Przeziera ona przez tę samą konkuren-

cję i to samo ,,ponaglanie" Polaków i Ukraińców. Widoczna jest poprzez wewnątrzpoli-

tyczną konkurencję w obu spoleczeństwach. I tak, jak wówczas, odbywa się w środowi-

skach różnych aktywistów przy milczącej obserwacji większości spoleczeństwa.

debatach zwyciężylo praworządne

jenie ich pragnień państwowych na

strony pretendowali na dwukrotne

szlego państwa polskiego. Państwa,

WASYL RASEWYCZ

skrzydlo. Pomimo protestów ukraiń-

mocy decyzji konferencji pokojowych.

skorzystanie z tego przywileju, co z

gdzie wprawdzie Lwów nie pretendo-

skich socjal-demokratów, ukraińska

Wierzyli, że Ukraińcy będą mogli sko-

Historycy, idąc za polityką i nacjo-

czasem nie moglo nie odbić się na

wal do miana stolicy, ale deklarowal,

polityka ukierunkowana byla na Au-

rzystać z ,,Czternastu punktów Wilso-

nalistycznym patosem, przeważnie

międzynarodowym odbiorze kwestii

że jest ,,zawsze wierny". 20 tysięcy

strię i rządzącą dynastię.

na" i punktu gwarantującego równe

akcentują uwagę na decyzjach, ma-

ukraińskiej. A wlaśnie wymiar mię-

Polaków zebralo się 20 października

Ukraińscy socjal-demokraci wy-

możliwości przy samookreślaniu się

nifestach, rozkazach, aby jak najcel-

dzynarodowy byl niezwykle ważny

pod Ratuszem, aby poprzeć przysię-

sunęli ideę natychmiastowego polą-

narodu.

niej argumentować prawo wlasnego

dla austriackich Ukraińców.

gę na wierność państwu polskiemu,

czenia się z państwem ukraińskim

Wlaśnie w przededniu przewrotu

narodu do niepodleglości państwo-

Interesujące jest to, że impulsem

którą zlożyla Rada miasta. Rada

na Dnieprem, by solidarnie wraz z

listopadowego lider ZURL Jewhen

wej. I slusznie. Tylko, że poza tymi

do przewrotu 1 listopada w dużym

miasta, która po prostu nie zauwa-

innymi partiami dzialać ,,przeciwko

Petruszewycz wyrusza do Wiednia

brawurowymi, często do przesady,

stopniu dla Ukraińców byl wlaśnie

żala ukraińskich aspiracji państwo-

wszystkim burżuazyjnym partiom

na audiencję do cesarza Karola I,

meldunkami o sukcesach ,,narodowej

czynnik ,,międzynarodowy". Politycy

wych. Miasta, które za tydzień mialo

ukraińskim  wszelkimi  zasobami

podczas której żąda od monarchy

odbudowy", bohaterstwie i czynie z

galicyjscy uważali, że jeśli nie zade-

odwagę oglosić się stolicą państwa

walki klasowej". W odpowiedzi na

zgody na prawo dla Ukraińców do za-

trudem można dojrzeć realną sytu-

klarują o sobie, to Polacy jak ,,kota

ukraińskiego.

to, inne partie ukraińskie oddaly

lożenia wlasnego państwa. Mialy to

ację. Wówczas te wydarzenia wy-

w worku" przylączą ich do swego

Lwowscy Polacy nawet wyobra-

przewagę powstaniu państwa demo-

być podstawy prawne państwowości

magają swego rodzaju historycznej

odrodzonego państwa. Dlatego po-

zić sobie nie mogli, że Ukraińcy od-

archeologii, gdy warstwę po warstwie

ważą się na taki krok ­ ogloszą swoją

odrzuca się nawarstwienia czasowe,

stolicą miasto, w którym są w totalnej

polityczne, ideologiczne, odrzucane

mniejszości. Szli na konflikt z prze-

są legendy i hiperbolizacja wyda-

ważająca większością i potencjal-

rzeń. Można tego dokonać dwojako:

nym przeciwnikiem. Polacy liczyli też

rozpatrzeć wydarzenie w jego naj-

na to, że Austriacy przekażą wladzę

szerszym kontekście lub spróbować

pokojowo i po cichu, bez naruszenia

w centrum wydarzeń postawić prze-

spokoju publicznego. A nie ocenili

ciętnego czlowieka.

wlaściwie gwaltownej emancypacji

Nadzwyczaj trudno jest rozdzie-

politycznej Ukraińców. Jednym slo-

lić symboliczny i praktyczny wymiar

wem ­ nikt nie chcial walczyć, nikt nie

wydarzenia. W sensie symbolicznym

chcial wzniecać nowej wojny, gdzie

ogloszenie ZURL trudno jest prze-

przeciwnik jest nieokreślony. Gdzie

cenić. Byl to swego rodzaju zalążek

linia frontu może przechodzić przez

nowego biegu czasu w historii Za-

rodzinę, a nawet przez malżeńskie

chodnich Ukraińców. Inaczej być nie

loże, gdzie wypadnie strzelać do

moglo. Mniej więcej taki stosunek do

wczorajszego towarzysza broni.

wydarzeń listopada 1918 roku mieli

Jednak ani zmęczenie Wielką

kratycznego, zachowującego pewne

ukraińskiej na terenach Habsburgów.

ich bezpośredni uczestnicy w pierw-

stanowili zadeklarować o sobie oglo-

wojną, ani dramatyczne rodzinne

kontakty z monarchią Habsburgów.

A dalej w historiografii ukraińskiej

szych latach po porażce zachodnio-

szeniem powstania niepodleglego

konflikty nie zdolaly powtrzymać

Jest kilka wyjaśnień takiej pozycji.

zaczynają się rozbieżności w podej-

ukraińskiej państwowości. W opi-

państwa, mając nadzieje na sprawie-

Ukraińców i Polaków od osuwania

Po pierwsze: Ukraińcy nie mieli do-

ściach i interpretacjach. Wedlug jed-

sach tych wydarzeń zastosowywano

dliwe rozwiązanie tej kwestii przez

się w kolejny przelew krwi.

statecznej ilości kadrowych urzęd-

nej wersji, Karol I takie prawo nadal.

odpowiednią terminologię. Mówiono

instytucje międzynarodowe. ,,Jeżeli

ników i fachowców, niezbędnych

Na potwierdzenie tego do Lwowa

o przewrocie listopadowym, a nie o

nie ma nas na mapie, to nie ma z kim

Co ma z tym wspólnego histo-

do samodzielnego funkcjonowania

zostal wyslany telegram, który w

,,czynie". Dlaczego?

rozmawiać" ­ twierdzili.

ryczna archeologia? Chodzi o to,

państwa. Nie mieli również jedno-

Krakowie zostal ,,przejęty przez Pola-

Nie tylko dlatego, że w pierw-

Do takich wniosków prowadzą

że ze wzrostem wplywów radykal-

stek wojskowych, mogących w razie

ków". Gdy delegacja ukraińska zjawi-

szych latach po wojnie polsko-ukra-

nas dzialania ówczesnych ukraiń-

nych ukraińskich nacjonalistów w

konieczności bronić granic państwa.

la się u gubernatora Hyuna z prośbą

ińskiej wplyw na prasę ukraińską

skich polityków i wojskowych. Ogla-

międzywojennej ukraińskiej polityce

Zdecydowali się na utworzenie ukra-

o przekazanie im wladzy, ów, niby

miala polska cenzura. Chyba raczej

szając powstanie ZURL, Ukraińcy

zmienialy się interpretacje listopa-

ińskiej narodowej autonomii w ra-

nie posiadając informacji z Wiednia,

dlatego, że sami uczestnicy zupelnie

nie chcieli wybuchu konfliktu z Pola-

dowych wydarzeń 1918 roku. Mlode

mach państwa austriackiego, mając

przekazal swe pelnomocnictwa Wo-

inaczej podchodzili do tych wyda-

kami, a już zupelnie wojny. Potwier-

pokolenie radykalnych nacjonalistów,

nadzieję na powolne przeksztalcanie

lodymyrowi Decykiewiczowi, a ten z

rzeń. Tu warto bardziej dokladnie

dza to wiele faktów. Przede wszyst-

skupione w Ukraińskiej Organizacji

autonomii w samodzielne państwo.

kolei ­ Ukraińcom.

przyjrzeć się okolicznościom i zamia-

kim pokojowy przebieg przewrotu i

Wojskowej, a potem w Organizacji

Po drugie: jak przekonywali

Dlaczego ten epizod z wyjaz-

rom wszystkich uczestników wyda-

absolutnie pokojowe nastawienie do

Ukraińskich Nacjonalistów katego-

zwolennicy praworządności ­ jedy-

dem do Wiednia i wizyta u Hyuna

rzeń jesieni 1918 roku.

ludności. Ukraińskie patrole poko-

rycznie odrzucilo politykę lojalności

nym prawnym źródlem wladzy jest

byly tak ważne dla ukraińskich po-

Ówczesny zarząd ukraińskiej

jowo rozbrajaly wojskowych na uli-

i praworządności starego pokolenia.

dynastia Habsburgów. Zastrzega-

lityków? Przede wszystkim dlatego,

polityki znajdowal się w rękach praw-

cach miasta. Polski komitet jeszcze

Oskarżyli oni starszych o przegraną

no jednak, że gdy Austria zechce

że nowa ukraińska wladza miala

ników. Przeważnie byli to ludzie z wy-

dlugo naradzal się w siedzibie Izby

w dążeniu do wlasnej państwowości

oddać Polsce tereny ukraińskie, to

być ustanowiona prawnie. Oprócz

ksztalceniem prawniczym lub prakty-

przemyslowo-handlowej przy ulicy

i to wlaśnie z powodu ich przychyl-

,,ich droga prowadzić będzie nie do

tego Ukraińcy chcieli rozwiać po-

kujący adwokaci. Na domiar należeli

Akademickiej, chociaż ten teren byl

ności do demokratycznych i parla-

Warszawy, lecz do Kijowa". W tym

gloski o tym, że caly ruch ukraiński

oni do centrowej Ukraińskiej narodo-

już kontrolowany przez Ukraińców.

mentarnych metod dzialania. Zaczęli

kluczu należy rozpatrywać przewrót,

jest bolszewicki i anarchistyczny, jak

wo-demokratycznej partii, która miala

Ukraińscy żolnierze, biorąc do nie-

akcentować w swych interpretacjach

urzeczywistniony 1 listopada 1918

i o tym, że caly ,,cywilizowany świat"

największe przedstawicielstwo w par-

woli polskiego oficera, puszczali go

rewolucyjność i wojskową skladową

roku. Rozumiejąc, że Austro-Węgry

powinien polączyć się przeciwko

lamencie austriackim. Oni, podobnie

wolno pod slowo honoru, że nie bę-

listopadowych wydarzeń. Zwolennicy

są w stanie rozpadu i niezdolne są

marszowi Ukraińców na Europę.

jak i polscy krakowscy konserwatyści,

dzie przeciwko nim walczyl. Gdy zo-

praworządności przeszli do kategorii

do jakiś celowych dzialań, austriac-

Tym też możemy wytlumaczyć zwlo-

nie byli gotowi do samodzielnego

stal pojmany po raz drugi ­ byl roz-

,,chruniów", a rewolucjoniści stali się

cy Ukraińcy zdecydowali się nadal

kę w natychmiastowym polączeniu

rządzenia. Nie istnialy dla nich re-

strzeliwany. W planach ówczesnej

rycerzami. Odpowiednio ­ jedynie ry-

pozostać przy kursie legalistycznym.

się dwóch państw ukraińskich, co

wolucyjne metody przejęcia wladzy,

wladzy ukraińskiej bylo przejęcie

cerze zdolni są do czynów. Zgodnie

Jedynie rozszerzyli podstawy prawne

doprowadzilo Ukraińców do prawnej

a wszelkie pytania rozwiązywano na

wladzy i doczekanie się pokojowych

z tą teorią przewrót przemienil się w

do powstania państwa ukraińskiego,

kolizji na arenie międzynarodowej.

podlożu prawnym. To wlaśnie dlate-

decyzji instytucji międzynarodowych.

Czyn listopadowy, próby zaś deklara-

opierając się na decyzjach między-

Z prawa narodu na samookreślenie

go, podczas narady 18 października,

Taki rozwój wydarzeń byl zupel-

cji o sobie na politycznej mapie świa-

narodowych instytucji pokojowych.

­ które zaproponowal amerykański

gdy podniesiono kwestię stworzenia

nie nie do przyjęcia przez Polaków,

ta ­ w Ukraińską rewolucję.

Austriaccy Ukraińcy mieli nadzieję

prezydent Wilson ­ można bylo sko-

ukraińskiej konstytuanty ­ Ukraiń-

zamieszkujących Lwów. Uważali oni

Tekst w wersji ukraińskiej ukazal się

na sprawiedliwą decyzję i zaspoko-

rzystać jeden raz. Ukraińcy ze swej

skiej Rady Narodowej, po burzliwych

te ziemie za integralną część przy-

na portalu zaxid.net