16

Przegląd wydarzeń

16­29 listopada 2018 nr 21 (313) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

100 lat polskiej i ukraińskiej myśli politycznej.

Refleksje po latach...

Jubileusz 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodleglości wyzwolil szereg inicjatyw spolecz-

nych, kulturalnych i naukowych. Odbil się on echem również na Ukrainie, która 100 lat temu

także podjęla, choć niestety zduszoną przez Moskwę, inicjatywę budowy wlasnego niepodle-

glego państwa. I co jest niezwykle istotne, mimo wybuchu wojny o Lwów i Galicję Wschodnią,

nad Dnieprem, w Kijowie, dość szybko dostrzeżono w Polsce sojusznika. A i Polacy na Ukra-

inie Naddnieprzańskiej, zdając sobie sprawę, że utrzymanie granic przedrozbiorowych jest nie-

możliwe, wsparli ukraińskie dzialania niepodleglościowe wchodząc w sklad powstalego

w Kijowie quasi parlamentu ­ Ukraińskiej Centralnej Rady.

,,obowiązek krwi i mienia", do jakie-

polityce i dyplomacji Rządu RP i jego

KOSTKA SZCZEPANOWICZ

go są zobowiązani jako obywatele

przedstawicielstw w latach II wojny

Wydarzenia roku 1918 są więc

państwa polskiego. Na rzecz zlago-

światowej.

warte politycznej refleksji tak ze

dzenia napiętych stosunków polsko-

Milym akcentem dla polskich na-

strony  wspólczesnych  Polaków,

ukraińskich usilowal dzialać także

ukowców bylo nadanie tytulu Hono-

jak i Ukraińców. Znakomitą okazję

podczas okupacji. Niestety nie bylo

rowego Profesora Katedry Politologii

do zastanowienia się nad wspólną

w tym kierunku dobrej woli, ani ze

i Bezpieczeństwa Narodowego Uni-

przeszlością stworzyla konferencja

strony polskiej, ani ukraińskiej. Od

wersytetu ,,Akademia Ostrogska" dla

naukowa ,,100 lat polsko-ukraińskiej

1945 r. przebywal na emigracji.

plk. Tadeusza Krząstka ­ polskiego

myśli politycznej" zorganizowana

Drugi ze wspomnianych polity-

historyka, dokumentalisty i wykla-

w Ostrogu na Wolyniu z inicjatywy

ków to Polak z Kijowa. W czasie I

dowcy Studium Europy Wschodniej

Studium Europy Wschodniej Uni-

wojny światowej komendant Polskiej

UW. Obdarowany tym zaszczytnym

wersytetu Warszawskiego oraz tam-

Organizacji Wojskowej na Ukrainie.

tytulem wyglosil wyklad Jerzy Gie-

tejszego Narodowego Uniwersytetu

Po podpisaniu 22 kwietnia 1920 r.

droyć ­ żolnierz Wojska Polskiego,

,,Akademia Ostrogska" (wywodzą-

polsko-ukraińskiego sojuszu, zwane-

podając wiele nieznanych dotąd fak-

cego swą tradycję od 1576 r., czyli

go umową Pilsudski ­ Petlura, zostal

tów z wojennej biografii późniejsze-

zalożenia przez wojewodę kijow-

z woli obu przywódców państwowych

go redaktora paryskiej ,,Kultury". W

skiego księcia Konstantego Wasyla

wiceministrem spraw wewnętrznych

Bibliotece Uniwersytetu w Ostrogu

Ostrogskiego pierwszej na wschód

w rządzie Ukraińskiej Republiki Lu-

zaś zaprezentowal wlasną wysta-

od Bugu uczelni wyższej). Wsparcia

dowej, a po klęsce tzw. wyprawy

wę ,,Ugoda Hadziacka 1658-2018",

dla konferencji udzielila Ambasada

kijowskiej, wraz z rządem tym emi-

przygotowaną z okazji 360. rocznicy

Rzeczypospolitej Polskiej w Kijowie

growal do Polski. Henryk Józewski

tej niezwykle chwalebnej, choć zbyt

oraz Konsulat Generalny RP w Luc-

do czynnej polityki powrócil po zama-

późno podjętej przez kozacki Het-

ku. Wydarzenie to bylo drugim już z

chu majowym Józefa Pilsudskiego w

manat i szlachtę Rzeczypospolitej

kolei spotkaniem polskich i ukraiń-

1926 r. W 1928 r. z woli Marszalka

Obojga Narodów, inicjatywy poli-

skich naukowców organizowanym w

zostal wojewodą wolyńskim, w roku

blemy ukraińsko-polskich stosunków

tycznej.

wojnie, jakiś czas ukrywal się, ale w

ramach ,,Dorocznych Konferencji Ba-

następnym objąl funkcję ministra

w dzialalności Stepana Skrypnyka

Uwieńczeniem konferencji byla

1953 r. zostal aresztowany przez UB

dania Koncepcji Polsko-Ukraińskiej

spraw wewnętrznych Rzeczypospo-

(chodzi o siostrzeńca S. Petlury); Wa-

dyskusja panelowa czlonków Forum

i skazany na dożywocie. Na wolność

Wspólpracy im. Henryka Józewskie-

litej Polskiej, ale już 1930 r. powrócil

lentyny Piskun ­ Dzialalność publi-

Polsko-Ukraińskiego Partnerstwa

wyszedl na mocy amnestii w 1956

go i Wasyla Mudrego" przez Studium

na stanowisko wojewody wolyńskie-

cystyczna ukraińskich prometeistów

zatytulowana Aktualne wyzwania dla

r. Do polityki nie mial szans powró-

Europy Wschodniej Uniwersytetu

go z zadaniem doprowadzenia do

dotycząca normalizacji stosunków

stosunków polsko-ukraińskich, mode-

cić, zająl się wówczas malarstwem,

Warszawskiego oraz Wschodnioeu-

normalizacji tamtejszych stosunków

ukraińsko-polskich: realizm polityczny

rowana przez Bogumilę Berdychow-

uzyskując duże uznanie krytyki. Dziś

ropejski Narodowy Uniwersytet im.

polsko-ukraińskich. Z funkcji tej zostal

i jego motywacje; Andrzeja Racilewy-

ską. Ze strony polskiej wzięli w niej

jego obrazy zobaczyć można w Mu-

Lesi Ukrainki w Lucku.

w 1938 r. odwolany, gdyż po śmierci

cza ­ Wplyw Polaków na tworzenie

udzial Jan Malicki (przewodniczący

zeum Narodowym w Warszawie.

Zebrani w Ostrogu 12 paździer-

Marszalka Pilsudskiego zwyciężyla

nowej wladzy administracyjnej miasta

Forum ze strony polskiej), Jacek

Sylwetkom obu wybitnych polity-

nika b.r. polscy i ukraińscy naukowcy,

katastrofalna dla tamtejszej ludno-

Żytomierza podczas przemian de-

Kluczkowski (byly Ambasador RP

ków poświęcone byly na konferencji

zastanawiając się nad wydarzeniami

ści polskiej koncepcja ,,umacniania

mokratycznych 1917 roku; Maksyma

referaty: Petra Kraluka ­ Wasyl Mu-

w Kijowie) oraz Stanislaw Stępień.

sprzed 100 lat starali się także przy-

polskości na kresach". Jej fatalne

Potapenki ­ Kwestia autonomii naro-

dryj w kontekście ukraińsko-polskich

Natomiast stronę ukraińską repre-

bliżyć sylwetki dwóch czolowych po-

zentowali: Ihor Iluszyn, Ihor Kocan,

staci dwudziestolecia międzywojen-

Oleh Dubisz oraz gościnnie Ihor

nego, a mianowicie ukraińskiego po-

Pasicznyk  (rektor  Uniwersytetu

lityka Wasyla Mudrego (1893­1966)

,,Akademia Ostrogska"). Wśród wie-

oraz polskiego Henryka Józewskie-

lu poruszanych zagadnień, w tym

go (1892­1981), cieszącego się w

dotyczących wyrażanej stagnacji w

kwestiach polityki wschodniej calko-

instytucjonalnych kontaktach obu

witym zaufaniem Marszalka Józefa

państw, nie zabraklo także kwestii,

Pilsudskiego. Obaj mężowie stanu

wprawdzie prozaicznych, lecz po-

w znaczącym stopniu poświęcili

ważnie utrudniających codzienne

swe życie na dzialania zmierzające

kontakty Polaków i Ukraińców, wy-

do normalizacji stosunków polsko-

nikających ze zbyt malej wciąż ilości

ukraińskich. Pierwszy z nich, jako

przejść granicznych, a także kwestii

ukraiński dzialacz niepodleglościo-

komunikacyjnych, np. braku odpo-

wy i oświatowy w okresie międzywo-

wiedniej ilości szybkich przejazdów

jennym początkowo dal się poznać

kolejowych (uruchomione niedawno

jako znakomity publicysta, w latach

przez stronę ukraińską dwa polącze-

1927-1935 redaktor naczelny ukraiń-

nia Intercity, dość szybko okazaly się

skiego dziennika ,,Dilo", a następnie

już niewystarczające). Chętnych do

wspóltwórca Ukraińskiego Zjedno-

podróżowania jest znacznie więcej,

czenia Narodowo-Demokratyczne-

następstwa w pewnym sensie daly o

dowej w polskich projektach politycz-

stosunków, oraz Stanislawa Stępnia

niż mogą to obslużyć kursy kolejo-

go i od r. 1935 jego przewodniczą-

sobie znać w latach II wojny świato-

nych na Ukrainie Naddnieprzańskiej

­ Henryk Józewski ­ historyk, filo-

we i autobusowe. A to niewątpliwie

cy. W tym też roku zostal on po raz

wej, kiedy to po tzw. pierwszych So-

w latach 1917­1918; Macieja Kroto-

zof, artysta malarz czy niestrudzony

świadczy o tym, że przedstawicie-

pierwszy wybrany do Sejmu II Rze-

wietach, w czasie okupacji niemiec-

fila ­ Dzialalność gen. Jurija Tiutiun-

polityk?

le obu narodów naprawdę pragną

czypospolitej, w którym objąl funkcję

kiej, Organizacja Ukraińskich Nacjo-

nyka i Powstańczo-Partyzanckiego

Wokól powyższej problematy-

wzajemnych kontaktów.

wicemarszalka. Wasyl Mudry pelnil ją

nalistów przy pomocy UPA, podjęla

Sztabu Armii Ukraińskiej Republiki

ki koncentrowaly się także kolejne

Na zakończenie konferencji dy-

także w następnej kadencji polskiego

na Wolyniu tragiczną w skutkach

Ludowej w latach 1920­1921; Wo-

referaty uczestników konferencji, a

rektor Studium Europy Wschodniej

sejmu, aż do wybuchu II wojny świa-

akcję antypolską. Józewski przeby-

lodymyra Marczuka, Województwo

mianowicie: Wolodymyra Trofymo-

UW Jan Malicki przekazal Bibliotece

towej. 2 września z trybuny sejmowej

wający w tym czasie w Warszawie,

wolyńskie w polityce ekonomicznej

wycza ­ Symon Petlura ­ Józef Pil-

Uniwersytetu w Ostrogu najnowsze

publicznie zadeklarowal, że Ukraińcy

mocno zaangażowal się w konspi-

Drugiej Rzeczypospolitej i wreszcie

sudski: trudna droga do umowy war-

publikacje wydane nakladem kiero-

w tych tragicznych dniach wykonają

rację wojskową Armii Krajowej. Po

Ihora Iliuszyna, Kwestia ukraińska w

szawskiej; Andrija Smyrnowa ­ Pro-

wanego przez siebie Studium.