28
Z pamiętnika podróżnika
1629 listopada 2018 nr 21 (313) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
klasztory rzymskokatolickie na wschodzie
Rzeczypospolitej: bernardyni (cz. I)
Tym razem opowiem o zakonie oo. bernardynów zgromadzeniu,
specyficznym jedynie dla Rzeczypospolitej.
nich jedynie zarysy fundamentów).
podjąl się starosta niżyński Kazimierz
DMYTRO ANTONIUK
Kościól przekazano prawoslawnym,
Iliński i jego żona Anna, która w ogro-
tekst i zdjęcia
którzy otworzyli tu cerkiew pw. Na-
dzie klasztornym wzniosla Kalwarię.
Nie będę tu zatrzymywal się na
rodzenia NMP. W okresie między-
W kryptach kościola chowano wów-
opisach lwowskiego czy sokalskiego
wojennym katolicy przywrócili sobie
czas książąt i okoliczną szlachtę (Lu-
klasztorów tego zakonu (Kurier Ga-
dawną wlasność, ale po wojnie znów
bomirskich, Ilińskich, Frankowskich).
licyjski opisywal te obiekty niejedno-
przejęli ją komuniści, umieszczając tu
Ich pochówki zostaly odkryte przez
krotnie), natomiast podam informa-
magazyny. Doprowadzilo to do rujna-
archeologów w czasach niezależnej
cje o mniej znanych ośrodkach tego
cji obiektu zapadl się dach. W 1992
Ukrainy.
zgromadzenia.
Przed przejęciem tych ziem
roku ruinę przekazano ewangelikom,
Bernardyni to skasowana przez
przez sowietów kościól mial kilka ro-
którzy gruntownie wyremontowali ko-
papieża Leona XIII galąź zakonu
kokowych oltarzy, prawdopodobnie
ściól, ratując w ten sposób zabytek.
franciszkanów. Przed polączeniem
autorstwa ucznia Pinsla, Franciszka
Niestety, ściany są jedyną pozostalo-
ich z innymi odlamami (alkantary-
Oleńskiego; ściany dekorowaly freski
ścią po dawnym czasach.
stami, reformatami czy rekolektami)
Walentego Żebrowskiego z polowy
Należy tu zwrócić uwagę, że
należeli do zakonu Braci Mniejszych
XVIII wieku. Ozdobą kościola byl po-
niektóre polskie przewodniki podają
(Ordo Fratrum Minorum Regularis
tężny, ludzkiego wzrostu, mosiężny
mylne informacje, że dawny kościól,
Observantiae). W odróżnieniu od
pięcioramienny świecznik, odlany w
to obecnie cerkiew. Nie jest tak, bo-
Pobernardyński kościól w Warkowiczach
Braci Mniejszych Konwentualnych,
Hamburgu na zamówienie Ostrog-
wiem cerkiew w Warkowiczach wy-
ten odlam przestrzegal ściśle regulę
skich. Obecnie znajduje się w mu-
budowano w latach 1930.
klasztor bernardynów. Zabytek zostal
roku, i konsekrowanego po prawie
św. Franciszka, prowadzil surowe ży-
W Warkowiczach urodzil się
zeum na zamku w Dubnie.
zalożony w 1729 roku przez wlaści-
trzech dziesięcioleciach. Syn funda-
cie zakonne, nie posiadając wlasno-
znany botanik i kronikarz Andrzej An-
Ojcowie bernardyni utrzymali
ciela miejscowości Jakuba Ledó-
tora, Jan Kazimierz Stecki to jego
ści prywatnej. Nazwa ,,bernardyni"
drzejowski profesor Liceum Krze-
się w swym klasztorze do kasacji
chowskiego i jego malżonkę Marię.
palac zachowal się w Wielkich Mię-
przyjęla się od krakowskiego klaszto-
mienieckiego. Pozostawil po sobie
1855 roku, gdy kościól przekazano
Po prawie dziesięciu latach klasztor
dzyrzeczach wybudowal tu wspa-
ru św. Bernarda z Sieny, zalożonego
bogate wspomnienia o życiu szlachty
prawoslawnym pod cerkiew św. Mi-
konsekrowano. Obiekt skladal się z
nialą rezydencję, po której zachowal
w polowie XV wieku przez św. Jana
wolyńskiej.
kolaja. Freski Żebrowskiego zama-
dość skromnego jednonawowego
się jedynie rozlegly park.
Kapistrana. Stąd zakon związany jest
Podczas II wojny światowej w
lowano, lacińskie sentencje zamie-
kościola i budynku klasztornego,
Klasztor bernardynów w Kusty-
ściśle z Rzeczypospolitą, chociaż w
Warkowiczach dzialalo getto, pod-
niono na starorusko-cerkiewne, a
przylegającego od pólnocy do ko-
niu gromadzil setki pielgrzymów na
Europie czasami ,,bernardynami"
odpusty, które odbywaly się tu na
określają też cystersów, zalożonych
cześć cudownych obrazów Matki
przez św. Bernarda z Clairvaux.
Boskiej Sokalskiej i św. Antoniego z
Pierwsi bernardyni (obserwanci)
Padwy. W 1833 roku klasztor ska-
pojawili się we Lwowie na początku
sowano i obiekt przekazano prawo-
wieku XVII. Następnie powolano
slawnym. Po powrocie tych terenów
ruską prowincję zakonu pod wezwa-
do Rzeczypospolitej klasztor rewin-
niem Niepokalanego Poczęcia NMP.
dykowano, czyli zwrócono pierwot-
Mieli taką samą symbolikę, ubiór,
nym wlaścicielom. Wedlug opisu w
statut co i Bracia Mniejsi. Architek-
przewodniku Mieczyslawa Orlowicza
tura obiektów bernardyńskich jest
z 1929 roku kościól byl dwuwieżowy,
przejawem najcenniejszych zabyt-
do niego dobudowano dwupiętrowy
ków okresu renesansu i baroku. Za-
klasztor. Po II wojnie światowej klasz-
kon zawsze odgrywal znaczną rolę w
tor znów przekazano prawoslawnym.
obronie tych terenów, gdzie powsta-
Ci zmienili wygląd świątyni, dobu-
waly jego ośrodki. Byly to prawdziwe
dowując drewnianą kopulę i przed
fortece, które zachowaly się do dziś
wejściem takąż dzwonnicę, która
w Zaslawiu, Brzeżanach czy Sokalu.
splonęla w 1994 roku.
Pozostalości wieży ogrodzenia klasztornego w Warkowiczach
Ruszamy w teren: w polowie
Dziś po katolickiej przeszlości
trasy P-05 między Równem a Sar-
ściola. Klasztor otoczony byl mura-
nie pozostalo nic oprócz murów. Nie
czas likwidacji którego w 1942 roku
postacie czterech papieży przema-
nami leży miejscowość Kustyń.
mi z dekoracyjnymi wieżyczkami w
ma już zabudowań klasztornych, ale
wybuchlo powstanie. Okolo 400 osób
lowano na czterech Ewangelistów.
Należy odszukać tu murowaną (bo
narożnikach. Do dziś ocalal kościól,
dobrze widoczne są ich fundamenty.
zginęlo w walce, ale okolo 1,5 tysiąca
Prawdopodobnie w tym też okresie
jest jeszcze i drewniana) cerkiew św.
znaczne fragmenty murów z zamuro-
Ocalal jedynie niewielki budynek,
ucieklo.
przebudowano i fasadę kościola,
Mikolaja, leżącą przy skraju wsi nad
waną furtą i jedna wieżyczka.
obok którego byla brama.
zakrywając wspanialy renesansowy
malowniczym jeziorem. Jest to daw-
Bernardyni prowadzili tu apte-
Książę Janusz Ostrogski zalożyl
portyk.
ny kościól klasztoru bernardynów,
kę i szkolę. Klasztor skasowano w
W tym samym obw. rówieńskim
nie tylko klasztor franciszkanów w
Na początku wieku XX przenie-
zalożonego przez kasztelana kijow-
1832 roku. Wówczas rozebrano za-
w miejscowości Warkowicze za-
Międzyrzeczu, ale i klasztor bernar-
siono do Dubna 25 zakonnic z klasz-
skiego Kazimierza Steckiego w 1732
budowania klasztorne (pozostaly po
chowal się, wprawdzie nie w calości,
dynów w Dubnie. Wedlug różnych
toru w Horodyszczu i tu w zabudowa-
danych nastąpilo to w 1608, 1614 lub
niach pobernardyńskich zalożyly swój
1620 roku, kiedy to wlaśnie zmarl.
ośrodek. Po pożarze, który zniszczyl
Po nim fundację kontynuowali jego
dach kościola w 1911 roku, mniszki
spadkobiercy Aleksander i Wlady-
nakryly mury nowym dachem, ale
slaw Dominik Zaslawscy. Budowa
już z kopulą i czterema wieżyczkami.
kościola zostal ukończona w 1629
Nowe elementy zmienily ksztalt świą-
roku, a zabudowania klasztorne po
tyni, wobec tego bernardyni, którzy
dwudziestu latach.
powrócili tu w 1920 roku, rozebrali
Ośrodek bernardynów w Dubnie
te elementy. Demontowania cebu-
lastych wież podjąl się mieszkaniec
byl nie tylko obiektem sakralnym, ale
Dubna Stanislaw Mazurkiewicz. Gdy
i prawdziwą fortecą: klasztor otaczaly
pracowal na dachu, ksiądz modlil się,
mury obronne, od wschodniej strony
by nie spadl. Mimo to jednak spadl.
bronione przez masywną dwukon-
Wedlug wspomnień mieszkanki Dub-
dygnacyjną basztę, która zachowala
na Rafalskiej, Mazurkiewicz pada-
się do końca XIX wieku. Obronną
byla również i strzelista wieża ko-
jąc, zdążyl zaczepić się ręką o coś
ściola. W 1720 roku splonąl kościól
i nie zabil się, ale zaczęly usychać
pw. Niepokalanego Poczęcia NMP, a
mu ręce. Pan Stanislaw modlil się
gorliwie, odprawil 40-dniowy post
w 1763 i sam klasztor. Odbudowy
Pobernardyński kościól w Kustyniu
