img
Wolna trybuna
3
www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 31 stycznia­14 lutego 2019 nr 2 (318)
Mowa nienawiści czy wolność slowa
Po zabójstwie prezydenta Gdańska Pawla Adamowicza praktycznie wszyscy i wszędzie dyskutują o ,,mo-
wie nienawiści". Prawda, o tej ,,mowie" rozmowy trwają już od dawna (bo faktycznie zajęla ona nieostatnie
miejsce w toczących się w Polsce sporach) jednak to wlaśnie śmierć Pawla Adamowicza przyczynila się do
intensyfikacji dyskusji i wystawiania ocen do niej się odnoszących. Tak, uważam, że czas na to najwyższy,
żeby ,,zrobić z nią porządek", ale jednocześnie obawiam się, że jeśli nawet ktoś rzeczywiście przejawi ku
temu chęci, to sprawa wcale nie będzie latwa.
emocje, sympatie i uprzedzenia ­ jest
zwyczajnym i oczywistym. Takim, w
stara, lubi koty, ma konia, nic nie ma,
wyznacza zauważalną granicę po-
ARTUR DESKA
to możliwe. Przynajmniej mam takie
którym ludzie ,,na poziomie" (a zdaje
urodzila się tutaj, urodzila się tam, w
między ,,mową nienawiści" i krytyką.
Zasadniczo wszyscyzgodni
wrażenie ­ a bardzo chcialbym, by
się, że uczestnicy ,,polskich dyskusji"
ogóle się urodzila... Wariantów jest
Przecież wystarczy w krytyce poza-
co do tego, że ,,mowa nienawiści"
prawda taką wlaśnie byla. Mam też
za takich wlaśnie siebie uważają) nie
wiele ­ ja trochę ,,z przymrużeniem
mieniać slowa, by z ,,dopuszczalnej
jest zlem, że drwienie, poniżanie,
nadzieję, że pomimo atakującego
potrzebują wulgaryzmów, żeby wyra-
oka" swoje prezentuję, ale wszyscy
krytyki" stala się ona ,,mową nienawi-
znieważanie i zwyczajne chamstwo
mnie ze wszech stron jazgotu, krzy-
zić myśli, a klamstwo, pomówienie
śledzący polsko-polskie awantury
ści". Jednym slowem ­ z jednej stro-
­ w jakiejkolwiek debacie i w odnie-
ku, pouczeń, krytyki i propagando-
i obelga czynią ich szafarza osobą
będą w stanie zamienić je na te ,,z ży-
ny ideą walki z ,,mową nienawiści" nie
sieniu do kogokolwiek ­ to zlo i jako
wego belkotu, zachowalem w sobie
niehonorową (patrz ,,Kodeks Bozie-
cia wzięte" i o wiele ostrzejsze. Isto-
wolno walczyć z wolnością wypowie-
takie nie tylko nie powinno mieć miej-
na tyle przyzwoitości i zdrowego roz-
wicza"). Tyle o tym jak ja ,,kulturę wy-
tych ,,wypowiedzi nienawiści" jest
dzi i prawem do krytyki, a z drugiej
sca w ,,przestrzeni publicznej", ale nie
sądku, że w ocenianiu brzmiących w
powiedzi", ,,kulturalne zachowanie",
zamierzone zohydzenie, wydrwienie,
­ wolnością wypowiedzi i prawem do
powinno być nigdzie tolerowane. Tak
Polsce slów i dziejących się zdarzeń
,,dobry ton" i ,,zasady dobrego wycho-
poniżenie. Inny ,,chwyt" ­ slowa odwo-
krytyki używanie ,,mowy nienawiści"
samo agresja, groźby, szantaż emo-
potrafię być, na ile potrafię, obiek-
wania" rozumiem. ,,Mowa nienawiści"
lujące się ,,do kija". Straszenie. Jasne,
usprawiedliwiać. Niby oczywiste tyle,
cjonalny, sugerowanie, zachęcanie,
tywnym ­ może dlatego wlaśnie, że
jest dla mnie mową, która we wszyst-
tylko w skrajnych wypadkach ,,mowa
że nie tak latwo (szczególnie opa-
wzywanie do przemocy. To zlo i tyle!
patrzę na to wszystko nieco ,,z boku",
kim opisanym powyżej się nie mie-
nienawiści posluży się slowami ,,albo
nowanym emocjami umyslom) o tej
Zasadniczo wszyscy są co do tego
może dlatego że w Ojczyźnie bywam
ści. Gorzej nawet! Ona nie tyle się w
jesteś ze mną, albo dostaniesz lanie".
oczywistości pamiętać.
zgodni. Zasadniczo... Niestety, jak
tylko, a nie mieszkam, może dlatego,
tym ,,nie mieści", co z premedytacją
Zazwyczaj przyjmuje to inną formę ­
Musimy też pozostawić miejsce
dla żartu i kpiny. Ich przecież też za
zawsze ,,diabel tkwi w szczególach".
że do żadnej z wrogich sobie armii
wszelkie lamie kultury bariery!
,,ten kto nie jest z nami (nie myśli tak
,,mowę nienawiści" uznać nie sposób.
Po pierwsze ­ sama ,,mowa
nie należę śmiem taką nadzieję ży-
Warto skonstatować, że ,,mowa
jak my, nie wspiera nas, nie maszeru-
Znowuż jednak rodzi się pytanie ­
nienawiści". A co to takiego? Teore-
wić. Jednocześnie nie chcąc być
nienawiści" jest wlaśnie nienawiści
je z nami) to drań, zdrajca lub zlodziej
gdzie kończy się żart i kpina, a gdzie
tycznie wiadomo. Powyżej parę slów
odebranym przez Czytelników prze-
instrumentem i nienawiści sluży.
(też są tego liczne warianty). Kto chce
chamska drwina i ,,mowa nienawiści"
już o niej napisalem. Teoretycznie...
zacnego Kuriera Galicyjskiego jako
Bądź daje ujście nienawiści, bądź
być draniem, zdrajcą lub zlodziejem?
się zaczyna. Myślę, że odpowiedź
Z moich obserwacji wynika jednak,
kolejny ,,mądrala" pouczający ich jak
nienawiść wywoluje, buduje i kar-
A przy użyciu tego ,,chwytu" ,,mowa
jest podobna do tej, o której pisalem
że to co jedni za ,,mowę nienawiści"
myśleć mają, nie ,,ex cathedra" glosil
mi. Leczenie swoich kompleksów,
nienawiści" nie tylko straszy, ale ska-
przy pytaniu o granicy pomiędzy
uznają, to już drudzy niekoniecznie
będę, ale zwyczajnie napiszę o tym
wulgarne i obraźliwe slowa, przypi-
zuje na to wszystkich, którzy mają od-
,,mową nienawiści", a wolnością slo-
(i odwrotnie). W którejś z interneto-
czym jest DLA MNIE owa ,,mowa nie-
sywanie cech i motywów nikczem-
mienne zdanie. Podobnych blędnych
wa i dopuszczalną krytyką. Przyzwo-
wych spoleczności krąży taki rysu-
nawiści".
nych, insynuowanie niegodziwości,
mechanizmów logicznych jest sporo ­
itość, dobry ton, odpowiedzialność,
nek (przepraszam, ale nie pamiętam
Dla mnie są to slowa, które ranią
manipulowanie informacją, prostac-
zapraszam do internetu, haslo ,,Blędy
kultura, dobre wychowanie. Wlaśnie
jego autora) na którym jedna osoba
swoim prostactwem, chamstwem i
kie drwiny, poslugiwanie się uprze-
logiczno-językowe". Warto przeczytać
to wszystko co jest w nas, a nie czy-
krzyczy na drugą: ,,Nie porównuj
wulgarnością. To slowa, które drwią
dzeniami, umacnianie negatywnych
i później przyjrzeć się wszystkim nie-
jeś widzimisię, nie polityczna czy
Twojej mowy nienawiści z moją wol-
i poniżają. To slowa, które budzą
stereotypów ­ to są typowe ,,koryta",
nawistnym wypowiedziom, memom,
spoleczna użyteczność, wreszcie nie
nością slowa!". No wlaśnie! Gdzie się
agresję i niskie emocje. To slowa,
którymi ,,mowa nienawiści" ,,plynie".
haslom. Wszędzie ­ w gazetach, w
urzędowe dekrety i przepisy powinny
kończy ,,wolność slowa", a gdzie się
które ,,karmią" nienawiść. Wreszcie
Raz jeszcze powtarzam ­ nie ma
sieciach spolecznościowych, w tele-
decydować o dopuszczalności takiej
już ,,mowa nienawiści" zaczyna? Kto
to slowa, których w odniesieniu do
znaczenia kto, jak, przeciwko komu.
wizji. Gwarantuję ­ będzie ,,wesolo"!
czy innej ,,wypowiedzi".
to powinien wyznaczyć? Więcej ­ kto
siebie nie chcialbym uslyszeć. Ogól-
Nienawiść! Ot, co jest w tym wszyst-
,,Mowa nienawiści" karmi emocje.
Walka z ,,mową nienawiści" jest
jest w stanie to wyznaczyć?
nie ­ slowa i zachowania wycho-
kim najistotniejsze! Nienawiść jest
Te destrukcyjne, agresywne, ponure.
niemożliwa do wygrania dzięki ja-
Tak się bowiem sklada, że każda
dzące (często niebywale daleko)
wygodna! Pozwala usprawiedliwić
Roznieca je, podsyca, pilnuje, aby
kimś prawom, przepisom, akcjom
ze stron sporu w prowadzeniu tegoż
poza kulturę wypowiedzi, kulturalne
wlasne porażki i znaleźć temu win-
nie zgasly. Ktoś, kogo ta ,,mowa" ota-
­ tak uważam. Zgoda, one mogą w
więcej praw daje sobie, większą wo-
zachowanie, dobry ton, zasady do-
nych zamiast szukać problemów w
cza, kto nie potrafi bądź nie chce się
tej walce pomóc. Jednak prawdziwa
bec siebie przejawia wyrozumialość,
brego wychowania. Przynajmniej
sobie. W jej imię można się jedno-
bronić, powoli zaczyna żyć w ,,innym
walka ­ znowu, moim zdaniem ­ to-
częściej na wlasne ,,wyskoki" jest
tak jest w moim rozumieniu ­ za-
czyć, można szukać sojuszników,
świecie". Po trochu, po troszeczku,
czy się w nas samych, w naszych
sklonna ,,przymknąć oko". Jednocze-
znaczam ponownie.
można niszczyć. Kto zaprzeczy,
dzień za dniem, krok za krokiem, po-
umyslach i sercach. Jej rezultat za-
śnie chętniej i bezlitośniej od drugiej
Oczywiście, można zaraz zacząć
że niszczyć nie jest latwiej niż bu-
woli, coraz istotniejsze stają się emo-
leży od tego, na ile pozwalamy sobie
strony wymaga ,,trzymania emocji w
toczyć dyskusję o tym czymże to są
dować? Kto zaprzeczy, że latwiej,
cje. Logiczne myślenie, trzeźwość
i innym, by ,,ciemna strona" naszej
ryzach" i przestrzegania zasad przy-
owe ,,kultura wypowiedzi", ,,kulturalne
prościej i wygodniej nienawidzić niż
sądów przestają być ważne. Nawet
duszy byla dla nas ważniejsza od
zwoitości, kultury dyskusji, a nawet
zachowanie", ,,dobry ton", ,,zasady
kochać? Dlatego wlaśnie ,,mowa
jeśli nadal temu komuś zdaje się, że
tej świetlistej. Od tego czy obelżywe
poprawności politycznej. Malo tego!
dobrego wychowania". Cóż, dla mnie
nienawiści" takim powodzeniem się
logiki nie ,,zdradzil", to jest to zazwy-
slowa, czy wezwania do agresji, czy
Nawet najoczywistsze użycie przez
to pojęcia rozumiane tradycyjnie
cieszy! Latwa w użyciu i niezwykle
czaj ten typ ,,logiki" o którym powy-
zachęty do nienawiści nas cieszą, czy
siebie ,,mowy nienawiści" każda ze
i konserwatywnie nawet. Może
skuteczna w dzialaniu. Dlaczego?
żej wspomnialem. Emocje, emocje,
martwią. Czy wzbudzają nasz aplauz
stron jest sklonna usprawiedliwiać
inaczej ­ staroświecko. Postaram
Odpowiedź jest prosta ­ emocje!
emocje! Co ważne ­ emocje będące
czy sprzeciw. Jest takie stare prawo
,,wolnością slowa" wlaśnie, jednocze-
się wyjaśnić ­ prawda, nieco żar-
To jest wlaśnie chyba jedną z
owocem nie wlasnych sądów i opinii,
rynku ­ popyt ksztaltuje podaż. Tak
śnie odmawiając prawa do korzysta-
tobliwie. W którymś z poprzednich
najjaskrawszych cech ,,mowy nie-
ale emocje wywolane ,,mową nie-
więc ja stary i naiwny idealista, wie-
nia z autentycznej ,,wolności slowa"
artykulów (o przekraczaniu barier ­
nawiści", że ona emocje stymuluje
nawiści", w której ta osoba ,,plywa".
dzą o prawach rządzących rynkiem
stronie przeciwnej. Tak jest niestety
zdaje się) pisalem, że puszczanie
­ oczywiście negatywne. Tak, ona
Mową nienawiści wylewającą się z
się wspierając ośmielam się wierzyć,
i tym samym dyskutowanie tak o
bąków przy babcinym, świątecznym
też posluguje się swoistą ,,logiką",
ekranów komputerów i telewizorów,
że jeśli my, zwyczajni ludzie przesta-
,,mowie nienawiści" jak i o ,,wolności
stole jest niekulturalne, w zlym tonie
ale ta jej ,,logika" jest logiką falszy-
glośników radiowych, szpalt gazet.
niemy przeróżnym ,,zlotoustym" po-
slowa" jest niebywale trudne. Mam
i świadczy o zlym wychowaniu. Nie
wą, tylko znamiona logiki noszącej.
Czasami jest jeszcze gorzej! Nie-
litykom, dziennikarzom, ekspertom,
nawet wrażenie, że na temat ,,mowy
ma znaczenia kto to zrobi ­ mlody (z
Wszystkich możliwych do popelnie-
którzy, przeważnie ci, którymi mowa
publicystom i aktywistom klaskać,
nienawiści" nie dyskusja się toczy, a
niejaką tolerancją dla malutkich dzie-
nia blędów (logiczno-językowych)
nienawiści zawladnęla zupelnie, któ-
jeśli przestaniemy ,,stawiać like" pod
wyglaszanemonologi, w których
ci), stary, prawy, lewy, konserwa-
owa ,,mowa" świadomie używa!
rzy jej ,,emocjami żyją", sami zaczy-
nienawistnymi postami i szyderczymi
,,my" jesteśmy biali i puszyści, a ,,tam-
tysta, liberal, wierzący (wszelaki),
Proszę zwrócić uwagę na bardzo
nają tą mową mówić. Zapominają, że
rysunkami w internecie ­ ,,mowa nie-
ci" źli i śmierdzący siarką. Do tego,
ateista ­ ocena jest jednoznaczna
istotną rzecz. Prawda, blędy popel-
można inaczej.
nawiści" powoli zaniknie. No dobrze,
jeśli nawet ,,nam" jakiś grzech popel-
i tyle. Jasne ­ w epoce ,,lamania
niamy wszyscy ­ tyle, że zazwyczaj
Wydaje mi się, że warto bym na-
nie zniknie ­ ale znacznie mniej jej
nić się zdarzy, jeśli już ,,wymknie się"
barier" i ,,przekraczania granic" wiele
nieświadomie! Wtedy, rzeczywiście,
pisal o tym co ,,mową nienawiści" nie
będzie.
slowo, którego nijak ,,wolnością slo-
standardów ,,kultury", ,,dobrego tonu"
można je nazwać blędami. Jednak
jest. Bezsprzecznie nie jest ,,mową
Gdzieś, kiedyś przeczytalem opo-
wa" zamaskować się nie da ­ to jest
i ,,dobrego wychowania" nie jest już
świadome używanie blędnych ,,kon-
nienawiści" krytyka. W toczącej się
wieść o indiańskim chlopcu, któremu
to usprawiedliwione, albowiem ,,na-
takimi jak te sprzed lat, ale dlatego
strukcji" ­ to już manipulacja (mini-
polsko-polskiej wojnie jest zauwa-
dziadek opowiadal o tym, że w sercu
sze" celeszlachetne, a przecież
zaznaczam ­ pisząc o nich, mam na
mum!). Wlaśnie takimi manipulacja-
żalna tendencja by jedni nazywali
każdego czlowieka walczą ze sobą
przeciwnicywyjątkowo paskudni.
myśli te pojęcia w ich ,,staroświeckim
mi ,,mowa nienawiści" się posluguje,
dopuszczalną krytykę ,,mową nie-
dwa wilki. Jeden bialy ­ to milość,
Jednym slowem ­ pelen relatywizm.
wydaniu". Takim, gdzie mlodsi klaniają
gdy chce sprawić wrażenie, że nie
nawiści", a drudzy ,,mowę nienawi-
powiedzial dziadek. Drugi czarny ­ to
Określić to czym jest ,,mowa nie-
się starszym, kobiety przepuszcza się
emocje, a logikadla niej istotne.
ści" krytyką. Niewielkie wyjaśnienie
nienawiść. Chlopiec spytal dziadka ­
nawiści" latwo nie jest. Jednakże, je-
w drzwiach i ustępuje się im miejsca
Przyklad? Proszę! Slowa wymie-
­ dlaczego ja o ,,dopuszczalności"
który z nich zwycięża? Dziadek odpo-
śli postarać się wznieść (w ocenianiu
w tramwaju, w którym slowa ,,dzień
rzone w osobę. Jest zla i paskudna,
wspominam? Bo pod tym pojęciem
wiedzial ­ ten, którego karmisz.
slów swoich i cudzych) ponad wlasne
dobry", ,,dziękuję" i ,,proszę" są czymś
bo jest niska, bo jest wysoka, mloda,
rozumiem wlaśnie to wszystko co