20

Okruchy historii

31 stycznia­14 lutego 2019 nr 2 (318) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Legendy starego Stanislawowa  (cz. XV)

przed więzieniem usypaly kopiec, z

tak (czyli nie obici), ale więcej nie

IWAN BONDAREW

którego szczytu można bylo wejrzeć

wlaźcie mi na trawę..."

na podwórze więzienne. Ponieważ

Podwójne poświęcenie

Na początku lat 80. XIX wieku w

odtąd na szczycie tej ,,góry" calodo-

Interesowny doktor

Stanislawowie otwarto nowe więzie-

bowo i tlumnie zbieraly się panien-

Na  zabytkowym  cmentarzu

nie, które zaczęto nazywać ,,Dąbro-

ki, ludzie nazwali kopiec ,,Kobiecą

uchowal się cudem gotycki nagro-

wą". Przeznaczone byla dla tysiąca

górą".

bek Zygmunta Mroczkowskiego

więźniów, przeważnie wiary greckiej

Byla to, oczywiście, tylko legen-

(1837­1888). Byl on kierownikiem

lub grekokatolickiej, czyli Ukraińców.

da. Krajoznawcy twierdzą, że kopiec

okręgowego szpitala cywilnego,

Dla nich w więzieniu urządzono

usypano jako placyk widokowy parku

odpowiednik dzisiejszego szpitala

olbrzymią kaplicę z wysoką wieżą.

cesarzowej Elżbiety. Ale otwieral się

obwodowego. W literaturze krajo-

Dziennikarz ,,Kuriera Stanislawow-

z niego widok nie tylko na budzące

znawczej nie ma za wiele wiadomo-

skiego" Wladyslaw Ciesielski opo-

zachwyt wspaniale klomby i alejki.

ści o nim ­ mial się zarazić tyfusem

wiada o tym, jak poświecono krzyż

Naprzeciwko byla ,,Dąbrowa".

przy lóżku chorego i przedwcześnie

do tej kaplicy.

umrzeć.

­ Interesującym momentem w

O wiele więcej interesujących fak-

Jak Iwan Franko

Plaskorzeźba Iwana Franki i Józefy Dzwonkowskiej

historii budowy kaplicy bylo uro-

tów o szanownym lekarzu przytacza

dostal kosza

Nie żyć mi, więc niech umrę

- Tato! Nasza Nastia dziś rano

czyste ustawienie krzyża na wieży

Przy Rynku stoi wielka kamie-

Horacy Safrin w swojej autobiografii

sama!".

rzygala.

kaplicy, które mialo miejsce w 1882

nica, nazywana też ,,Domem Bojka".

zatytulowanej ,,Komiczne i szczegól-

Należy tu dodać, że pośród

roku.  Najbardziej  szanowanych

Nad narożnym balkonem widoczne

ne historie mego życia":

mieszkańców szerzyla się choroba,

obywateli naszego miasta zapro-

są plaskorzeźby kobiety i mężczyzny

­ Lekarz Mroczkowski mieszkal

Czy u was rzygają?

Istnieją ciekawe wspomnienia

której jednym z symptomów byly

szono, aby byli świadkami tego

wyciągających ku sobie ręce. Nie są

w centrum miasta, w szlacheckim

Mykoly Parfanowicza, w których opi-

wymioty i bóle glowy. Starszy wie-

wydarzenia. Ulożony zostal spe-

to jakieś abstrakcyjne postacie, lecz

dworku z kolumnami i dwumorgo-

suje naukę w stanislawowskim gim-

śniak, pohamowany w swej zlości

cjalny dokument, który ze starymi

Iwan Franko i Józefa Dzwonkowska.

wym sadem (dziś przy ul. Strzelców

nazjum w latach 80. XIX wieku. Po-

tym pytaniem, nie grozi już buko-

i nowymi monetami zalutowano w

O ich stosunkach toczy się wiele roz-

Siczowych 8 ­ aut). Stronil od ludzi

śród profesorów wyróżnial się Iwan

wym kijem, lecz wyklada nauczycie-

metalowym cylindrze i umieszczo-

mów.

i większość czasu spędzal w swej

Werchracki. Wykladal biologię i od

lowi na swój sposób, jaka to szkodę

no na dachu wieży. Starszy cieśla

Podczas wizyty w Stanislawo-

bibliotece w towarzystwie czterech

czasu do czasu organizowal uczniom

podczas tej uroczystości wyglaszal

wie u swego uniwersyteckiego przy-

przyrodnicze wycieczki poza miasto.

ze szczytu wieży toasty: ,,Na chwa-

jaciela Wladyslawa Dzwonkowskie-

Podczas jednej z nich wydarzyl się

lę Boga, na cześć cesarza i wszyst-

go, Iwan Franko poznal jego mlod-

ciekawy wypadek. Oddajmy slowo

kich obecnych", a tlum świadków na

szą siostrę Józefę i... zakochal się.

Parfanowiczowi:

dole okrzykami entuzjazmu powta-

Jesienią 1883 roku pisze list do jej

­ Byla to niedziela, okolo 3

po poludniu, gdy liczna grupa wy-

cieczkowiczów w poszukiwaniu

okazów flory i fauny, bez ceremonii

i pytania o pozwolenie, weszla na

ląkę w okolicach wioski Wowczy-

niec, leżącej pod Stanislawowem.

My, chlopcy, zaraz rozbiegliśmy

się po lączce w poszukiwaniu ziól,

owadów, motyli ­ slowem: darów

Dworek doktora Mroczkowskiego zachowal się do na-

przyrody., Mloda trawa pod naszy-

szych czasów

mi butami oczywiście poddala się

poniesie jego bydlo z powodu po-

psów. Najmniejszy i ulubienic dokto-

i ląka po naszych harcach wyglą-

deptanej trawy. Na te slowa pyta go

ra nazywal się Filuś.

dala, jak po przejściu huraganu.

Werchracki:

Gdy ktoś dzwonil do ciężkich

Zajęci swoimi poszukiwaniami nie

Wieża kaplicy więziennej w ,,Dąbrowie"

­ Ojcze, powiedzcie, co jest

dębowych drzwi, w zakratowanym

zauważyliśmy, jak w stronę ląki

ważniejsze ­ bydlo czy czlowiek?

okienku ukazywala się glowa leka-

rzal toasty cieśli na górze. Jakiś

matki w którym prosi o rękę i serce

biegnie ciżba wieśniaków z cepa-

Na to pytanie wieśniak już nie

rza:

nastrój świąteczny opanowal ro-

Józefy. Ale w odpowiedzi otrzymuje

mi, palkami, poprzedzona przez

mial odpowiedzi. Wytrzeszczyl oczy

­ Czego chcesz?

zum wszystkich obecnych. Wobec

odmowę: ,,Przykro mi odpowiedzieć

sforę psów. Zanim zorientowali-

i z otwartą gębą patrzyl jedynie na

­ Do pana doktora.

wszystkich uwidocznil się monu-

na pana list odmownie. Wiadomo

śmy się w grozie sytuacji, niebez-

nauczyciela, który zacząl wyklad o

­ A guldena masz?

mentalny dowód opiekuńczej troski,

panu, że już sama pozycja mojej

pieczeństwo zawislo nam naszymi

tym, że on i my wszyscy zbieramy

­ Mam

przewidującej losy ludzi i potrzeby

córki sprzeciwia się temu...".

glowami, plecami i nogami. Zasko-

ziola do apteki, bo ludzie bardzo

­ Pokaż!

ogólu na przyszlość".

Frankoznawcy dotąd sprze-

czeni niespodziewaną napaścią,

chorują, a na tej wlaśnie lące rośnie

Dopiero po demonstracji srebr-

Radość nie trwala jednak dlugo.

czają się, dlaczego Iwan otrzymal

spojrzeliśmy na naszego przewod-

ziolo, które jest pomocne przy tym

nej monety z profilem Najjaśniejsze-

Następnego dnia dokument funda-

przyslowiowego  ,,kosza".  Jedni

nika i nauczyciela. Ten, początko-

schorzeniu. Po chwili, zerwawszy

go cesarza dal się slyszeć szczęk

cyjny znaleziono pod murem, cylin-

twierdzą, że chociaż byl już zna-

wo również zaskoczony, zmieszal

jakiś kwiatek, mówi do chlopa: ,,Ma-

dwóch żelaznych zasuwek i brzmia-

der okazal się rozpruty, a pieniądze

nym literatem, pochodzil z biednej

się na widok chlopskiej ciżby i za-

cie tu ziele. Zerwijcie go ile chcecie,

la komenda:

znikly. Przyszlo się robić powtórne

rodziny, a ponadto dwukrotnie sie-

cząl się cofać, ale po chwili zawo-

zaparzcie i dajcie napić się waszej

­ Wchodź! Wchodź! Zdejmuj

poświęcenie, ale już ciche i bez

dzial w więzieniu. A przecież ród

lal: ,,Zaczekajcie ludzie! Czy u was

marynarkę i koszulę! Ach ty, zafaj-

Nasti. Zobaczycie, że wyzdrowie-

pompy.

Dzwonkowskich należal do dawnej

rzygają?".

dany lapserdaku, nie mogleś zna-

je!".

szlachty polskiej, szanowanej już

Na te slowa napierające na na-

leźć czystej bielizny?!

Wieśniak spuścil wzrok, wziąl

za czasów króla Zygmunta. Taki

uczyciela chlopisko zatrzymalo się,

Kobieca góra

Po takim wstępie doktor rzetel-

ziolo i powiada: ,,Tym razem idźcie

O pagórku w Parku Szewczenki

ślub uchodzilby za mezalians i w

odwrócilo do ojca i mówi:

nie badal pacjenta i zabieral się do

istnieje wiele legend. Oto jedna z

polskich kolach Dzwonkowskich by

wypisywanie recepty.

nich.

nie zrozumiano.

­ Panie doktorze, co ze mną? ­

Więzienie ,,Dąbrowa", ukończo-

Franko bardzo się rozgniewal i

pytal pacjent.

ne ostatecznie w 1883 roku, mieści-

napisal do Józi wiersz:

­ Cho-ro-ba!

lo się przy ul. Goluchowskiego (ob.

,,Zapomnialem już, żeś blękitnej krwi,

­ Ale muszę wiedzieć jak się

jednostka wojskowa przy ul Czor-

Że między nami stara przepaść

nazywa...

nowola 119 a) i bylo to więzienie

tkwi..."

­ Cho-ro-ba! Wykupisz receptę

męskie. Od świata zewnętrznego

Tymczasem niektórzy badacze

w aptece i nie pchaj się do nie swo-

więzienie oddzielal pięciometrowy

twierdzą, że mloda Polka chorowala

ich spraw.

mur, który ściśle chronil tajemnice

na gruźlicę, na którą nie bylo wów-

Dziwne, że przy tak ,,serdecz-

więzienia.

czas lekarstwa. Rozumiejąc, że jest

nym" podejściu, pacjentów doktoro-

Na odwiedziny do aresztantów

skazana, chciala uchować utalen-

wi Mroczkowskiemu nie brakowalo.

wpuszczano niezwykle rzadko i

towanego pisarza, któremu bardzo

Nawet Żydzi, którzy mieli pelno

kobiety latami nie widzialy swoich

sympatyzowala. Z czasem również

swoich lekarzy, przewagę nadawali

ukochanych mężów, braci, dzieci,

sam Franko to zrozumial i o tym mó-

polskiemu eskulapowi. Chyba jed-

bratanków i dziadków. Wówczas

wią jego strofy poetyckie:

nak byl to najlepszy lekarz w Stani-

przedstawicielki plci pięknej wzięly

,,Mnie ręką zimną dama

slawowie.

się na sposób. Na pustym placu-

Odsunęla i szepnęla w tajemnicy:

Wedlug legendy kopiec w miejskim parku usypaly kobiety