img
24
Okruchy historii
31 stycznia­14 lutego 2019 nr 2 (318) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com
Siedziby wladzy
(cz. I)
Dziś praktycznie cala wladza Frankowska i obwodu skoncentrowana jest w jednym miejscu
­ w Bialym Domu. Do wladz obwodowych ­ prawe wejście, do miejskich ­ lewe. Ale zawsze
tak nie bylo. Wcześniej kuluary wladzy rozrzucone byly w różnych punktach miasta i stale
przenosily się. A więc, kto i skąd kierowal miastem w ciągu ostatnich 350 lat?
zostal prezydentem. Jeżeli pierwszy
IWAN BONDAREW
prezydent, Zdzislaw Stroński, zado-
wolil się takim stanem rzeczy, to jego
Budynek rady
następca, Franciszek Kotlarczuk, nie
Pomimo tego, że Stanislawów
mial zamiaru pracować w ,,komunie".
byl miastem prywatnym, Jędrzej Po-
tocki nie pragnąl wladzy absolutnej.
Nadal miastu prawo Magdeburskie,
Sztab miasta Stanislawowa
W latach 30. XX wieku gmach
czyli dal mieszkańcom możliwość
dzisiejszej szkoly nr 5, przy ul. Iwana
samym decydować o swoich spra-
Franki, dzierżawilo wojsko. Dokladniej
wach. Od tej chwili wladza w mieście
­ mieścil się tu sztab 11 Karpackiej
należala do magistratu, zajmującego
Dywizji Piechoty WP. Oplaty za dzier-
się kwestiami poboru i podzialu po-
żawę byly zapewne zbyt wygórowane
datków, problemami komunalnymi,
i w 1938 roku sztab przenosi się do
wladzą sądowniczą i innymi.
nowo wybudowanej wlasnej siedziby
Czlonkowie magistratu zasiadali
przy ul. Grunwaldzkiej.
w ratuszu. W tlumaczeniu z niemiec-
Wladze  miasta  zareagowaly
kiego termin ,,Rathaus" znaczy ,,bu-
natychmiast i jeszcze w tym samym
dynek rady" i bylo to określenie do-
roku przeniosly się do lokalu bylego
slowne. Pierwszy ratusz byl drewnia-
sztabu. Tutaj miejsca bylo dosyć, więc
ny, a w 1695 roku ­ z fundacji Józefa
niektórzy urzędnicy nawet otrzymali
Potockiego ­ wzniesiono murowany
tu mieszkania slużbowe i pierwszym
budynek, który stal prawie póltorej
szczęśliwym lokatorem byl, oczywi-
wieku. Ale magistrat zasiadal tam o
Na początku XIX wieku stanislawowski magistrat tulil się w kilku pokojach narożnej le-
ście, Franciszek Kotlarczuk.
wiele krócej.
wej kamienicy
Za rok przyszli sowieci, którzy
Po przejęciu terenów przez
pana prezydenta wypędzili, a miesz-
Austrię miala miejsce reforma ad-
sklep spożywczy, a obecnie stoi tu
wybierali radę miejską w liczbie 36
wy. Pomieszczenia na parterze od-
kanie zajęli. Początkowo bolszewicy
ministracyjna. Prawie cala wladza
tzw. ,,Budynek Bojka".
czlonków, następnie rajcy wybierali
dano pod bank i sklepy. Okazalo się
utworzyli tu tymczasowy zarząd mia-
należala teraz do starosty, burmistrz
Magistrat nie tracil jednak na-
spomiędzy siebie burmistrza. Niedlu-
w końcu, że magistratowi pozostalo
sta, na którego czele stanąl niejaki
pelnil jedynie funkcję reprezenta-
dziei na powrót do ratusza. W tym
go jednak burmistrz i rajcy cieszyli się
jedno piętro i weterani samorządu z
towarzysz Czuczukalo. Z czasem
cyjną. Niebawem samorząd otrzy-
celu w roku 1837 wyremontowano
przywróconą sprawiedliwością histo-
rozrzewnieniem wspominali okres
zreorganizowano zarząd i powstala
mal kolejny cios ­ w 1801 roku za
nawet wieżę ratuszową, ale prze-
ryczną. ,,Marmoladowy pożar" z roku
swego panowania na ratuszu.
dlugi ostatniego wlaściciela miasto
niesienie nie nastąpilo.
1868 znów pozbawil magistrat loka-
Stanislawów przechodzi na skarb
Rewolucję 1848 roku magistrat
lu. Gdy budowano nowy ratusz, rajcy
państwa. Magistrat zostal ,,grzecz-
spotkal na nowym miejscu. Ulokowal
miejscy znów cisnęli się w kamienicy
nie" poproszony o zwolnienie po-
się w nowo wybudowanej kamienicy
Helawaja.
mieszczeń, następnie dokonano
Helawaja na rogu ul. Halickiej i No-
Po trzech latach magistrat znów
inwentaryzacji mienia. Okazalo się,
wogodzkiej, która niestety też się nie
powrócil do ratusza, który różnil się
że ściany ratuszaspękane, ze-
zachowala. Budynek zawalil się w
bardzo od swego poprzednika ­ byl
znacznie obszerniejszy, oblożony z
zewnątrz bialym marmurem. We-
wnątrz również bylo co podziwiać:
salę posiedzeń magistratu, oprócz
bogatych dekoracji, zdobily napisy
z datami najważniejszych wydarzeń
historycznych Stanislawowa.
Na początku XX wieku liczba
urzędników tak się powiększyla, że
ratusz okazal się za ciasny. W powie-
trzu wisiala kolejna przeprowadzka.
Śladami kolejarzy
Jeszcze w roku 1894 miasto na
wlasny koszt wybudowalo wspanialą
kamienicę, którą przekazalo w dzier-
żawę stanislawowskiej Dyrekcji ko-
W czasie rewolucji 1848 roku wladze miejskie urzędowaly
lei. Kolejarze dwadzieścia lat grzecz-
w kamienicy Helawaja
nie oplacali dzierżawę, dopóki przed
gar zniszczony, że konieczny jest
samą wojną nie wybudowali wlasnej
latach 70. XX w. i ponad dziesięć lat
kapitalny remont, którego kosztorys
dyrekcji przy ul. Grunwaldzkiej.
byl w tym miejscu wykop,naresz-
opiewal na 2600 florenów. Niemcy
Ze względu na to w lecie 1914
cie wybudowano tam dom handlowy
postanowili nie robić sobie wydat-
roku do opuszczonego lokalu prze-
,,Merkuriusz".
ku i w ,,budynku rady" umieszczono
nosi się magistrat. Okazalo się, że jak
magazyny wojskowe.
najbardziej na czasie. Podczas wojny
Stary-nowy ratusz
ratusz zostal poważnie uszkodzony
Nareszcie magistrat dopiąl swe-
przez ostrzal artyleryjski, byla zaś sie-
go. W polowie XIX wieku miasto
Na dzierżawie
Dla biednych urzędników rozpo-
dziba dyrekcji kolei pozostala nieusz-
wykupilo ratusz od rządu i burmistrz
cząl się okres poniewierki i wędrówek
kodzona. W okresie ZURL miastem
z ekipą wrócil do ,,historycznej pla-
po prywatnych lokalach. Jak świad-
kierowal komisarz ­ byly profesor
cówki".
Do odbudowanego ratusza burmistrz przeniósl się w 1871
czy krajoznawca Mychajlo Holowa-
gimnazjalny Pawlo Czajkiwśkyj.
W 1867 roku w Austrii odbylo się
roku
tyj, przez dluższy okres urząd miasta
W  okresie  międzywojennym
szereg reform, zaczynając od konsty-
dzierżawil kilka pokoi w budynku nr 2
wladzę zaczęto uszczelniać. Do sie-
tucyjnej. Zgodnie z nowym ustawo-
W 1934 roku nastąpila nowa
Stanislawowska miejska rada de-
przy rynku. Budynku tego już dawno
dziby administracji ,,dokwaterowano"
dawstwem miejski samorząd umoc-
reforma. Teraz magistrat ma nazwę
putowanych robotników.dane,
nie ma ­ w okresie sowieckim byl tu
wladze wojewódzkie i urząd skarbo-
nil swe pozycje. Teraz mieszkańcy
urzędu miejskiego, burmistrz zaś
że niebawem pojawil się tu kolejny