28

Z pamiętnika podróżnika

31 stycznia­14 lutego 2019 nr 2 (318) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

klasztory rzymskokatolickie na wschodzie

Rzeczypospolitej: karmelici bosi

Od karmelitów trzewiczkowych przejdziemy do bardziej ascetycznego

odlamu tego zakonu ­ karmelitów bosych.

pragnąc przywrócić dawną slawę

DMYTRO ANTONIUK

zrujnowanej rezydencji i klasztoro-

tekst i zdjęcia

wi, zaproponowal prawoslawnym

Obok dawnego gimnazjum wy-

wykupienie klasztoru, ale ci zażądali

rastają jakby spod ziemi potężne

niewspólmiernej sumy. W tym cza-

fundamenty jakiejś budowli. Są to po-

sie (początek XX wieku) wandale

zostalości jednego z najpiękniejszych

wynieśli z krypt szczątki fundatorów

kościolów Kamieńca Podol-

i zakonników, ograbili je i pozosta-

skiego, wystawionego dla karme-

wili na posadzce spalonej świątyni.

litów bosych.

Demidow nakazal przenieść szcząt-

Mnisi Makary i Boguslaw przy-

ki na teren cmentarza katolickiego

byli do miasta w 1623 roku ze Lwo-

i uroczyście, przy salwie armatniej,

wa. Sędzina podolska Krystyna Ce-

pochować w grobie pod dwoma

klińska nadala im niewielką fundację

obeliskami. Obeliski zachowaly się

i kamienicę pod przyszly klasztor. W

do dziś. Na jednym z nich zacho-

kolejnych latach datki na rzecz za-

waly się trzy sceny z Męki Pańskiej,

konu skladali polscy magnaci i królo-

które prawdopodobnie są stacjami

wie. Wojewoda braclawski Piotr Po-

z dawnego kościola karmelitów pw.

tocki, szykujący Kamieniec do obro-

św. Anny. Demidow również prze-

ny przed kozakami Chmielnickiego

niósl do parku palacowego rzeźbę

wspomógl budowę kościola Matki

św. Michala Archaniola i wielką ta-

Bożej Zwycięskiej, w którym zostal

blicę fundacyjną z fasady kościola.

pochowany w 1657 roku. Po zaję-

Dopiero w 1917 roku prawoslawni

Fundamenty kościola i klasztoru karmelitów bosych w Kamieńcu Podolskim

ciu miasta przez Turków w kościele

rozpoczęli remont świątyni, dążąc za

i kościól przekazano prawoslaw-

Na wizerunek Wiśniowca

Pawel Giżycki. Kościól byl udekoro-

urządzono meczet, ale po zwolnieniu

wszelką cenę do pozbawienia jej ry-

nym na sobór katedralny pw. Ikony

(Nowego) przez wieki skladaly się

wany karmazynowym adamaszkiem

Kamieńca kościola i klasztoru już

sów katolickich. W tym celu opraco-

Matki Bożej Kazańskiej. Świątynia

zamek, cerkiew i klasztor karmeli-

i zlocistym jedwabiem, na którym

nie bylo ­ zostaly rozebrane wraz z

wali marny projekt, wedlug którego

zostala poświęcona w 1878 roku

tów bosych, leżący w bezpośredniej

wisialo 12 portretów przodków nie-

kościolem jezuitów na podmurowa-

polączyli wieże (m.in. staly one nie

i zaczęla się jej przebudowa. Na-

bliskości do książęcej rezydencji

boszczyka. Do istniejących 10 oltarzy

nie mostu. Wówczas podkomorzy

na fasadzie, lecz nad prezbiterium),

leży przyznać, że wzniesione na

i faktycznie tworzący z nią jedną

dodano jeszcze 27 (!) przy których

podolski Marcin Bohusz przekazal

stawiając nad nimi banię-cebulę.

początku XX wieku kopuly nie ze-

calość.

nabożeństwa odprawialo 40 kapla-

karmelitom swoją kamienicę w są-

Po modernizacji świątynia bardziej

psuly calości budowli i ,,wpisaly"

Zakonnicy pojawili się tu w 1644

nów. ,,Impreza" trwala 4 dni, i pod

siedztwie ich poprzedniego ośrod-

przypominala walizę. Nie trwalo

się znakomicie. Chociaż później

roku na zaproszenie hetmana koron-

koniec nad trumną Wiśniowieckiego

ka. W latach 1717­1750 architekt

to dlugo, bowiem w 1921 roku Wi-

katedra zostala przeniesiona do

nego Jeremiego Wiśniowieckiego.

przelamano herb rodowy na znak wy-

Jan de Witte wybudowal wspanialą

śniowiec powrócil do Polski i kościól

Nowego Miasta, cerkiew pozostala

Z jego funduszy w ciągu zaledwie

gaśnięcia rodu.

barokową świątynię, konsekrowaną

zostal rewindykowany. Przywrócono

największą świątynią prawoslawną

dziesięciu lat wybudowano muro-

Pomimo wielkiego pożaru w

przez biskupa Dębowskiego. Kościól

mu prawie pierwotny wygląd. Po ko-

na Starym Mieście Kamieńca. W

wany kościól pw. św. Anny. Jednak

1763 roku, który mocno uszkodzil

posiadal dwie strzeliste wieże, które

lejnych dziesięciu latach powrócili tu

1930 roku świątynia zostala roze-

kościól i drewniane zabudowania

świątynię, karmelici wspierani przez

upiększaly wizerunek miasta.

karmelici bosi.

klasztorne zostaly spalone i znisz-

nowych wlaścicieli Wiśniowca ­

czone przez Ukraińców Wiśniowca

Mniszków, szybko odbudowali się po

Historia klasztoru zakończyla się

już w 1655 roku. Mnichów wymordo-

zniszczeniach. Kościól stal się jedną

krwawą tragedią. W lutym 1944 roku,

wano. Zakonnicy otrzymawszy nowy

z najpiękniejszych barokowych świą-

po odwrocie oddzialów niemiecko-

fundusz od syna Jeremiego ­ króla

tyń, dokola niego zasadzono piękny

węgierskich, wdarli się tu w przebra-

Michala Korybuta Wiśniowieckiego,

przystąpili do odbudowy klasztoru,

ale tym razem Turcy dwukrotnie, w

latach 1672 i 1675, budowlę niszczy-

li. Karmelici ledwie się utrzymywali w

drewnianych zabudowaniach do cza-

su, gdy hetman wielki litewski Michal

Serwacy Wiśniowiecki, wróciwszy z

zeslania, nie ufundowal im nowego

murowanego klasztoru i kościola. Jak

podają historycy Krywenko i Krysz-

czenko, do klasztoru przekazano

cudowny obraz Matki Bożej, który Wi-

śniowiecki przywiózl z Kostromy na

początku XVIII w. Architektem kościo-

Klasztor pokarmelicki w Wiśniowcu

la byl Francuz Jakub Depre Blanche,

który zmarl w Wiśniowcu i w kryptach

ogród, na którego tarasach ustawio-

niu radzieckiej partyzantki upowcy

kościola w roku 1724 zostal pocho-

no altanki do modlitewnej kontempla-

i wyrżnęli Polaków, którzy schronili

wany. Kościól zostal konsekrowany

cji krajobrazów. Teren wokól klasz-

się w kościele. Zginęlo okolo 300

pw. św. Michala Archaniola w 1740

toru otoczono murem ze stylową

osób, w tym przeor karmelitów o.

roku. Nowe zabudowania klasztorne

bramą ­ kopiująca bramę wjazdową

Kamil Gleczman. Następnie Ukraiń-

Brama wjazdowa do klasztoru karmelitów bosych w Wi-

w (ukończone w 1738 roku), sklada-

do palacu. Zakon utrzymywal przy

cy podpalili kościól i palac.

śniowcu

jące się z trzech skrzydel, tworzyly

klasztorze szkolę i szpital.

Chruszczowowscy  urzędnicy

Wladze carskie rozpoczęly po

z kościolem zamknięty dziedziniec

Wladze carskie po powstaniu

na początku lat 60. XX w. zdecy-

brana przez komunistów. Do dziś

powstaniu listopadowym represje

­ wirydarz. Zabudowania byly dość

listopadowym skasowaly zakon,

dowali, że świątynia jest nie dość

pozostaly jedynie wspomniane fun-

przeciwko  zakonowi,  zakazując

skromne na zewnątrz, ale wewnątrz

oddając świątynię na cerkiew pra-

zniszczona, więc ruiny rozebrano,

damenty kościola i (wzdluż ulicy po-

prowadzenia przy klasztorze szkoly

wisialy liczne portrety fundatorów, za-

woslawną. Z niewiadomych powo-

a krypty zamurowano. W ocalalej

niżej) dawna szkola karmelicka, w

dla kleryków. W czasie panowania

konników-męczenników i biskupów.

dów żona tamtejszego proboszcza

części klasztoru umieszczono in-

której po skasowaniu zakonu i calej

Aleksandra II w 1859 roku biskup

W 1745 roku odbyla się tu ,,naj-

Subotowicza podpalila dachy ko-

ternat, istniejący tam do dziś. Ze

podolskiej diecezji, przetrzymywa-

Fijalkowski wystaral się u cara o od-

wspanialsza ceremonia żalobna XVIII

ściola i klasztoru, co doprowadzilo

starych wnętrz zachowaly się skle-

no ostatniego jej biskupa Antoniego

roczenie kasaty zakonu, który mógl

wieku" ­ teatralizowany pogrzeb Mi-

do zawalenia się budowli.

pione korytarze i cele. Są jeszcze

Fijalkowskiego.

dzialać jeszcze siedem lat. W końcu

chala Serwacego Wiśniowieckiego,

Kolejny wlaściciel Wiśniowca,

pozostalości sadu, murów z basztą

Obecnie są tam mieszkania pry-

jednak klasztor zostal skasowany

który reżyserowal architekt-jezuita

rosyjski general Pawel Demidow,

i wspomniana brama.

watne.