8

Kurier kulturalny

20 grudnia 2019­16 stycznia 2020 nr 23­24 (339­340) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Kurierowe rozmowy przy kawie

Boże Narodzenie w dawnym slodkim" Lwowie

Tluczeńce byly przysmakiem spo-

przeźroczyste. Nie jedna gospodyni

dawano w każdej cukierni, jednak

z dwóch piernikarzy z Galicji prezen-

Rozmowa piąta

rządzonym z migdalów, skórki po-

o tym wie. Jablka zaś do środka ­

ich przygotowywaniem zajmowal się

towal swoje wyroby w Monachium

ANNY GORDIJEWSKIEJ

marańczowej, z wonnymi przypra-

podpiekane najpierw osobno w pla-

wyspecjalizowany w tym względzie

podczas Wystawy Przemyslowej w

z ANNĄ KOZLOWSKĄ-RYŚ,

wami korzennymi takimi jak cyna-

strach.

mistrz, zaś zdobieniem już czelad-

1854 r., gdzie jego pierniki uhonoro-

historykiem sztuki, filolo-

mon, imbir i goździki, smażonymi w

Nie moglo też zabraknąć cwiba-

nicy i uczniowie. Pamiętać bowiem

wane zostaly medalem ,,wegen ihrer

giem, tlumaczem, autorką

miodzie z dodatkiem pokruszonego

ków, pachnących i pelnych bakalii!

należy, że piernikarz ­ zwany nie-

Schönheit und Güte", tj. ,,za ich urodę

książki ,,Lwów na slodko

placka upieczonego z mąki żytniej...

Tu cukiernicy puszczali nieco wodze

kiedy dawniej ,,kichlarzem" od ,,Pfef-

i dobry smak". A podczas Wystawy

i... pólwytrawnie".

ferküchler" ,,piekarz pieprznych plac-

a wszystko to zamknięte potem w

swojej fantazji i nie poprzestawa-

Rolniczo-Przemyslowej w Rzeszo-

delikatnym oplatku niczym nugat.

li jedynie na rodzynkach, slodkich

ków" ­ i cukiernik to wbrew pozorom

wie dech zwiedzającym zapieral jego

Niewątpliwie lwowscy cu-

migdalach i cykacie, czyli smażonej

dwa różne zawody, o odrębnym sta-

piernikowy korowaj ważący blisko

kiernicy przygotowywali się

Cóż to za święta bożona-

skórce pomarańczowej i cytrynowej.

tucie, tak jak to bylo w wielu starych

dwa centnary! A trzeba wiedzieć, że

specjalnie do Świąt Bożego

rodzeniowe bez piernika!

Dodawano też smażone skórki me-

Pierniki pieczono na prawdziwym

cechach, w tym i lwowskim.

centnar lwowski to bylo niemal 52 kg!

Narodzenia? Może porozma-

lonów lub arbuzów, pokrojone figi

miodzie, przy czym używano mio-

W okresie świąt Bożego Na-

Cukiernicy oferowali też pierniki

wiamy tym razem o tym, jak

suszone i suszone morele... Istotne

du ,,hreczanego", czyli gryczanego,

rodzenia pojawialy się pierniki

przekladane masą orzechową lub

i czym starali się zadowolić

marcepanem, marmoladą lub kre-

i zaskoczyć swoją klientelę.

Okres przedświąteczny to byl

mem kawowym.

czas wielkiej mobilizacji w każdej

Nie tylko jednak pierniki królowaly

pracowni cukierniczej. Wymyślano

na lwowskim stole, obok nich znajdo-

też sposoby, jak najskuteczniej prze-

waly się też miodowniki, przez niektó-

konać klientów do swoich wyrobów,

rych nazywane ,,piernikami zwyczajny-

konkurencja byla przecież spora.

mi" ­ równie pachnące miodem, lecz

Gazety zapelnialy się reklamami cu-

pieczone z mniejszą ilością ostrych

kierni, a że Lwów byl prawdziwym

przypraw korzennych, więc mniej

,,slodkim Eldorado", to reklam bylo co

,,pierne", do tego pulchniejsze, bo na

nie miara.

drożdżach. A z przypraw używano do

Im bliżej świąt, tym ruch w cu-

miodowników tylko utluczonego ziela

kierniach się nasilal. Sprzedaż pro-

angielskiego i goździków. Dodawano

wadzono również w dniu Wigilii. U

też nieco bakalii ­ przede wszystkim

Ludwika Zalewskiego pracowano w

drobniutko pokrojonych orzechów

tym dniu aż do wieczora. Wiemy z

wloskich, a czasem i garść rodzynek.

jego korespondencji, że na przyklad

Przed I wojną światową prym wśród

w wigilijną sobotę 1921 roku cukier-

miodowników wiodly we Lwowie te

nię zamknięto dopiero kwadrans na

oferowane przez wspomnianego już

siódmą, czyli o 18.15 (!), a klientów

Zygmunta Litwińskiego.

wcale nie brakowalo, wręcz przeciw-

Jak wyglądaly witryny

nie ­ akurat tego dnia obroty byly naj-

cukierni przed świętami?

większe, sprzedano co do ostatniego

Najbardziej kusząco wyglądaly

wszystkie torty, strucle i czekoladki.

witryny cukierni, przed którymi usta-

W wielu cukierniach kupić można

wial się zawsze tlumek ciekawskich.

bylo mielony mak oraz gotową masę

Bowiem jak pisal Janek Zahrad-

Witryna cukierni L. Zalewskiego przy ul. Akademickiej 10

orzechową i migdalową, z których to

nik: ,,Zanim się jeszcze rozpoczęly

ciemnego, bo inne uważano za zbyt

potem panie domów robily wlasne

byly tu wlaściwe proporcje, by ba-

,,ubierane" ― do ozdabiania stolu

Święta, / Kupiec już o nich nabożnie

mdle do tego typu ciasta. Oczywi-

wypieki. W wieku XIX, wieku fascyna-

kalii bylo nie za dużo i nie za malo.

i na drzewka bożonarodzeniowe.

pamięta./ Calą kupiecką rozwinąl

ście, to byly pierniki luksusowe, gdyż

cji maszyną i mechanizacją cukierni-

Zgodnie ze starymi recepturami, do-

Wszystkie się mienily się kolorami,

potencję/ I teraz czeka tylko na fre-

wypiekano pierniki i na slodzie kar-

cy zachwalali swój wyrób wskazując

świadczony cukiernik bral tyle cukru i

wszystkie byly wyzlocone. Szcze-

kwencję".

toflanym. Nie traktowano tego jako

w reklamach na używane przez nich

tyle mąki, ile ważyla określona liczba

gólnie pięknie musialy wyglądać

Patrząc na jedną z zachowanych

falszerstwo. Slód kartoflany znany

nowoczesne metody ­ stosowane

jaj, zaś bakalii polowę wagi tychże

podczas grudniowych targów pod

przedwojennych fotografii przepięk-

byl i stosowany powszechnie od XIX

mlyny parowe a potem elektryczne.

jaj. Wiadomo przecież, że jajko jajku

św. Jurem, o czym z zachwytem

nej witryny cukierni Ludwika Zalew-

w. Cukiernicy używali go do wyrobu

W okresie międzywojennym z kolei

nie równe, raz większe, raz mniejsze

wspominala Maryla Wolska.

skiego przy ul. Akademickiej 10 ze

cukierków, a mąkę ziemniaczaną do

podkreślano użycie wylącznie natu-

świąteczną dekoracją projektu Jani-

wyrobu figurek i ozdób. Ale na przy-

ralnych skladników do swoich wypie-

ny Petry-Przybylskiej, nieodmiennie

klad Boleslaw Kostecki, prowadzący

ków i sprzedawanych pólproduktów

przypomina mi się wiersz trochę już

pod koniec XIX w. cukiernię przy ul.

cukierniczych.

zapomnianego lwowskiego poety,

Walowej 1, chwalil się, że jego pierni-

Ludwika Marii Staffa ­ syna cukierni-

Jednakże kto chcial, ten

ki robione są ,,nie na tzw. szumie lecz

ka Franciszka:

przecież mógl zamówić już

na najczystszym miodzie", są ,,czyste

,,Bądź pochwalona w żlobie zlożona

gotowe ciasta czy torty?

i zdrowe" a on nie sprzedaje ich nigdy

Bylo w czym wybierać! Wlady-

Dziecino.

w jakiś ,,budach jarmarcznych". Co to

slaw Podhalicz w cukierni przy ul.

Twój strażnik ­ Józef święty,

,,szum", móglby ktoś zapytać. Otóż,

Rutowskiego 4 oferowal w latach 30.

Twoja Matka ­ Panna.

nie znający się na jakości miodu, nie-

XX w. za 25 zlotych paczkę zlożoną

Aniolków pulchnych stadko

jednokrotnie żądali miodu w postaci

aż z 7 sztuk różnych ciast: tortu pon-

nad Twoją glowiną

plynnej. Pszczelarze więc odwirowy-

czowego, tortu Sachera z kremem,

I wnukiem ucieszona babka,

wali miód za rzadki i mając nań zbyt,

sernika, przekladańca, piszingera,

święta Anna. (...)

sprzedawali, oczywiście po cenach

nugatu i strucli. Można też bylo u

Wiem, że za wodzem-gwiazdą

nieco niższych. Miód taki wlany do

niego zamówić makagigowe ciasta

po roku pochodu,

naczyń wyglądal ,,jak kiepskie piwo,

z miodem i orzechami. Makagigi byly

W barwnym, pysznym orszaku

Kartka świąteczna na cele

gdyż na wierzchu osadza się szum.

popularnym slodkim przysmakiem,

swych przybocznych drużyn,

Kartka świąteczna

T.O.M ­ Towarzystwa Opieki

Nie wiadomo, czy to jest naprawdę

uważano je za ,,przysmak szkolny",

Przyjdą zlożyć Ci poklon

nad Zdolną a Niezamożną

miód, chociaż ciecz ta reklamowana

bo uczniowie zwlaszcza klas mlod-

Niemalą sensację, zwlaszcza

Magowie ze Wschodu:

Mlodzieżą, mal. Lange

jest jako miód np. majowy" ­ wyjaśnia-

szych chętnie kupowali je za grosze.

wśród dzieciaków, wzbudzil kiedyś

Dwaj Królowie pięknie biali i trzeci ­

no w przedwojennym czasopiśmie

Nic więc dziwnego, że skoro smak

olbrzymi piernikowy św. Mikolaj, wy-

i każde ma swoją wagę. Cwibaki mial

Król-murzyn.

,,Bartnik postępowy", wydawanym we

byl lubiany, to powstal pomysl spo-

konany przez cukiernika Józefa Zim-

też w swojej ofercie slynny Ludwik

Bardzo drogie podarki przyniosą

Lwowie. Niektórzy uważali nawet, że

rządzenia i ciasta makagigowego.

mera na zamówienie do Wenecji, a

Zalewski, ale że wszystko u niego

ze sobą,

zbyt wczesne odwirowywanie miodu

Strucle z jablkowym nadzieniem

wystawiony na pokaz w witrynie jego

musialo być nietuzinkowe, to nazwa-

Lecz Cię nie uradują ich cenne

jest takim samym falszerstwem jak

byly ponoć najsmaczniejsze we Lwo-

cukierni przy ul. Akademickiej. Zresz-

no je ,,chlebem indyjskim".

puzderka

dodawanie do niego wody ­ a i to

wie u p. Michotka przy Rynku. Kupo-

tą pierniki i pierniczki pana Zimmera

Tyle, co król Etiopii swą śmieszną

A jak wyglądaly slodkie

się przecież zdarzalo.

walo się je na wynos, albo zjadalo na

byly tak doceniane, że sprzedawano

osobą

tluczeńce?

miejscu w cukierence ,,Slodki Kącik".

je nie tylko w jego cukierni ale i w in-

Wyrabial je i sprzedawal we

I jego dar naiwny: ulomek lusterka.

Piernikarzy nie brakowalo

I to często na cieplo. A zrobienie po-

nych punktach w mieście. Slawne nie

Lwowie na przelomie XIX i XX w.

(...)"

z dawien dawna we Lwowie.

Jedną ze starszych rodzin pier-

rządnego ciasta na struclę bylo nie

tylko we Lwowie, ale i daleko poza

między innymi Zygmunt Litwiński,

nikarzy byli Zimmerowie, inni z kolei

lada umiejętnością, bo ciasto powin-

nim byly również pierniki Mikolaja

przewodniczący lwowskiego Stowa-

Petry-Przybylska  wyczarowala

to Lewiccy. Z czasem pierniki sprze-

no być cieniutkie jak bibulka, wpól

Lewickiego. Lewicki jako jeden tylko

rzyszenia Cukierników i Piernikarzy.

krainę świąteczną i bajkową zara-