38

Niepodleglość i Pamięć

20 grudnia 2019­16 stycznia 2020 nr 23­24 (339­340) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Zapomniane. Odzyskane.

Polska pamięć pokoleń

(cd. z poprzednich nr)

mają wartość nie tylko wspomnie-

Trzymają Państwo w rękach wy-

calość tworzą obraz kresowej Polski

ne znaczenie dla wzmocnienia ich po-

rocznicy odzyskania przez Polskę

niową, ale i historyczną.

dawnictwo wyjątkowe. Wyjątkowe,

i Polaków, którzy mimo przeciwności

czucia tożsamości narodowej i świa-

niepodleglości. Byl on adresowa-

Do projektu zostalo zaproszo-

ponieważ pozwala zatrzymać czas.

i rozmaitych szykan ze strony wladz

domości otrzymania w spadku po

ny do mlodych osób pochodzenia

nych 800 uczniów polskich szkól so-

Przenieść się do świata już minio-

sowieckich próbowali zachować swo-

przodkach dziedzictwa kulturowego,

polskiego, które mialy za zadanie

botnio-niedzielnych, którzy nie ukoń-

nego i wydobyć go z zapomnienia.

ją odrębność narodową, kultywować

dla zainteresowania ich - mlodych

przeprowadzić wywiad z najstar-

czyli 25 roku życia, zamieszkalych

Przywolać dawne zdarzenia, przeży-

polskie święta, polską kulturę, trady-

Polaków, dzisiejszych mieszkań-

szym czlonkiem rodziny i na pod-

na zachodniej i centralnej Ukrainie.

cia, tragedie i radości, będące udzia-

cje i obyczaje.

ców Ukrainy - polską przeszlością

stawie uzyskanych informacji spisać

Niniejsze wydawnictwo pokazuje

lem polskich mieszkańców ziem, któ-

Co ważne, wspomnienia te zosta-

Kresów, a także zbudowania w nich

te wspomnienia. Wiele jest w tych

zaledwie malą cząstkę ich pracy, ale

re w wyniku dziejowych zawieruch

ly zebrane przez przedstawicieli naj-

dumy z bycia Polakami.

relacjach zdarzeń radosnych, wiele

jakże reprezentatywną. Zamieszczo-

znalazly się poza granicami Polski.

mlodszego pokolenia - wnuków czy

Wydawnictwo to nigdy by nie

smutnych, są opowieści o zsylkach

ne w nim dokumenty i zdjęcia pocho-

Wydawnictwo to pozwala ocalić dla

prawnuków ich autorów, które dzięki

powstalo, gdyby nie projekt Fun-

do Kazachstanu czy na Syberię, o

dzą z archiwów rodzinnych.

obecnych i przyszlych pokoleń ich

odkrywaniu przeszlości wlasnych ro-

dacji Wolność i Demokracja ,,Nie-

represjach. Przeprowadzającym wy-

historie rodzinne, obrazki z życia co-

dzin dowiedzialy się czegoś więcej o

podleglość i Pamięć", zrealizowany

wiady udalo się wydobyć na światlo

dziennego, wygląd miejsc. Zebrane w

swoich korzeniach. Ma to niebagatel-

dzienne unikalne przekazy, które

w roku 2018 ­ roku obchodów 100.

LILIA LUBONIEWICZ

O Polsce się mówilo, za Polskę się modlilo

Polska? Nikt mi nie musial o niej mówić. Sama ją tutaj widzialam

i o Polskę się martwilo

Wspomnienia janiny Emilii Prokopik

Wspomnienia Ewy Bielec

chodzilam do ukraińskiej, w której o

zapalnie pluc i po pól roku zmarla.

KRYSTYNA KUŚNIERZ

Polsce się nie mówilo. Wszyscy się

W domu zapanowal wielki smutek

nauczycielskim domu, bylo dużo

WERONIKA KUŚNIERZ

bali: i dzieci, i rodzice, i nauczyciele.

Boryslaw [do 1945 r. w granicach

po stracie córeczki, ale Bóg ulitowal

książek, mama też uczyla nas czy-

Nigdy nie wstydzilam się swojego

Polski] to niewielkie, ale bardzo uro-

się nad rodzicami i po czterech latach

Mieszkańcy Boryslawia mają

tać i pisać po polsku. Podczas wojny

pochodzenia. Babcia zawsze mi po-

cze miasteczko w obwodzie lwow-

urodzilam się ja, mala Emilusia. By-

jeden klopot i jedną pociechę: olbrzy-

chodzilam do polskiej szkoly. Gdy

wtarzala: Emilusia, zawsze pamiętaj:

skim. Leży na zlożach ropy naftowej i

lam bardzo wesolym, towarzyskim

mie poklady ropy naftowej. Zajmują

zrobilo się niebezpiecznie, rodzi-

Bóg, honor, Ojczyzna.

ozokerytu. Przed wojną rozwijalo się

i ciekawym świata dzieckiem. Moi

się nią od ponad stu lat. Urodzilam

ce odeslali mnie do Osieka, gdzie

W czasie wojny wielu Polaków

tu wydobycie ropy, wyrastaly szyby,

rodzice lubili czytać. W naszym domu

się w 1929 roku w Boryslawiu w rodzi-

mieszkala siostra ojca. Dla mnie byl

ucieklo do Polski, część rodziny wyje-

przyjeżdżali robotnicy. W ten sposób

bylo dużo książek, najważniejsze to

nie nauczycielki i kierownika kopalni.

to czas ogromnej tęsknoty za do-

chala do Krosna. My zostaliśmy, żeby

z Krosna do Boryslawia przyjechala

Pismo Święte i modlitewniki, ale też

Cztery lata później na świat przyszedl

mem rodzinnym. W odnalezionym

czekać na powrót taty z Syberii. Wi-

rodzina mojego ojca Stanislawa Ko-

Kochanowski, Mickiewicz. Bardzo lu-

mój brat Stanislaw. Mamy często nie

po latach liście proszę rodziców,

gilie obchodziliśmy przy zasloniętych

lacza (ur. 1902 r. w Dukli niedaleko

bilam sluchać, jak tato na glos czytal

bylo w domu, bo dużo pracowala.

żeby zabrali mnie z powrotem do

oknach, zamiast oplatka byl chleb z

Krosna). Tato byl kierownikiem ko-

,,Pana Tadeusza", ,,Inwokację" znalam

Tato zabieral mnie ze sobą do pracy

domu. Spelnili moją prośbę i szóstą

miodem, o prezentach pod choinką

na pamięć. Najbardziej jednak kocha-

palni w organizacji naftowej ,,Mala

na szyby. Już od wczesnych lat wie-

klasę ukończylam już w Boryslawiu.

nie moglo być mowy. Mieliśmy ro-

dzialam wszystko o wydobyciu ropy

Jako czternastolatka musialam wy-

dzinne pamiątki: obrączki, krzyżyki

naftowej. Obserwacja pracy ojca,

brać czy chcę kontynuować naukę

na sznureczku, książki. Większość

widok miasta za dnia i oświetlonych

w niemieckiej szkole, czy wyjechać

przepadla podczas wojny. Zostalo

wież nocą byly dla mnie jak magia, za

na roboty do Niemiec. W ten sposób

kilka książek, modlitewnik, parę zdjęć

którą bardzo tęsknię. Życie zmusilo

w 1943 roku rozpoczęlam naukę w

rodzinnych i świadectw. Są dla mnie

mnie do opuszczenia rodzinnego mia-

Handwerkschule.

ważne jak pamięć.

sta. Od dawna jestem warszawianką.

Rodzice bardzo dbali o to, żeby-

Cala moja rodzina jest pocho-

Boryslaw tylko mi się śni. Często

śmy wiedzieli, kim jesteśmy. Uczyli

wana na Hukowej Górze ­ to stary

śpiewam sobie ,,Boryslawskie tango",

jak pielęgnować to, co odziedziczyli-

polski cmentarz w Boryslawiu. Sta-

bo ono przypomina mi dzieciństwo.

śmy po przodkach ­ naszą polskość.

ram się dbać o mogily, ale z każdym

dniem jest mi coraz trudniej.

Boryslaw to miejsce, z którym

związane są najpiękniejsze i naj-

smutniejsze chwile mojego życia.

Chociaż spędzilam w nim cale ży-

cie, mam ogromny sentyment do

Kościól pw. św. Bartlomieja w Drohobyczu

kościola w Drohobyczu. Kiedyś,

będąc w tym mieście, weszlam z

lam Boże Narodzenie, bo można bylo

Polska". Wszyscy w Boryslawiu zaj-

moją córką do sklepu, żeby kupić

wtedy śpiewać kolędy. W domu roz-

mowali się wylącznie ropą naftową,

chleb i nastąpilam jakiemuś panu

mawialiśmy wylącznie po polsku. I tak

jej wydobywaniem i przerabianiem.

na nogę. Przeprosilam po polsku.

jest do dziś.

Na przelomie XIX i XX wieku miasto

Bardzo się zdenerwowal i powie-

Magiczne dzieciństwo skończy-

zapewnialo 5 proc. światowego wy-

dzial, że w Drohobyczu powinnam

lo się w 1939 roku. W niedzielę po-

dobycia ropy, co dawalo mu trzecie

Ulica Boryslawia

przeprosić po ukraińsku, na co od-

szlam z tatą jak zwykle do kościola,

miejsce po Stanach Zjednoczonych

powiedzialam, że będę mówić w ję-

ale zamiast dzwonów uslyszeliśmy

i Imperium Rosyjskim [w zaglębiu

Joj wspomni Juśku/ Miasto nasze

O Polsce się mówilo, za Polskę się

zyku, jakiego nauczyli mnie rodzice,

groźne warczenie samolotów. Tato

boryslawskim w 1909 roku wydobyto

ukochane/ Żal odnawia stare rany/

modlilo i o Polskę się martwilo. Naj-

i wyszlam ze sklepu. W pewnym

wziąl mnie na ręce i pobiegliśmy

rekordową ilość ropy: 2 mln 95 tys.

Gdy zabrzmią slowa te./ Boryslaw-

ważniejszym świętem narodowym

momencie zobaczylam, że dwie pa-

się ukryć. W tym momencie zaczę-

ton; byl to trzeci po Rosji i Stanach

skie to tango/ Spod karpackich tych

bylo Święto Niepodleglości. Na Boże

nie idą za mną, po chwili podeszly do

Zjednoczonych wynik na świecie]. W

la się dla mnie wojna, bo przesta-

szczytów/ Piękne tango niedawno/

Narodzenie mama przygotowywala

mnie i zapytaly, czy nie chcialabym,

Boryslawiu mieszkali i Polacy, i Ukra-

lam czuć się bezpiecznie we wla-

Nie dawalo mi spać./ A na fajrancie/

12 potraw, dzieliliśmy się chlebem,

aby w Drohobyczu powstal kościól

ińcy. Każdy rozmawial w swoim ję-

snym domu i mieście. Mojego ojca

Meszty same ci chodzily/ Z portek

śpiewaliśmy kolędy, ale ważne bylo

rzymskokatolicki. Bardzo chcialam

zyku. Nikomu to nie przeszkadzalo,

wywieziono na Syberię na 10 lat za

klucze wylazily/ Gdy grali tango te./

to, żeby nikt się o tym nie dowiedzial.

i zaczęlyśmy dzialać wspólnie.

wręcz przeciwnie, dodawalo uroku.

to, że ukrywal księdza. Doniosla na

Boryslawskie to tango...

W czasie wojny wszystkie nasze

Udalo się uruchomić piękny ko-

Dzisiaj Ukraińcy i Polacy bardzo do-

nas sąsiadka. Zobaczyla, że często

W czasie wojny katolickie kościo-

pamiątki rodzinne zaginęly. Obrączki

ściól pw. św. Bartlomieja, który teraz

brze ze sobą żyją. Zakladają rodzi-

do naszej piwnicy przychodzą lu-

ly zostaly zniszczone i pelnily funkcje

ślubne rodziców, które dostali od bab-

jest ozdobą Drohobycza, popularną

ny, nie klócą się, odnajdują wspólny

dzie, bo przychodzili się spowiadać.

sklepów. Tak bylo na przyklad z ko-

ci, trzeba bylo oddać, żeby uratować

wśród turystów [ufundowany przez

język, pomagają sobie wzajemnie.

Zabrali ojca i księdza, najpierw do

ściolem św. Barbary, dziś to cerkiew

życie. Jedyne, co mi pozostalo, to

króla Wladyslawa Jagiellę w 1392

Moja mama Bronislawa z domu

Drohobycza na Brygidki, a stamtąd

św. Anny, w której znajdują się reli-

metryka chrztu i świadectwo zawar-

roku kościól zostal w czasach sowiec-

Piniasz (ur. 1902 r. w Samborze)

pociągiem na Syberię. Pamiętam,

kwie ponad trzystu świętych.

cia ślubu. Moja rodzina uciekla do

kich znacjonalizowany; do wiernych

byla krawcową, zajmowala się do-

jak po raz ostatni przytulilam się do

W Boryslawiu zawsze bylo dużo

Polski, dlatego nikt nie byl prześlado-

wrócil w 1987 roku]. Cieszę się, że

tatusia na dlugie 10 lat...

mem i pięknie haftowala. W 1931

Polaków, rozmawialiśmy po polsku

wany, ale tam też nie bylo latwo.

pomoglam zrobić coś pięknego, co

Do szkoly poszlam po wojnie, naj-

roku urodzila się moja starsza sio-

i w domu, i na ulicy, chociaż mama

Boryslaw ­ Horodyszcze ­ moje

zostanie dla następnych pokoleń.

pierw do polskiej, a gdy tę zamknięto,

stra Elżbietka, ale zachorowala na

uczyla też ukraińskiego. Jak to w

dzieciństwo, mój piękny sen.