39

www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 20 grudnia 2019­16 stycznia 2020 nr 23­24 (339­340)

Wiary wyrzekać się nie wolno ­

System komunistyczny chcial zrobić z nas

te slowa uslyszalam od babci,

sowieckich ludzi, ale się nie daliśmy

gdy nie przyjęto mnie do organizacji

komsomolskiej

Wspomnienia ireny Gargunowskiej

Wspomnienia Antoniny Liczniarowskiej

Obchodziliśmy polskie święta,

jedynie w kościele trochę o tym wspo-

WALERIA MALCZYK

z domu Ciesielskiej

ale w tajemnicy. Baliśmy się konse-

minano. Mnie mama nauczyla pieśni

Babcia Bronislawa byla tym pol-

kwencji, bo mogli rodziców zwolnić

patriotycznych i dbala o przekazanie

skim ogniem, który rozpalal serca

z pracy, pozbawić zarobków, premii,

polskich tradycji. Teraz już możemy

każdego. Zapraszala nas na każde

stypendiów, mnie jako dziecko wy-

otwarcie z czerwono-bialymi baloni-

święta kościelne, dzięki niej zaczęlam

rzucić ze szkoly. Trzeba bylo ukrywać

kami uczestniczyć w patriotycznych

koncertach.

Mój mąż, Witalij, także jest Po-

lakiem. Razem celebrujemy naszą

polskość, przekazujemy ją naszym

dzieciom, uczestniczymy w krzewie-

niu polskości w Żytomierzu, w którym

mieszkamy, interesujemy się tym,

co dzieje się w Polsce. Nasza córka

Waleria uczy się polskiego w szkole,

gra w dziecięcym teatrze lalek Mo-

dernPol, bierze udzial w warsztatach

i konkursach polonijnych.

Rodzina Antoniny Liczniarowskiej: mama Janina (z domu

System komunistyczny nie znisz-

Leńga), tata Edward Ciesielski i rodzeństwo. Najmlodsze

czyl pokolenia mojej mamy i taty fi-

dziecko to Antonina

zycznie, ale pozbawil ich twarzy.

Ludzie byli zagubieni, nie wiedzieli,

pielgrzymkę na Jasną Górę, moglam

ARTUR LICZNIAROWSKI

kim tak naprawdę są. System chcial

Metryka urodzenia mamy, Poliny Smertiuk

ją już zobaczyć na wlasne oczy.

zrobić z nas sowieckich ludzi, ale

Urodzilam się 28 listopada 1974

chodzić do kościola, uczyla mnie mo-

swoją narodowość. Nasi sąsiedzi

się nie daliśmy. Mnie także w jakimś

roku w Gródku [Podolskim] w obwo-

dlić się po polsku, przepięknie śpie-

Ukraińcy wiedzieli o naszym pocho-

stopniu zmienil, zniszczyl dziecięcy

dzie chmielnickim. Moi dziadkowe

wala z moją mamą pieśni liturgiczne.

dzeniu, ale nie donieśli na nas. Na

świat. Wracam teraz do korzeni, do

­ Ludwik i Michalina ­ w 1932 roku

To ona powiedziala mi, że jestem Po-

wsi bylo trochę swobodniej, dlatego

wiary. Chcialabym, aby moje córki

zostali zeslani do Kazachstanu. Po-

lką i tej polskości mnie uczyla. Jestem

mama jeździla do Trojanowa, a tam

zawsze mogly swobodnie chodzić do

wiedzieli im, że to kara za to, że nie

jej za to bardzo wdzięczna. Urodzila

ludzie zbierali się na Boże Narodze-

kościola i obchodzić święta narodo-

chcą pracować w kolchozie. Tam w

się we wsi Trojanów [obecnie obwód

nie w jednym, a na Wielkanoc w in-

we i kościelne, być wolnymi obywate-

1938 roku urodzila się moja mama,

żytomierski], w której do dziś mieszka

nym polskim domu i świętowali.

lami. Żeby bycie Polakiem już nigdy

Janina.

wielu rdzennych Polaków. Jest tam

Święta narodowe byly zakazane,

nie bylo winą i podstawą do oskarżeń

W czasach, kiedy bylam dziec-

kościól pw. św. Kazimierza i polski XI-

ludzie bali się o nich w ogóle mówić,

i represji.

kiem, zabraniano chodzić do ko-

X-wieczny cmentarz. Ludzie z dziada

ściola, często pytano się: Po co

pradziada żyli z uprawy roli, hodowali

chodzisz do kościola, przecież Boga

bydlo, mieli konie. Od dzieciństwa lu-

nie ma. A Polaków w Gródku lączyl

bię konie, bo mój dziadek, Jan Smer-

wlaśnie kościól. Mówiono, że Polak

tiuk, je hodowal. W Trojanowie urodzi-

i rzymski katolik to synonimy. W każ-

la się też moja mama Polina. Mama

dym polskim domu byl modlitewnik.

mówila, że jako dzieci rozmawiali ze

Zawsze wyróżnial nas patriotyzm,

sobą po polsku, bo innego języka nie

kultura i gotowość cierpienia za ję-

znali. Mama wyprowadzila się z Tro-

zyk ojczysty.

janowa po ślubie. Dziś moi rodzice są

O moim polskim pochodzeniu

emerytami, ale oboje pracują, mama

powiedziala mi babcia Michalina,

na szkolnym basenie, a tata maluje

kiedy mialam 6­8 lat. Dziadkowie

napisy na nagrobkach.

i rodzice rozmawiali językiem gwa-

Babcia Bronislawa zmarla, gdy

rowym i niepoprawnym, ale polskim,

mialam 18 lat.

Sprzątanie Cmentarza Polskiego w Żytomierzu, 2015 rok

dzieci też, dopóki nie poszly do szkoly

ukraińskiej. W tej szkole o Polsce się

nie mówilo, a ja czulam się inna niż

Zginęli dlatego, że byli Polakami

wszyscy, bo bylam Polką. Kiedy nie

przyjęto mnie do organizacji komso-

Wspomnienie o babci Galinie Sawińskiej

molskiej, babcia powiedziala wtedy:

,,Możesz sklamać, że nie chodzisz

do kościola, aby cię nie hańbili, lecz

Stare modlitewniki babci

od Krakowa do Kijowa". W domu byly

scy mówili po polsku i tworzyli wspól-

WOLODYMYR LISZCZUK

wiary zrzekać się nie wolno".

Michaliny rodzina przeka-

polskie książki: modlitewniki, ale też

notę. Zakladali różne stowarzyszenia

Polskę znalam z opowieści bab-

zala do muzeum Szkoly

np. ,,Znachor" Tadeusza Dolęgi-Mo-

W okolicach Ostropola mieszkalo

rolników i osadników. Jedno z nich

ci Michaliny, a kiedy pojechalam na

Polskiej w Gródku

stowicza. Do dziś zachowaly się stare

bardzo dużo polskich rodzin zesla-

nazywalo się Nowyny. Dzialala szko-

meble, naczynia kuchenne i święte

nych tu za udzial w powstaniu stycz-

la polska przy kościele, którą ukoń-

obrazy. Babcia zawsze byla dumna

niowym w 1863 roku. Wśród nich byli

czyla moja babcia, Galina Sawińska

ze swojego polskiego pochodzenia.

Polacy zajmowali się rolnictwem,

niektórzy pracowali w cukrowni pana

Berezowskiego albo zakladach pana

Lawickiego. Rodziny w czasie świą-

tecznym spotykaly się i wspominaly

historie walk o niepodleglość Polski,

mówiono o polskich tradycjach i o

biedach spowodowanych radziecką

i niemiecką okupacją.

W 1937 roku NKWD aresztowal

Franca Sawińskiego, wujka mojej

mamy. Skazano go na rozstrzelanie

z artykulu 54­4 i 54­10. Razem z

nim rozstrzelano też innych z rodzi-

W Gródku byly dwa kościoly: św. Anny i św. Stanislawa

Stary mlyn w Ostropolu

ny Zamalinskich, Dowgalskich, Mi-

zburzone w 1936 roku przez Sowietów. Pozostala tylko

moi przodkowie ­ Sawińscy, a także

leniewskich, Luczyńskich. Zginęli za

(ur. 1935 r.). Babcia często śpiewala

kapliczka cmentarna, wokól której mieszkańcy Gródka

Kryżanowscy, Lukowscy, Lukawscy,

to, że byli Polakami. Pamięć o nich

polskie kolędy, piosenki dla dzieci,

zbudowali kościól św. Stanislawa. Na fotografii prace bu-

Dowgalscy, Kamińscy, Popel. Wszy-

jest pielęgnowana po dziś dzień.

nucila też piosenkę ,,Będzie Polska

dowlane przy kościele w latach siedemdziesiątych